Paracetamol – czym jest oraz jakie są jego właściwości? Jak jest prawidłowe dawkowanie paracetamolu, aby zapobiec przedawkowaniu?

W poniższym artykule uzyskasz informacje na temat jednego z bezpieczniejszych leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych dostępnych bez recepty, jakim jest paracetamol. Poznasz jego mechanizm działania, dawkowanie, skutki jego przedawkowania, a także interakcje paracetamolu z innymi lekami.

Poszerzaj swoją wiedzę i przeczytaj również artykuł: Jak działa Ketoprofen?

Paracetamol — co to jest za lek?

Paracetamol to lek, który jest organicznym związkiem dopuszczonym do handlu w Polsce w latach 90. Wykazuje działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Stosowany jest w słabym i umiarkowanym bólu. Jest pochodną fenacetyny, a jego pojawienie się na rynku leczniczym skutecznie wyeliminowało piramidon z obiegu farmaceutycznego. Paracetamol bywa również jednym z elementów składowych leków o dodatkowych działaniach, zapewniających kompleksowe leczenie, na przykład takich jak leki na migrenę. Paracetamol może być podawany zarówno dzieciom, jak i dorosłym i pełni ważną funkcję we wspomaganiu leczenia i zwalczania objawów bólowych zarówno w szpitalach, jak i domach. Zakupić go można w aptece, supermarketach i na stacjach benzynowych. Dostępny jest bez recepty, jednak przed każdorazowym użyciem warto sięgnąć do ulotki tego leku i upewnić się, że nie istnieją żadne przeciwwskazania do jego użycia. Dodatkową informacją jest to, że występuje on w różnych formach i przez różne drogi podania. Paracetamol może występować w postaci tabletek do połknięcia, czopków doodbytniczych, doustnej zawiesiny i syropów. W warunkach szpitalnych może być zaaplikowany w postaci płynnej poprzez zastrzyk lub kroplówkę. Tak różnorakie sposoby podania paracetamolu zyskały uznanie wielu pacjentów, osób pracujących w służbie zdrowia i matek.

Jakie jest działanie paracetamolu?

Leki z paracetamol  oddziałują bezpośrednio na ośrodkowy układ nerwowy, czyli mózg i rdzeń kręgowy. Hamują one cyklooksygenazę, która jest enzymem aktywującym prostaglandyny odpowiedzialne za odczucia bólowe. Paracetamol nie wpływa jednak na jej hamowanie w tkankach obwodowych, przez co nie ma właściwości przeciwzapalnych. Nie oddziałuje także na proces krzepnięcia krwi i związaną z nim agregację płytek, dlatego bezpiecznie paracetamol leki mogą być stosowane u osób z zaburzeniami krzepnięcia, osób z nadciśnieniem tętniczym oraz wrzodami żołądka. Prawdopodobnie lek ten wpływa na blokowanie impulsów bólowych w rdzeniu kręgowym, ale te mechanizmy nie zostały jeszcze w pełni poznane. Paracetamol po zażyciu daje efekty już po 30-120 minutach (w zależności od drogi i formy podania), a jego działanie w przypadku gorączki trwa od 6 do 8 godzin, natomiast gdy przyczyną jego podania był ból, działanie to może być krótsze i wynosić między 4 a 6 godzin. Co więcej, jeżeli występuje wysoka gorączka, którą ciężko jest obniżyć, rekomendowane jest naprzemienne podawanie co 4 godziny ibuprofen paracetamol. Zapobiega to duplikowaniu się dawek tego samego leku i zapewnia wysoką efektywność.Dzięki wszystkim powyższym właściwościom paracetamol może być skutecznie stosowany podczas:

• migreny,
• bólu zęba,
• bólu pooperacyjnego,
• menstruacji,
• bólu urazowego,
• gorączki,
• bólu gardła,
• bólu nerek,
• bólu mięśni,
• bólu stawów, także takiego związanego z artretyzmem,
• bólu porodowego,
• w przebiegu choroby bostońskiej,
• występowania objawów grypy i przeziębienia, a także zapalenia oskrzeli;

Bezpieczne dawkowanie paracetamolu – co trzeba wiedzieć?

Jak każdy lek, również paracetamol wymaga odpowiedniego dawkowania. Ilość jednorazowej dawki tego leku jest określana na podstawie masy ciała, a czasami dodatkowym kryterium jest także wiek. W zależności również od formy podania, dawkowanie paracetamolem może być określane w gramach, ilości połkniętych tabletek, ilości saszetek do rozpuszczenia lub też w mililitrach, jeżeli formą podania będzie syrop lub iniekcja. Paracetamol dawki niekiedy musi ustalić lekarz, który dodatkowo uwzględni stan zdrowia chorego i indywidualne zapotrzebowanie. Przyjmuje się jednak, że osoba dorosła nie powinna przyjmować w ciągu 24 h więcej niż 4 g paracetamolu. U dzieci jest to do 2 g w ciągu doby. Paracetamol dawkowanie nie powinno być częstsze niż co 4 godziny i do 4 razy na dobę. W przypadku dzieci nie stosuje się podania tego leku przed 3 miesiącem życia, a konsultacji z lekarzem wymaga podanie go dziecku, które nie ukończyło jeszcze 2 lat. U najmłodszych najczęstszą formą podania paracetamolu jest syrop (zapobiega zakrztuszeniu się) oraz czopki, jeżeli dziecko zwraca lek, wymiotując. Nie zaleca się jednak podawania paracetamolu w czopkach, gdy dodatkowo występuje biegunka, ponieważ bardzo obniża to jego skuteczność. Zawsze przed użyciem paracetamolu należy przeczytać informacje o dawkowaniu w ulotce. Zwrócić trzeba także szczególną uwagę na to, ile gram paracetamolu znajduje się w jednej dawce, by zapobiec negatywnym skutkom. Dostępne są takie warianty jak chociażby: paracetamol 300, paracetamol 500, paracetamol 1000.

Jakie mogą być skutki przedawkowania paracetamolu?

Pomimo iż paracetamol jest bezpiecznym lekiem i paracetamol w ciąży może być podawany już od czwartego miesiąca od poczęcia, jest w stanie powodować niebezpieczne reakcje organizmu w przypadku przedawkowania. Niewłaściwa interpretacja ulotki dołączonej do opakowania, a także niewłaściwe zabezpieczenie paracetamolu przed dostępem dzieci, mogą być przyczyną przedawkowania tego leku. Jakie są skutki? Podanie większej dawki niż ustalona dawka jednorazowa lub dobowa może powodować:

• mdłości,
• wymioty,
• ogólne osłabienie,
• ból brzucha,
• zaburzenia pracy wątroby i jej uszkodzenie (żółtaczka, skaza krwotoczna),
• uszkodzenie wielonarządowe,
• w skrajnych wypadkach może dojść również do śpiączki i zgonu;

Zatrucie paracetamolem – istotne informacje

Gdy dojdzie do zatrucia i wiadomo, że zostało spowodowane przyjęciem zbyt dużej dawki paracetamol tabletki, należy podjąć odpowiednie kroki, by w porę zapobiec postępującym konsekwencjom. Konieczne jest w tym wypadku udanie się do szpitala celem hospitalizacji. Do zatrzymania negatywnych skutków zatrucia stosuje się w warunkach szpitalnych substancję o nazwie  N-acetylocysteina, która neutralizuje działanie paracetamolu na poziomie wątroby.Nie tylko przedawkowanie może wpłynąć na zatrucie paracetamolem. W jego zażywaniu szczególną ostrożność powinny zachować osoby, których wątroba jest uszkodzona lub niewydolna. Z tego powodu alkoholicy, osoby po chemioterapii i na stałe przyjmujące silne leki, które metabolizowane są w wątrobie, powinny z najwyższą ostrożnością dawkować paracetamol i korzystać z konsultacji lekarskich.

Interakcje paracetamolu – z jakimi lekami wykazuje interakcję?

Paracetamol jak każdy inny lek może wchodzić w pewne zależności z substancjami innych leków i tym samym osłabiać lub wzmagać ich działanie. Zwraca się zatem szczególną uwagę w ulotkach, a także w lekarskich poradach, by nie łączyć paracetamolu z:

• lekami zawierającymi kwas acetylosalicylowy, ponieważ może to wpływać na kondycję i stan nerek,
• inhibitorami monoaminooksydazy, które w połączeniu z paracetamolem mogą powodować skutki uboczne w postaci podwyższonej temperatury ciała,
• chloramfenikolem i lamotryginą, ponieważ paracetamol minimalizuje ich działanie,
• cymetydyną i ranitydyną, gdyż wpływają na wolniejszy metabolizm paracetamolu w wątrobie,
• induktorami enzymów mikrosomalnych, gdyż dodatkowo obciążają pracę wątroby,
• lekami będącymi pochodnymi kumaryny (przeciwzakrzepowe), ponieważ paracetamol wpływa na ich działanie;

W związku z powyższym pamiętać trzeba, by konsultując się z lekarzem w celu ustalenia dawkowania paracetamolu, podać aktualnie zażywane leki. Uniknie to interakcjom tych substancji i zapobiegnie niekorzystnym powikłaniom.