Przyjście dziecka na świat wiąże się z wielkimi emocjami dla jego rodziców. Już w pierwszych minutach życia maluch jest poddawany testowi oceniającemu podstawowe funkcje życiowe. Lekarz przeprowadza badanie według kilku kryteriów. Od lat specjaliści korzystają ze sprawdzonego schematu umożliwiającego przyznawanie punktów – jest to skala Apgar. To właśnie anestezjolog Virginia Apgar wprowadziła ocenę stanu noworodka zaraz po urodzeniu w 1952 roku. W jaki sposób przebiega ten proces?

Ocena noworodka - jakie parametry podlegają ocenie w skali Apgar?

By dowiedzieć się, jaka jest interpretacja skali Apgar, najpierw trzeba poznać szczegółowe informacje dotyczące badanych parametrów. Pod uwagę bierze się wymienione wyżej elementy. Ocenie podlega czynność serca (powinna być liczona przez minimum 30 sekund), czynność oddechowa, napięcie mięśniowe (w razie niedotlenienia ulega ono osłabieniu aż do całkowitego zwiotczenia), reakcja na wprowadzenie cewnika do nosa (w taki sposób sprawdza się odruchy), a także zabarwienie skóry. Zaraz po urodzeniu nierzadko występuje sinica obwodowa, na skutek czego sporo noworodków otrzymuje za kolor skóry jedynie 1 punkt, dlatego tylko 15% noworodków w 1. minucie życia uzyskuje 10 punktów w skali Apgar. Ponadto do obowiązków osoby zajmującej się noworodkiem na sali porodowej należy zważenie dziecka, dokonanie pomiaru długości ciemieniowo-siedzeniowej, obwodów: głowy, klatki piersiowej i brzucha. Każdy z wyników widnieje potem w dokumentacji medycznej.

Eksperckie wyjaśnienie skali Apgar - od teorii do praktyki, czyli na jakiej podstawie przyznawane są punkty dla noworodka?

Punkty w skali Apgar przyznawane są za każdy z wymienionych parametrów – od 0 do 2. Jeśli dziecko jest blade i sine, za zabarwienie skóry otrzymuje 0 punktów. Sinica obwodowa oznacza 1 punkt, natomiast zdrowa, różowa barwa to 2 punkty. Za puls dziecko otrzymuje 0 punktów w przypadku jego braku. Puls mniejszy niż 100 uderzeń serca na minutę to 1 punkt, natomiast większy lub równy 100 uderzeniom serca na minutę – 2 punkty. W kwestii reakcji na bodźce, 0 punktów przyznaje się, gdy dziecko nie reaguje podczas wycierania ręcznikiem i wkładania cewnika do nosa. Słaby grymas stanowi podstawę do przyznania 1 punktu, a 2 punkty są przyznawane, gdy płacze lub krzyczy i kicha. Brak punktów za napięcie mięśniowe wiąże się z sytuacją, gdy mięśnie są wiotkie - nierzadko na skutek wad wrodzonych lub niedotlenienia. Obniżone napięcie oznacza 1 punkt, natomiast aktywne, prawidłowe ruchy skutkują przyznaniem 2 punktów. Brak czynności oddechowych to 0 punktów. Płytki, zwolniony i nieregularny oddech stanowi podstawę do przyznania 1 punktu w skali, zaś 2 punkty noworodek dostaje za prawidłowy oddech i głośny płacz lub krzyk.

Badania dodatkowe u noworodków z niższą oceną w skali Apgar

Wiadomo już, co ocenia skala Apgar. A co w przypadku, gdy noworodek dostanie niską ocenę? Niski wynik w skali zawsze niepokoi rodziców. Zdarza się, że dziecko przychodzi na świat słabe i w 1. minucie życia otrzymuje 5 lub 6 punktów. Często wystarczy powtórzyć badanie po kilku minutach, by maluch odzyskał siły, zaczął prawidłowo oddychać i zdobył większą liczbę punktów. Nierzadko niski wynik jest efektem trudnego porodu, cesarskiego cięcia lub obecności płynu w drogach oddechowych dziecka. Za niską ocenę uznaje się wynik mniejszy niż 7 punktów w 5. minucie życia. Jeśli pierwszy słaby wynik nie zwiększył się po 3 ani po 5 minutach, lekarze, położne i pielęgniarki obserwują noworodka i konsultują z neonatologiem, czy wymaga on dodatkowej pomocy medycznej w postaci podania tlenu, oczyszczenia dróg oddechowych lub masażu serca. Ocena noworodka może więc nastąpić dwukrotnie, jeśli jest on w stanie bardzo dobrym oraz czterokrotnie, jeśli otrzyma średni lub niski wynik. W przypadku otrzymania przez dziecko do 5 punktów w 5. minucie życia, zaleca się przeprowadzenie badań gazometrycznych w próbce krwi pobranej z tętnicy pępowinowej z zamkniętego zaciskami odcinka pępowiny. Warto wykonać też badanie histologiczne łożyska.

Jak skala Apgar wpływa na decyzje dotyczące opieki nad noworodkiem?

Skala Apgar posiada pewne wady, dlatego nie może być jedynym wyznacznikiem stanu zdrowia dziecka. Żaden wynik nie daje gwarancji, że parametry życiowe noworodka nie ulegną zmianie w krótkim czasie. Nie jest on też mocną podstawą do rokowania na temat jego przyszłego rozwoju. Mała liczba punktów niekoniecznie oznacza też zagrożenie zdrowia lub życia. Wynik może więc zostać potraktowany przez rodziców jako sygnał do kontrolowania ewentualnych niepokojących objawów, lecz nie stanowi wyroku.

Czy skala Apgar jest miarodajna u wcześniaków?

Czy stosuje się skalę Apgar u wcześniaków? Tak, choć wynik będzie w tym przypadku mniej wiarygodny niż u dzieci urodzonych o czasie. Ma to związek z tym, że wcześniaki nie są jeszcze przystosowane do samodzielnego życia, stąd też problemy z oddechem lub słaba reaktywność będą dla nich zupełnie normalne, lecz wpłyną na odjęcie punktów w skali. Dzieje się tak głównie w przypadku dzieci urodzonych wiele tygodni przed terminem. W takiej sytuacji skala Apgar nie powie więc zbyt wiele na temat ich stanu zdrowia. Istnieje jednak jeszcze jedna, bardziej praktyczna skala, którą można wykorzystać w ich przypadku – jest to skala CRIB.