Guzem mózgu nazywamy zarówno nowotwory, jak i inne obce dla mózgu struktury, których powstanie powoduje wzrost ciasnoty śródczaszkowej. Nowotwory mózgu mogą mieć charakter pierwotny, ale często są efektem przerzutów z innych narządów.
Nowotwór mózgu – czym tak właściwie jest?
Mózg jest jednym z najważniejszych narządów w organizmie człowieka, który odpowiada za przebieg wszystkich procesów życiowych. Jego ochronę zapewnia czaszka – sztywna struktura kostna o ograniczonej i ściśle określonej pojemności. Nowotworem mózgu określa się więc masę tkankową, która nie powinna znajdować się w czaszce, gdyż nie ma tam dla niej miejsca. Rozwijający się guz może przyczyniać się do wystąpienia różnorodnych objawów, wynikających ze wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego i ogniskowego. Przez dłuższy czas potrafi jednak nie dawać żadnych symptomów – zapoczątkowany przez pojedynczą komórkę nowotworową proces często jest powolny i żmudny, a dolegliwości pojawiają się dopiero wtedy, gdy w czaszce zaczyna brakować przestrzeni.
Rodzaje nowotworów mózgu
Pod względem budowy histopatologicznej guza, nowotwory mózgu możemy podzielić na:
- oponiaki,
- glejaki wielopostaciowe,
- gwiaździaki,
- skąpodrzewiaki,
- wyściółczaki.
Nowotwory mózgu mogą mieć zarówno łagodny, jak i złośliwy charakter. Nowotwory łagodne z reguły rosną powoli, nie powodują nacieków na okoliczne tkanki oraz są dobrze odgraniczone. Takie guzy często nie dają niemal żadnych objawów, a ich wzrost może się nawet zatrzymać. Do łagodnych nowotworów mózgu zaliczamy większość oponiaków, które najczęściej zlokalizowane są w okolicy sierpa mózgu, kości klinowej i siodła tureckiego.
Gorsze rokowania dotyczą złośliwych nowotworów mózgu, wśród których wymieniamy przede wszystkim glejaki, skąpodrzewiaki i wyściółczaki. Nowotwory złośliwe rozwijają się na drodze mutacji genetycznych, które przyczyniają się do zwiększenia liczby komórek nowotworowych. Typowe dla guzów złośliwych jest atakowanie sąsiadujących tkanek oraz duży rozsiew.
Rak mózgu – objawy. Jak rozpoznać nowotwór mózgu?
Symptomy nowotworu mózgu są dość zróżnicowane – zależą bowiem od lokalizacji ogniska choroby oraz stopnia wzrostu guza. Rozwijający się nowotwór powoduje powstanie ciasnoty śródczaszkowej, co skutkuje wzrostem ciśnienia w obrębie czaszki. Objawy nowotworu mózgu możemy podzielić na ogólne, które pojawiają się niezależnie od jego rodzaju, oraz ogniskowe, związane z umiejscowieniem guza.
Objawy ogólne są konsekwencją wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Należą do nich:
- silne i narastające bóle głowy,
- nudności i wymioty nasilone zwłaszcza rano,
- ciągłe uczucie senności,
- utraty przytomności,
- osłabienie sprawności umysłowej,
- zaburzenia pamięci,
- zawroty głowy,
- napady padaczkowe.
Objawy ogniskowe natomiast są powiązane z naruszeniem funkcji, za które odpowiada dana część mózgu:
- zmiany w psychice, osobowości i zachowaniu pojawiają się najczęściej przy nowotworach zlokalizowanych w płacie czołowym mózgu;
- zaburzenia mowy zwykle towarzyszą nowotworom rozwijającym się w płacie skroniowym półkuli dominującej;
- zaburzenia widzenia z reguły występują przy zajęciu płatów potylicznych;
- niedowłady ruchowe i zaburzenia czucia zazwyczaj pojawiają się przy ucisku ośrodków w płatach ciemieniowych i czołowych.
Guz może rozwijać się też w móżdżku, powodując przede wszystkim zaburzenia równowagi. Z kolei rak pnia mózgu może wywołać asymetrię twarzy oraz zaburzenia połykania.
Nowotwór mózgu – przyczyny
Nowotwory mózgu możemy podzielić na pierwotne oraz wtórne. Nowotwory pierwotne, czyli wewnątrzpochodne, wywodzą się z komórek gleju, opon, splotu naczyniówkowego, szyszynki, przysadki mózgowej lub naczyń krwionośnych. Natomiast nowotwory wtórne, inaczej przerzutowe, to guzy zewnątrzpochodne, które powstają z komórek przeniesionych z nowotworów innych narządów – najczęściej płuc, piersi i nerki.
Choć dokładne przyczyny złośliwych nowotworów mózgu pozostają nieznane, istnieją czynniki, które mogą sprzyjać ich rozwojowi:
- promieniowanie jonizujące – to jak dotąd jedyny czynnik o potwierdzonym i udowodnionym wpływie na powstawanie nowotworów złośliwych ośrodkowego układu nerwowego;
- wcześniejsze urazy głowy;
- predyspozycje genetyczne;
- zakażenie wirusem HIV,
- styczność z substancjami chemicznymi, na przykład w miejscu pracy.
Diagnostyka nowotworu mózgu
Rozpoznanie nowotworu mózgu można postawić na podstawie wyników badań diagnostycznych, takich jak:
- rezonans magnetyczny głowy,
- tomografia komputerowa głowy z kontrastem,
- angiografia MR lub TK,
- PET, czyli pozytonowa emisyjna tomografia.
Lekarz może także zlecić wykonanie badań uzupełniających – okulistycznych, słuchowych, neurologicznych, badanie błędników czy markery nowotworowe.
Leczenie nowotworu mózgu
Po zdiagnozowaniu nowotworu mózgu, jego lokalizacji oraz stopnia zaawansowania, podejmuje się decyzję o jego leczeniu. Wśród sposobów leczenia nowotworów mózgu wymieniamy:
- obserwację guza – dopuszczalna wyłącznie w początkowym stadium rozwoju choroby przy niewielkich zmianach;
- leczenie chirurgiczne polegające na całkowitym wycięciu guza – możliwość przeprowadzenia zabiegu jest uzależniona od położenia guza. Niestety całkowite usunięcie zmiany nie zawsze jest możliwe i wiąże się z dużym ryzykiem powikłań;
- częściową resekcję guza – polega na częściowym wycięciu guza w celu zmniejszenia ciśnienia śródczaszkowego;
- radioterapię – ma na celu zmniejszenie guza i zahamowanie jego rozwoju. Radioterapię często stosuje się jako leczenie uzupełniające po zabiegu chirurgicznym;
- chemioterapię – polega na niszczeniu chorych komórek w organizmie. Chemioterapię najczęściej łączy się z radioterapią w ramach leczenia wspomagającego;
- metoda gamma knife – nóż gamma to nowoczesna technika radiochirurgiczna umożliwiająca bezinwazyjne leczenie nowotworów mózgu.
Na polecenie lekarza mogą zostać wdrożone również inne leki – na przykład preparaty zmniejszające obrzęk mózgu.
Guzy mózgu to nowotwory oraz inne obce struktury, które nie powinny pojawić się w czaszce, gdyż nie ma tam dla nich miejsca. Nowotwory mózgu potrafią rozwijać się powoli, dając bardzo skąpe objawy. Dlatego tak istotne jest, by w razie pojawienia się niepokojących symptomów, natychmiast skontaktować się z lekarzem i w razie potrzeby rozpocząć niezbędne leczenie.
