Niskie ciśnienie: czy wymaga leczenia? – przyczyny, objawy, leczenie

Niskie ciśnienie tętnicze (hipotonia, niedociśnienie, hipotensja) może wystąpić u każdej osoby, nawet małych dzieci i sportowców. Chociaż nie jest tak częste i tak niebezpieczne, jak nadciśnienie tętnicze i przeważnie nie utrudnia normalnego funkcjonowania, zdarza się jednak, że daje dokuczliwe objawy i wymaga interwencji lekarskiej.

Jakie są normy ciśnienia tętniczego krwi?

U zdrowego człowieka ciśnienie tętnicze krwi powinno mieścić się w granicach 120-129/80-84 mm słupa rtęci. Liczba znajdująca się na początku to ciśnienie skurczowe, druga pozycja określa ciśnienie rozkurczowe. U kobiet ciśnienie tętnicze krwi może być nieco niższe i wynosić nawet 110/70 mm Hg. Ciśnienie 100/60 mm Hg jest wartością graniczną – jeśli spadnie poniżej, uważane jest za zbyt niskie i nosi nazwę hipotensji (niedociśnienie, hipotonia). Nawet ciśnienie 110/60 może już wywołać charakterystyczne objawy niedociśnienia (podobnie jak niskie ciśnienie rozkurczowe 50 mm Hg, niezależnie od wartości ciśnienia skurczowego). Jeśli nagle poczujemy się słabo, pojawią się zawroty głowy i niebezpieczeństwo omdlenia, należy jak najszybciej poluzować ubranie, które utrudnia oddychanie (rozpiąć kołnierzyk, pasek, biustonosz itp.), usiąść i spuścić głowę poniżej poziomu serca. Następnie można wypić coś chłodnego (małymi łykami) i otworzyć szeroko okno lub wyjść na zewnątrz.

W tabeli poniżej zestawiono wartości ciśnienia i ich interpretację:

Tabela 1. Normy ciśnienia tętniczego krwi. Źródło: Mała encyklopedia medycyny. PWN. Wa-wa 1988

Hipotensja: rodzaje

Ze względu na przyczynę niedociśnienie podzielono na trzy rodzaje:

niedociśnienie pierwotne (samoistne, konstytucjonalne), wtórne oraz ortostatyczne. Pierwszy rodzaj występuje częściej u dziewcząt i kobiet w młodym wieku, osób szczupłych i wysokich. Może powstawać samoistnie, bez wyraźnego powodu. Wśród przyczyn hipotensji konstytucjonalnej wymienia się także czynniki genetyczne. Hipotonia wtórna pojawia się w następstwie niektórych chorób układu sercowo-naczyniowego, niedoczynności gruczołów wydzielania wewnętrznego (np. kory nadnerczy, tarczycy, czy przedniego płata przysadki mózgowej), infekcji oraz w wyniku stosowania niektórych leków (np. w leczeniu choroby Parkinsona), utraty dużej ilości krwi oraz odwodnienia. Hipotensja ortostatyczna występuje najczęściej u młodzieży w okresie dojrzewania oraz osób w średnim wieku. Objawia się nagłymi spadkami ciśnienia podczas zmiany pozycji ciała (np. szybkim wstaniu po dłuższym leżeniu).

Jakie są objawy niskiego ciśnienia? – Niedociśnienie krwi

Objawy niskiego ciśnienia krwi są nieprzyjemne i często wywołują niepokój. Należą do nich: zmęczenie, osłabienie, nadmierna senność, problemy z koncentracją, brak energii, mroczki przed oczami, szum w uszach, zimne dłonie i stopy (nawet w ciepłe dni), nocne poty, zaburzenia rytmu serca, bladość, napady nudności, złe samopoczucie przy zmianach pogody. Przy hipotensji obserwuje się przyspieszenie tętna. Jest to naturalna reakcja organizmu, który poprzez zwiększenie przepływu krwi przez tkanki stara się zapewnić im lepsze ukrwienie i dotlenienie. Osoby z niskim ciśnieniem szybciej się męczą podczas wysiłku fizycznego. Zdarzają się im również problemy z oddychaniem (duszność), zwiększa się potliwość ciała i wrażliwość na ból. Bardzo niskie ciśnienie wywołuje zawroty głowy i omdlenia (zwłaszcza podczas dłuższego stania). W takich sytuacjach najczęściej pomaga wypicie filiżanki kawy, gimnastyka oraz silny prysznic. Hipotensji towarzyszy często nawracający ból głowy. Niskie ciśnienie powoduje, że pojawia się bez widocznej przyczyny i jest często oporny na stosowane leki przeciwbólowe. Czym jeszcze może skutkować niskie ciśnienie? Śmierć następuje w momencie, kiedy przestaje ono być mierzalne, a więc osiąga wartość niższą niż 50/20. Sytuacje tego typu zdarzają się najczęściej przy krwotoku.

U dzieci objawy niskiego ciśnienia krwi są wyjątkowo dokuczliwe w okresie jesienno-zimowym i związane z małą ilością ruchu na słońcu i świeżym powietrzu.

Zobacz także: Ciśnieniomierze

Jakie są przyczyny niedociśnienia krwi?

Według naukowców przyczyną hipotonii samoistnej jest mała elastyczność naczyń krwionośnych i tętnic (najczęściej zmiany te mają podłoże genetyczne). Powoduje to wolniejszy przepływ krwi, przez co zmniejsza się jej ciśnienie. W wyniku tego procesu tkanki są gorzej ukrwione i odżywiane, co wywołuje określone objawy i dolegliwości. Przyczyn występowania hipotonii wtórnej może być wiele. Na przykład: wstrząs anafilaktyczny, kardiologiczny lub oparzeniowy, niedoczynność tarczycy, nadnerczy, zaburzenia rytmu serca, krwotok, odwodnienie, anemia, padaczka, długotrwały stres. Przyczynę wystąpienia niskiego ciśnienia krwi mogą stanowić również skutki uboczne zażywanych leków, np. psychotropowych, odwadniających, przeciwarytmicznych, nitratów. Po odstawieniu tych środków ciśnienie krwi z reguły wraca do normy. Niedociśnienie ortostatyczne, związane ze zmianą pozycji ciała, wynika z problemów z krążeniem – przy dłuższym staniu krew gromadzi się w nogach i trzewiach, a jej przepływ w górę, w kierunku wyższych partii ciała i serca, jest utrudniony, co sprawia, że ciśnienie krwi w naczyniach jest mniejsze. Podobnie dzieje się na skutek nagłej zmiany pozycji ciała z leżącej na stojącą.

Czy da się wyleczyć niskie ciśnienie?

Podstawą leczenia hipotensji jest prawidłowe ustalenie przyczyn, które ją wywołują. Same, nawet wielokrotne pomiary ciśnienia, nie wystarczą. Zazwyczaj zleca się wykonanie dodatkowych badań: morfologii, badania moczu, EKG, czasem USG serca. Pomocna jest również analiza stężenia elektrolitów we krwi (holter ciśnieniowy). W przypadku hipotensji pierwotnej kardiolodzy zalecają częstszą aktywność fizyczną oraz nawadnianie organizmu. Można również stosować domowe sposoby. Na przykład używać więcej soli do przyprawiania potraw i ograniczyć spożycie czosnku.

Niskie ciśnienie – jak podnieść?

Aby podnieść niskie ciśnienie można pić mocną kawę (najlepiej małymi łykami w dużych odstępach czasu), drinki energetyczne, mocną herbatę, coca-colę, czy zażywać preparaty na bazie kofeiny, guarany, korzenia żeń-szeń oraz glukozy, pobudzające ośrodkowy układ nerwowy – na przykład Glucardiamid, Cardiamidum, Glukof, Colvital, Cardiol C czy Kofex. Są to specyfiki działające pobudzająco i energetycznie, dostępne w aptekach bez recepty. Hipotensja samoistna bardzo często mija wraz z wiekiem. Jeśli niskie ciśnienie wywołane jest zażywanymi lekami, wystarczy zastąpić je innymi. Gdy hipotonia związana jest z występowaniem innych chorób, należy rozpocząć ich leczenie. Przypadki hipotensji ortostatycznej leczy się farmakologicznie, głównie za pomocą glikokortykosteroidów. Ich działanie polega na zatrzymaniu sodu w organizmie, co zwiększa ciśnienie krwi.

Jak zapobiegać niedociśnieniu tętniczemu?

Oto kilka rad, dzięki którym można uniknąć powstania niedociśnienia tętniczego. Należy:

• częściej spożywać posiłki, ale w mniejszych ilościach, ponieważ obniżenie stężenia glukozy we krwi często jest powodem spadku ciśnienia. Posiłki powinny zawierać więcej soli, warzyw, owoców i ryb, a mniej tłuszczów zwierzęcych,
• wypijać ok. 2 litrów płynów dziennie, a w czasie upałów odpowiednio więcej, ponieważ podczas pocenia się spada ciśnienie krwi,
• dbać o dobrą kondycję fizyczną, szczególnie o odpowiednie ćwiczenia nóg (pływanie, aerobik, biegi, jazda na rowerze), ponieważ uelastyczniają one naczynia krwionośne,
• wysypiać się, wypoczywać w sposób aktywny,
• po umyciu się stosować naprzemienny prysznic chłodno-ciepły na kończyny dolne,
• unikać długiego stania oraz kilkugodzinnego przebywania na słońcu,
• unikać gwałtownych zmian pozycji, po przebudzeniu warto poleżeć przez kilka chwil spokojnie, przeciągnąć się i usiąść, następnie spuścić nogi na podłogę i powoli wstać (zaleca się również przed wstaniem wykonanie masażu kończyn na sucho za pomocą ręcznika – w kierunku od palców kończyn w stronę serca),
• ograniczyć lub całkowicie zrezygnować z palenia papierosów. Unikać zadymionych i źle wentylowanych pomieszczeń.

Co jest dobre na niskie ciśnienie?

Warto wypróbować działanie ziół, których regularne picie podnosi ciśnienie. Należą do nich: kwiat lawendy, korzeń lubczyku, ziele tymianku, majeranku, mięty i serdecznika. W aptekach można również spotkać gotowe ekspresowe, mieszanki ziołowe.

Zobacz także:

• Jak interpretować wyniki badań – ciśnienie
• Nadciśnienie tętnicze – jak je rozpoznać i leczyć?