Badanie USG - rodzaje, przebieg badania i jak się przygotować?

Ultrasonografia jest jednym z najczęściej wykonywanych badań obrazowych. Badanie USG jest bezpieczne i bezbolesne, a przy tym cechuje się dużą dokładnością. Może być wykonywane w każdym wieku, nawet już u niemowląt. Jak wygląda przebieg badania i jak się do niego przygotować? W naszym artykule odpowiemy na najczęstsze pytania dotyczące USG.

Jeżeli interesuje Cię kwestia badań USG w ciąży, sprawdź także, jak wyglądają badania prenatalne i kiedy należy je wykonać.

Co to jest ultrasonografia i co potrafi nowoczesna ultrasonografia?

USG to bezinwazyjne badanie pozwalające na ocenę stanu organów wewnętrznych z dokładnością nawet do 0,1 mm. Dzięki niemu można w łatwy sposób ocenić położenie, wielkość oraz strukturę poszczególnych narządów. Badanie pokazuje także wszelkie zmiany powstałe w ciele pacjenta, takie jak różnego rodzaju guzy, torbiele, włókniaki, czy zmiany nowotworowe.

Ultrasonografia wykorzystywana jest w celu diagnozowania i rozpoznawania schorzeń, oraz monitorowania i oceny skuteczności leczenia. Dzięki dużej dokładności jest również jednym z podstawowych badań profilaktycznych, pozwalającym na wczesne wykrycie niepokojących zmian. Z kolei w przypadku kobiet w ciąży, USG jest głównym badaniem kontrolnym wykonywanym w celu oceny prawidłowego rozwoju płodu. 

Na czym polega USG i jak działa aparat ultrasonograficzny?

Działanie aparatu ultrasonograficznego opiera się na zasadzie ultradźwięków. Są to dźwięki o bardzo wysokiej częstotliwości, niesłyszalne dla ludzkiego ucha. Na badany obszar ciała radiolog nanosi specjalny żel, który zapewnia prawidłowe przewodnictwo ultradźwięków, a także niweluje niepożądane pęcherzyki powietrza. Następnie przykłada głowicę aparatu do skóry i stopniowo bada wybrany fragment ciała. Głowica ultrasonografu emituje ultradźwięki, które przenikają przez ludzkie tkanki i odbite wracają z powrotem. Następnie aparat USG przekształca odbite dźwięki w obraz widoczny na monitorze. Lekarz wykonujący badanie może wówczas powiększyć interesujący go obszar lub dokonać precyzyjnych pomiarów. Należy wspomnieć o tym, iż ultradźwięki są całkowicie bezpieczne dla ludzkiego organizmu, a samo badanie może być wykonywane tak często, jak zachodzi potrzeba.

Jakie są rodzaje badań USG i kto je stosuje?

Badanie USG może być wykonywane przez osoby w każdym wieku, począwszy od noworodki aż po seniorów, zarówno przez kobiety, jak i przez mężczyzn. Duża różnorodność głowic do aparatu USG sprawia, że można zbadać niemal każdy fragment ciała. Niemal, gdyż w niektórych przypadkach, takich jak np. badanie płuc czy kości, stosuje się inne badania obrazowe- prześwietlenie, tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny. Co zatem możemy zbadać aparatem USG? Wśród najczęściej wykonywanych badań możemy wyróżnić:

• USG jamy brzusznej,
• USG tarczycy,
• USG piersi,
• USG ginekologiczne (transwaginalne),
• USG naczyniowe metodą Dopplera,
• USG serca (Echo serca),
• USG węzłów chłonnych,
• USG ślinianek,
• USG oka,
• USG przezodbytnicze (transrektalne),
• USG stawu kolanowego,
• USG stawu ramiennego (barku),
• USG stawu biodrowego,
• USG stawu łokciowego,
• USG nadgarstka,
• USG stawu skokowego,
• USG przezciemiączkowe (u niemowląt).

Wskazania do wykonania USG jamy brzusznej

Wykonanie USG jamy brzusznej jest wskazane zwłaszcza w przypadku diagnostyki dolegliwości bólowych w obrębie jamy brzusznej. Obszar ten obejmuje wiele narządów wewnętrznych, dlatego też aby precyzyjnie określić przyczynę bólu brzucha, pacjent często zostaje skierowany na badanie ultrasonograficzne. Pozostałymi przesłankami do wykonania tego badania są m.in. choroby wątroby, trzustki, nerek, dróg żółciowych, problemy trawienne, czy też nagła utrata wagi. Zdarza się także, że ból brzucha jest jedną z wczesnych oznak ciąży. Dlatego też ze względu na mnogość i różnorodność przyczyn, ból w jamie brzusznej powinien być zawsze skonsultowany z lekarzem. 

USG jamy brzusznej - ocena stanu narządów i zmian

Badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej pozwala na ocenę prawidłowości budowy i funkcjonowania takich organów jak trzustka, wątroba, śledziona, nerki, czy pęcherzyk żółciowy. Lekarz ocenia kształt, wielkość oraz położenie wybranego narządu. Badanie USG wykrywa wszelkie niepożądane zmiany w obrębie narządów wewnętrznych. Dzięki temu możliwa jest diagnostyka i ustalenie przyczyny bólu brzucha, biegunek, wzdęć, czy też problemów wątrobowych. Gdy pacjent jest już objęty leczeniem, USG pozwala na ocenę skuteczności stosowanej terapii.

USG jamy brzusznej - jak się przygotować?

W przeddzień badania należy zastosować lekkostrawną dietę, unikając zwłaszcza potraw smażonych oraz napojów gazowanych. Badanie wykonuje się na czczo, w przypadku osób dorosłych co najmniej 6 godzin od ostatniego posiłku. Jako że nadmiar powietrza w żołądku i jelitach może zaburzyć obraz, przed badaniem zaleca się zastosowanie środka przeciw wzdęciom. Z tego samego powodu należy także ograniczyć palenie papierosów i żucie gumy, gdyż może to spowodować nieświadome połknięcie powietrza. Sam dym papierosowy utrudnia uzyskanie wyraźnego obrazu badanego obszaru. Przed badaniem należy wypić także około 1 litra niegazowanej wody, tak aby jak najbardziej wypełnić pęcherz moczowy. Jeżeli jest to możliwe, na badanie trzeba zabrać ze sobą wyniki poprzednich USG.

Co ile robić USG jamy brzusznej?

Badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej może być wykonywane tak często, jak istnieje potrzeba. Jeżeli badanie USG nie dało jednoznacznej odpowiedzi, a dolegliwości nie ustępują, lekarz może zalecić poszerzenie diagnostyki o inne badania, takie jak morfologia krwi, badanie ogólne moczu i kału, czy gastroskopia.

Szczególnym przypadkiem USG jamy brzusznej jest badanie wykonywane w ciąży. Wykonuje się je co najmniej 3 razy, raz w każdym trymestrze. Dzięki niemu można ocenić, czy dziecko rozwija się prawidłowo, jak jest ułożone w macicy, a także poznać jego płeć.

Nawet gdy nie mamy żadnych problemów zdrowotnych związanych z jamą brzuszną, warto wykonywać takie USG w celach profilaktycznych. Kontrolne USG jamy brzusznej wykonywane raz na dwa lata pozwoli na szybkie wykrycie ewentualnych zmian, a także na systematyczną ocenę naszych organów wewnętrznych.

Badanie ultrasonograficzne piersi - najważniejsza praktyka profilaktyczna u kobiet

Regularne wykonywanie USG piersi jest najlepszą profilaktyką antynowotworową, jaką mogą zafundować sobie kobiety. Dzięki temu, że ultrasonograf jest w stanie wychwycić minimalne zmiany, niezauważalne ani gołym okiem, ani w badaniu palpacyjnym, możliwe jest całkowite wyleczenie ewentualnego nowotworu. Aby nie dopuścić do przeoczenia podejrzanych zmian, badanie powinno być wykonywane systematycznie, w zależności od wieku. Najlepiej zacząć już w okolicach 20 roku życia i profilaktycznie powtarzać badanie co 2 lata. Po 30-stce USG piersi powinno być wykonywane co roku, a po ukończeniu 40 roku życia nawet co 6 miesięcy, uzupełnione o mammografię. 

USG piersi można wykonać w każdym momencie, jednak najlepiej zrobić to między 6 a 10 dniem cyklu. Wynika to z tego, iż podczas miesiączki piersi są bolesne i tkliwe, dlatego też badanie mogłoby być niekomfortowe. Z kolei w drugiej połowie cyklu pod wpływem wahań hormonalnych piersi stają się nabrzmiałe, co może nieco zaburzyć uzyskany obraz.

Echo serca - USG mięśnia sercowego

Echo serca pozwala na ocenę prawidłowości funkcjonowania komór i zastawek tego organu. Za jego pomocą można także zobrazować przepływ krwi oraz stan dużych naczyń krwionośnych czy wieńcowych. USG serca jest wykonywane wówczas, gdy u pacjenta podejrzewa się nieprawidłowości w funkcjonowaniu mięśnia sercowego. Po zebraniu wywiadu lekarskiego, takie badanie najczęściej jest zlecane przez kardiologa bądź lekarza rodzinnego. Wskazania do wykonania USG mięśnia sercowego to m.in. nadciśnienie tętnicze, przebyty zawał serca, wady zastawek, szmery w sercu, zaburzenia rytmu serca lub choroba wieńcowa. Podczas badania lekarz jest w stanie stwierdzić, czy mięsień sercowy posiada pewne nieprawidłowości anatomiczne, które mogą być przyczyną wyżej wymienionych dolegliwości. Tak jak każde USG, również ultrasonografia serca jest badaniem bezbolesnym i bezinwazyjnym. Echo serca można wykonać także u płodu. Wczesne stwierdzenie nieprawidłowości w budowie serca dziecka pozwala na rozpoczęcie leczenia już w łonie matki.

USG - obrazowa diagnostyka tarczycy. Jakie są wskazania do USG tarczycy?

Ultrasonografia tarczycy umożliwia ocenę wielkości, położenia oraz struktury tego gruczołu. Podczas badania można stwierdzić ewentualną obecność mikrozwapnień lub zmian ogniskowych. Ocenie podlegają także okoliczne węzły chłonne. Wskazaniami do wykonania USG tarczycy są m.in. nieprawidłowości w badaniach hormonalnych krwi, częste duszności, powiększone wole, trudności z przełykaniem czy uporczywa chrypka. Tarczycę warto zbadać także wówczas, gdy u pacjenta zaobserwowano nagłą i niespodziewaną zmianę masy ciała lub utrzymującą się dłuższy czas nadmierną senność. Ultrasonografia tarczycy powinna być wykonywana profilaktycznie przez osoby mające genetyczne predyspozycje do powstawania nowotworów tarczycy. W takich przypadkach badanie należy wykonywać raz na rok. W pozostałych sytuacjach profilaktyczne badanie tarczycy powinno być robione raz na trzy lata.

USG ośrodkowego układu nerwowego wykorzystane do badań u małych dzieci

USG ośrodkowego układu nerwowego, zwane również OUN lub USG przezciemiączkowe, to badanie pozwalające na ocenę tkanki mózgowej oraz płynu czaszkowego u noworodków i niemowląt. Może zostać wykonane u dzieci, u których nie zarosło jeszcze ciemię przednie. Zazwyczaj ma to miejsce około 10-18 miesiąca życia dziecka. Po zarośnięciu ciemiączka, badanie mózgu może zostać wykonane są pomocą tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. Wśród wskazań do wykonania USG ośrodkowego układu nerwowego można wymienić m.in. niską punktację w skali Apgar, nagły i nadmierny przyrost obwodu główki, spowolniony rozwój psychofizyczny niemowlęcia, czy też podejrzenie wady mózgu. USG przezciemiączkowe jest kontrolnym badaniem wykonywanym regularnie u niemowląt urodzonych przedwcześnie. Pozwala na zdiagnozowanie wszelkich nieprawidłowości, a co za tym idzie, szybkie włączenie leczenia.