Fenyloketonuria – przyczyny, konsekwencje zdrowotne oraz leczenie genetycznego zaburzenia

Fenyloketonuria - leczenie genetycznego zaburzenia - zdjęcie

Fenyloketonuria to choroba polegająca na zaburzeniach metabolizmu na tle genetycznym, nie jest więc zaraźliwa, a dziedziczna. Pierwsze objawy można zaobserwować u dzieci około trzeciego miesiąca życia, a w celu zdiagnozowania tego zaburzenia wykonuje się badania przesiewowe. Przyczyną fenyloketonurii jest mutacja w genie kodującym enzym odpowiedzialny za przekształcenie fenyloalaniny w tyrozynę. Nieleczona choroba może prowadzić do poważnych uszkodzeń układu nerwowego. Osoby cierpiące na to zaburzenie powinny stosować dietę możliwie najbardziej ubogą w fenyloalaninę.

W poniższym artykule dowiesz się:

  • czym jest fenyloketonuria,
  • jakie są objawy tej choroby i jak ją leczyć,
  • na czym polega dziedziczenie fenyloketonurii,
  • gdzie leży przyczyna tego schorzenia,
  • jakie są ciekawostki związane z tą chorobą,
  • jaką dietę powinny stosować osoby cierpiące na to zaburzenie.

Jeśli chcesz przeczytać więcej o chorobach genetycznych, zobacz także ten artykuł: Dwa drzewa – genealogiczne i genetyczne. Przeszłość zapisana w genach: choroby genetyczne i obciążeniowe dziedziczne.

Fenyloketonuria – co to za choroba?

Fenyloketonuria to choroba wrodzona, dziedziczona w sposób autosomalny recesywny. Znana jest również pod fachową nazwą oligofrenii fenylopirogronowej lub też PKU (z ang. PhenylKetonUria). Powoduje zaburzenia na tle metabolicznym – z powodu mutacji enzymy w wątrobie nie są w stanie przekształcić aminokwasu fenyloalaniny do tyrozyny. W związku z tym w organizmie gromadzi się toksyczny kwas powstały z przetworzenia fenyloalaniny, co ma szkodliwy wpływ na układ nerwowy i może prowadzić do jego poważnych uszkodzeń.

Zaburzenia funkcjonowania układu nerwowego mogą być również związane z innymi chorobami: sarkoidozą czy zapaleniem opon mózgowych.

Leczenie fenyloketonurii opiera się głównie na stosowaniu diety eliminacyjnej, ponieważ medycyna nie znalazła jeszcze skutecznego lekarstwa na tę chorobę.

Fenyloketonuria – wygląd chorej osoby i rozpoznanie

W początkowym okresie rozwoju noworodka choroba nie jest widoczna, dopiero po 3. miesiącu życia można zaobserwować pierwsze objawy fenyloketonurii. Szczególną uwagę należy zwrócić na wygląd dziecka – bardzo jasne oczy, włosy i zabarwienie skórne oraz wysypka przypominająca alergię mogą świadczyć o występowaniu tej choroby.

Objawy fenyloketonurii są związane z toksycznym działaniem kwasu fenylopirogronowego we krwi na układ nerwowy, powodując zaburzenia jego funkcjonowania. U dziecka w trzecim miesiącu życia mogą zacząć się takie zaburzenia jak trudności psychoruchowe, obniżone napięcie mięśni, spadek IQ i problemy z uczeniem się, nadpobudliwość, drgawki, wymioty oraz obecność ciał ketonowych w moczu. Nieleczona choroba może doprowadzić do nasilenia tych objawów i poważnych uszkodzeń układu nerwowego, a także innych schorzeń, takich jak atetoza.

W celu rozpoznania i zdiagnozowania tego zaburzenia wykonuje się badania przesiewowe u noworodków w trzecim dniu ich życia. Fenyloketonurię (a także inne choroby genetyczne) można jednak już na etapie ciąży – do tego celu służą badania prenatalne.

Fenyloketonuria – dziedziczenie, czyli ja można zarazić się ty zaburzeniem?

Chorobę tę dziedziczy się w sposób autosomalny recesywny – oznacza to, że aby zachorować, dziecko musi otrzymać wadliwe warianty genu od obojga rodziców. Sami rodzice niekoniecznie muszą cierpieć na fenyloketonurię, mogą być także nosicielami, czyli posiadać jeden prawidłowy, a jeden wadliwy allel genu odpowiedzialnego za przekształcenie fenyloalaniny w tyrozynę.

Poniżej przedstawiamy prawdopodobieństwo odziedziczenia tej choroby w zależności od genotypu rodziców:

  • jeśli zarówno matka, jak i ojciec są zdrowi – szanse na urodzenie chorego dziecka są bliskie 0% (pod warunkiem, że nie wystąpi mutacja samoistna, co zdarza się jednak niezwykle rzadko),
  • jeżeli jeden z rodziców jest nosicielem – istnieje 25% szans, że dziecko również będzie nosicielem fenyloketonurii,
  • jeśli zarówno matka, jak i ojciec są nosicielami – prawdopodobieństwo, że dziecko zachoruje, wynosi 25%, a że zostanie nosicielem – 50%,
  • jeżeli oboje rodziców cierpi na fenyloketonurię – dziecko na pewno odziedziczy tę chorobę.

Fenyloketonuria – przyczyny

Przyczyną fenyloketonurii jest mutacja konkretnego genu – PAH, który zlokalizowany jest na 12. chromosomie. Ów gen jest odpowiedzialny za kodowanie hydroksylazy fenyloalaninowej, czyli enzymu zajmującego się przekształcaniem fenyloalaniny w inny aminokwas – tyrozynę.

Zaburzenie funkcjonowania tego enzymu powoduje, że fenyloalanina gromadzi się we krwi i zmienia się w toksyczny kwas fenylopirogronowy, a jednocześnie w organizmie dochodzi do niedoboru tyrozyny. Wywiera to szczególnie szkodliwy wpływ na układ nerwowy i prowadzi do wystąpienia objawów choroby, a w najgorszym przypadku – do trwałych uszkodzeń mózgu i innych organów.

Fenyloketonuria – ciekawostki na temat choroby

Częstość występowania fenyloketonurii jest różna w poszczególnych regionach świata. Przykładowo w Polsce wynosi ona 1 na 7 tysięcy urodzeń, w Finlandii – mniej niż raz na 100 tysięcy, a w Irlandii – około 1 na 4500 urodzeń. Choroba ta po raz pierwszy została zdiagnozowana przez norweskiego lekarza Asbjorna Follinga w 1934 r. W 1961r. w Stanach Zjednoczonych testy na fenyloketonurię zapoczątkowały badania przesiewowe noworodków.

Wyróżniamy kilka postaci fenyloketonurii, w zależności od poziomu hiperfenyloalaninemii:

  • ciężką (inaczej klasyczną), gdy poziom ten wynosi więcej niż 20 miligramów na decylitr (mg/dl),
  • łagodną, hiperfenyloalaninemia w przedziale 6-20 mg/dl,
  • bardzo łagodną, niewymagającą diety – gdy poziom hiperfenyloalaninemii wynosi poniżej 6 mg/dl.
  • Osoby z tym schorzeniem cierpią także na niedobór selenu, co może prowadzić do złej przyswajalności jodu i zaburzeń w funkcjonowaniu tarczycy.

Światowy Dzień Fenyloketonurii przypada na 28 czerwca.

Fenyloketonuria – dieta, czyli jak się odżywiać

Osoby cierpiące na tę chorobę powinny stosować dietę ubogą w fenyloalaninę przez całe życie, aby uniknąć nieodwracalnych uszkodzeń układu nerwowego. Celem odżywiania się chorych powinno być utrzymanie poziomu fenyloalaniny (Phe) na jak najniższym poziomie, najlepiej w granicach 2-3mg%. Należy również regularnie badać stężenie tego aminokwasu we krwi, a także obliczać ilość spożywanej fenyloalaniny w poszczególnych posiłkach.

Biorąc pod uwagę zawartość tego aminokwasu w różnych artykułach spożywczych, wyróżniamy produkty dozwolone w nieokreślonej bądź określonej ilości oraz produkty niedozwolone dla chorych na fenyloketonurię.

Kategorycznie nie wolno spożywać mięsa, ryb, jaj, roślin strączkowych, zbóż, mleka, orzechów, żelatyny, aspartamu i wszystkich powiązanych z tymi produktami artykułów – są to tak zwane bomby fenyloalaninowe.

Owoce, warzywa, makarony o małej zawartości fenyloalaniny i pieczywo niskofenyloalaninowe należą do produktów, które chorzy na fenyloketonurię mogą jeść w ograniczonych ilościach. Bez ograniczeń mogą natomiast sięgać po oleje roślinne, wodę, herbatę, sól, cukier i margarynę bezbiałkową.

Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.

Serce i układ krążenia Niskie ciśnienie: czy wymaga leczenia? – przyczyny, objawy, leczenie
Niskie ciśnienie tętnicze (hipotonia, niedociśnienie, hipotensja) może wystąpić u każdej osoby, nawet małych dzieci i sportowców. Chociaż nie jest tak częste i tak niebezpieczne, jak nadciśnienie tętnicze i przeważnie nie utrudnia...
Układ rozrodczy i moczowy Ulubione pozycje seksualne kobiet - 10 pozycji seksualnych. Najlepsze i ciekawe pozycje
Seks odgrywa bardzo ważną rolę w życiu zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Umacnia związek, pozwala lepiej poznać swoje ciało i zaspokoić skrywane pragnienia....
Informacje dla pacjenta Witamina B12: jakie są jej właściwości? Skutki niedoboru i nadmiaru witaminy B12
Witamina B12 utrzymuje w dobrej kondycji układ krwionośny, nerwowy czy pokarmowy. Jej niedobór stanowi częsty problem, jednak właściwa suplementacja i dieta bogata w produkty pochodzen...
Choroby zakaźne i pasożytnicze Jęczmień na oku: objawy, przyczyny oraz leczenie. Czy istnieją domowe sposoby na jęczmień?
Jęczmień to nic innego jak torbielowata infekcja powieki, która pojawia się w bardzo nieoczekiwanych momentach w formie ropnia. W większości wypadków spowodowana jest zarażeniem gronkowcem na brzegach powiek, a także gruczołach ...
Informacje dla pacjenta Czym jest hydroksyzyna (hydroxyzinum) na uspokojenie? Dawkowanie i przeciwwskazania
Gdy leki dostępne bez recepty oraz naturalne specyfiki przestają być skuteczne, zazwyczaj poszukiwane są nowe rozwiązania problemu związanego ze stresem. Jeśli mowa o <span...
Odporność, wzmocnienie organizmu Eozynofilia: o czym świadczą podwyższone eozynofile? Objawy, przyczyny, normy
Badanie krwi to jedno z podstawowych metod diagnostycznych wielu chorób. Za jego pomocą możliwe jest oznaczenie wielu parametrów, w tym eozynofilów. To jeden z rodzajów białych krwinek, które pełnią istotną funkcję w...
Układ rozrodczy i moczowy 7 skutecznych metod na opóźnienie wytrysku podczas stosunku
Szybki wytrysk to z reguły koniec miłosnych uniesień, dlatego każdy mężczyzna pragnie przeciągnąć jak najdłużej moment swojego spełnienia. Za optymalną długość stosunku uważa się akt trwający...
Zdrowy tryb życia Dieta ketogeniczna (keto) – co należy wiedzieć i jakie są wady oraz zalety?
Ludzie od wieków stosują różne diety odchudzające. Najczęściej ma to miejsce, kiedy zbliża się wiosna i lżejsze ubranie odsłania krągłe kształty ciała. Nie zawsze jednak diety stosuje się w celach ...
Serce i układ krążenia Dieta na obniżenie cholesterolu - 10 produktów, które pomagają zbić cholesterol
Obecność zbyt wysokiego poziomu cholesterolu LDL we krwi jest zjawiskiem cywilizacyjnym. Z hipercholesterolemią zmaga się coraz większa część społeczeństwa, a do rozwoju problemu przyczyniają...

Zdrowy tryb życia Ciecierzyca: jakie ma wartości odżywcze oraz co warto z niej przygotować?
Ciecierzyca jest warzywem strączkowym, które jest dobrze znane wśród wegan i wegetarian. Ceniona jest przede wszystkim za wysoką zawartość wartościowego białka. Często zaliczana jest nawet do tzw. superfoods, czyli grupy pokarm&...
Przeziębienie i grypa Paracetamol – czym jest oraz jakie są jego właściwości? Jak jest prawidłowe dawkowanie paracetamolu, aby zapobiec przedawkowaniu?
W poniższym artykule uzyskasz informacje na temat jednego z bezpieczniejszych leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych dostępnych bez recepty, jakim jest paracetamol. Poznasz jego mechanizm działania, dawkowanie, skutki jego prze...
Układ rozrodczy i moczowy Nawracające zapalenia pęcherza – jak im zapobiegać i jak można je leczyć?
Zakażenia układu moczowego należą do powszechnych schorzeń o charakterze infekcyjnym i dotyczą statystycznie znacznie częściej kobiet niż mężczyzn. Mają też tendencję do nawracania, szczególnie ...
Mięśnie i kości Lumbago (postrzał) – czym jest, ile trwa i jak leczyć? Jakie mogą być przyczyny występowania i z czym walczyć?
Lumbago to określenie stosowane w przypadku nagłego i ostrego bólu w okolicy krzyżowo-lędźwiowej. Oto podstawowe informacje na temat tego bolesnego i utrudniającego funkcjonowanie zesp...
Układ rozrodczy i moczowy Upławy: przyczyny, rodzaje, choroby, leczenie. Co oznacza ich kolor?
Wydzielina z pochwy, powszechnie określana jako upławy, fizjologicznie występuje w drogach rodnych każdej kobiety. Obecność śluzu jest oznaką posiadania zdrowej błony śluzowej miejsc intymnych, a także prawidłowo przebiegającego cyklu miesiączkowego....
Układ rozrodczy i moczowy Torbiel: gdzie występuje i jak się pozbyć cysty? Przyczyny powstawania, diagnoza i skuteczne leczenie
Torbiele, zwane inaczej cystami, to przestrzenie wypełnione treścią galaretowatą bądź płynem. Choć mogą pojawić się w niemal każdym miejscu, najczęściej diagnozowane są w jajnikach, piersiach...
Sport i fitness Nocne skurcze nóg, łydek i stóp - przyczyny, zapobieganie i leczenie bolesnych skurczów mięśni nóg
Może być to efekt znacznego wysiłku fizycznego, ale w niektórych przypadkach skurcze oznaczają pierwsze objawy poważnych chorób - sprawdź jakich....
Układ rozrodczy i moczowy Bakterie w moczu: przyczyny, objawy, interpretacja wyników i sposoby leczenia zakażeń układu moczowego
W prawidłowo funkcjonującym układzie moczowym nie występują bakterie, dlatego ich obecność świadczy o rozwoju stanu patologicznego. W medycynie ten stan określa się jako bakteriomocz....
Układ pokarmowy Zapalenie żołądka – objawy, badania, dieta, leczenie. Co pomaga?
Zapalenie żołądka to często występujący stan zapalny, który może charakteryzować się ostrym lub przewlekłym charakterem. Specjaliści podają kilka kryteriów, dzięki którym...

Dlaczego my?
why-us-img

Odbiór osobisty w aptece

why-us-img

Profesjonalna obsługa

why-us-img

Szybka wysyłka

why-us-img

Legalnie działająca apteka

why-us-img

Płatność online lub za pobraniem