Atetoza to zaburzenie polegające na występowaniu charakterystycznych mimowolnych ruchów kończyn. Towarzyszy różnym chorobom neurologicznym, takim jak mózgowe porażenie dziecięce, pląsawica Huntingtona czy udar mózgu.

Czym jest atetoza?

Atetoza to zaburzenie określane również jako ruchy atetotyczne. Jest to objaw o charakterze neurologicznym, dla którego typowe są mimowolne ruchy kończyn – przede wszystkim górnych, w rzadkich przypadkach dolnych. Na skutek atetozy zaobserwować można nienaturalne położenie ciała.

Ruchy atetotyczne nie stanowią odrębnej jednostki chorobowej. Ich pojawienie się świadczy o występowaniu innej choroby. Charakterystyczne dla tego zaburzenia są ruchy powolne, nierytmiczne i skrętne. Pojawiają się one przy uszkodzeniu układu pozapiramidowego, odpowiedzialnego m.in. za motorykę, postawę ciała i utrzymanie prawidłowego napięcia mięśniowego. Niewłaściwe funkcjonowanie tego układu skutkuje brakiem właściwej stymulacji nerwów obwodowych, a w rezultacie mimowolnymi nieskoordynowanymi skurczami.

Jak rozpoznać atetozę?

Ponieważ atetoza może być związana z wieloma chorobami, pacjent z jej objawami musi zostać poddany bardzo szczegółowej diagnozie. Konieczne jest wykrycie schorzenia powodującego zaburzenie. Do najczęściej stosowanych badań należą m.in.:

• tomografia głowy,
• rezonans magnetyczny,
• badania genetyczne,
• badania laboratoryjne.

Rozpoznanie samej atetozy nie jest problematyczne, ze względu na występowanie wyjątkowo charakterystycznych ruchów, nazywanych czasem ruchami robaczkowymi lub wężowatymi. O wiele trudniejsze okazuje się odkrycie konkretnej przyczyny zaburzenia.

Jakie są przyczyny atetozy?

Przyczyny atetozy mogą być bardzo zróżnicowane. Zawsze związane są jednak z uszkodzeniem układu pozapiramidowego, kierującego ruchami zautomatyzowanymi. Może do tego dojść z powodu rozwinięcia się konkretnej choroby, powstania urazu lub niedotlenienia. Podłoże rozwinięcia się chaotycznych ruchów mimowolnych może być bardzo złożone, związane z zaburzeniami neurologicznymi, infekcyjnymi czy autoimmunologicznymi (np. sarkoidoza).

Czym objawia się atetoza?

Najbardziej charakterystyczne objawy atetozy stanowią wspomniane powolne i niezależne od woli ruchy robaczkowe – najczęściej dotyczą rąk i palców. Zdarzają się jednak ruchy atetotyczne kończyn dolnych, twarzy, gałek ocznych lub tułowia. Bezpośrednią przyczyną napadu atetozy jest zwykle próba wykonania jakiegoś ruchu lub napięcie o charakterze emocjonalnym.

Typowe jest nasilenie zaburzenia w chwili pojawienia się zamiaru podjęcia czynności ruchowej, a także jego zanikanie podczas snu. Takie ruchy mogą dotyczyć zarówno jednej, jak i obu stron ciała. Atetoza u dzieci w wielu przypadkach powoduje poważne trudności w przyjmowaniu pokarmu.

Warto dodać, że atetoza rzadko występuje jako pojedynczy objaw. Zazwyczaj jest zaledwie jednym z licznych problemów o charakterze motorycznym czy neurologicznym, przez co wielu chorych wymaga wsparcia w samoobsłudze i codziennym funkcjonowaniu.

Atetoza: leczenie i rehabilitacja

Leczenie atetozy uzależnione jest od przyczyny zaburzenia. Niestety wiele powodujących ją chorób należy do schorzeń nieuleczalnych, dlatego często kluczowe okazuje się farmakologiczne łagodzenie objawów i rehabilitacja. Celem jest poprawa komfortu chorego, nauka samodzielności i zapewnienie specjalistycznej opieki. Rehabilitacja w atetozie pozwala niwelować napięcie mięśniowe, niwelować przykurcze i podejmować stopniowe próby zwiększania zakresu sprawności.

Atetoza a mózgowe porażenie dziecięce

Mózgowe porażenie dziecięce jest częstą przyczyną atetozy. Choroba związana jest z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego na wczesnym etapie jego rozwoju. Chociaż nie postępuje, jest nieuleczalna i prowadzi do wielu zaburzeń o charakterze motorycznym (np. atetoza dystoniczna, czyli przerywanymi spazmami). Jakie są przyczyny uszkodzenia OUN w tak młodym wieku? Zaliczyć można do nich m.in. infekcje u matki w trakcie ciąży (np. różyczka), zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (wywołane np. przez pneumokoki) bądź niedotlenienie.

Atetoza jest objawem neurologicznym związanym z uszkodzeniem układu pozapiramidowego. Leczenie uzależnione jest od konkretnej przyczyny, jednak w wielu przypadkach kluczowa dla komfortu chorego okazuje się rehabilitacja.