Biegunka bakteryjna – przyczyny, objawy, leczenie

Biegunka bakteryjna charakteryzuje się zmienioną konsystencją kału na płynną – wodnistą lub półpłynną oraz silnym parciem na stolec, może pojawić się zarówno u dorosłych, jak i dzieci. W kale często można zauważyć domieszkę krwi, śluzu i ropy. Biegunce bakteryjnej często towarzyszą objawy w postaci bólu brzucha i wysokiej temperatury. Podczas ostrej biegunki konieczne jest odpowiednie nawadnianie organizmu, celem niedopuszczenia do jego odwodnienia. Jak długo zatem może trwać biegunka bakteryjna? Jakie są jej przyczyny i objawy? Jak zwalczyć ostrą biegunkę? Co podać na biegunkę? Co jeść przy rozwolnieniu?

Przyczyny biegunki bakteryjnej

Biegunka bakteryjna jest wynikiem zakażenia przewodu pokarmowego przez patogenne bakterie. Bakteriami wywołującymi biegunkę są najczęściej Salmonella enteritidis, Campylobacter jejuni, Escherichia Coli (pałeczka okrężnicy), Shigella oraz Yersinia. Do zakażenia bakteryjnego dochodzi zazwyczaj drogą pokarmową, gdyż bakterie obecne są w wodzie i jedzeniu.

Warto podkreślić, że w przypadku ostrej biegunki podróżnych zakażenie spowodowane jest szczególnymi bakteriami jelitowymi, które nie występują w miejscu zamieszkania chorego. Ten rodzaj biegunki powodują zazwyczaj bakterie: Shigella, Campylobacter jejuni oraz EHEC, czyli szczepy krwotoczne pałeczki okrężnicy (objawem jest biegunka z krwią).

Pojawienie się biegunki bakteryjnej może mieć również charakter polekowy. Rozwolnienie występuje zazwyczaj po kuracji antybiotykami, szczególnie tymi, które stosowane są w przebiegu infekcji górnych dróg oddechowych. Przyczyną biegunki w tym przypadku jest dysbakterioza, czyli nieprawidłowa mikrobiota jelitowa. Polega ona na tym, że w miejsce prawidłowej flory fizjologicznej jelita grubego pojawiają się bakterie beztlenowe, wytwarzające groźne toksyny, które uszkadzają jelito poprzez powstawanie tzw. błon rzekomych.

Objawy biegunki bakteryjnej

Biegunka bakteryjna, podobnie jak wirusowa, wiąże się z częstą potrzebą oddawania stolca (więcej niż 3 razy na dobę) o zmienionej konsystencji i w większych ilościach. Cechą charakterystyczną jest to, że w kale obecna jest krew, ropa lub śluz. Specyficzny jest również stolec, który nie jest zbyt wodnisty, a raczej o luźnej, papkowatej konsystencji. Poza biegunką, objawem bakteryjnego zakażenia są również bóle brzucha, a czasem także nudności i wymioty. Podczas biegunki bakteryjnej mogą pojawić się także gorączka i dreszcze. Ponadto, rozwolnieniu zazwyczaj towarzyszy brak apetytu.

Ile trwa biegunka bakteryjna?

Biegunka bakteryjna zazwyczaj ma postać ostrą, która utrzymuje się od kilku dni do 2 tygodni. W niektórych przypadkach jednak rozwolnienie wywołane przez bakterie może być długotrwałe i trwać dłużej niż 14 dni. W takiej sytuacji mamy do czynienia z biegunką przewlekłą. Niezależnie jednak od czasu trwania biegunki, jej konsekwencje dla funkcjonowania organizmu mogą być długofalowe. Dlatego też, nie należy bagatelizować rozwolnień i w miarę możliwości im zapobiegać. Długo utrzymująca się biegunka stanowi przesłankę do konsultacji z lekarzem.

Leczenie biegunki bakteryjnej

Leczenie biegunki wywołanej przez bakterie, podobnie jak przy wszystkich infekcjach bakteryjnych, polega na eliminacji przyczyny. Terapia opiera się na stosowaniu leków przeciwbakteryjnych lub probiotyków, które przywracają prawidłową florę bakteryjną w jelitach, odpowiednim nawadnianiu organizmu, a także stosowaniu lekkostrawnej diety. Zazwyczaj kuracja domowa jest wystarczająca, jednak w sytuacji przedłużającej się biegunki bakteryjnej należy skonsultować się z lekarzem. Wizyta u specjalisty jest konieczna w przypadku leczenia biegunki u dzieci i u osób starszych. W sytuacji poważnego zakażenia wykonywany jest posiew kału i przepisywany antybiotyk.

Warto podkreślić, że w leczeniu biegunek bakteryjnych nie jest wskazane zażywanie silnych środków przeciwbiegunkowych, ponieważ uniemożliwiają one proces oczyszczania organizmu z bakterii i toksyn. Leki takie hamują nadmierne oddawanie stolców, ale mogą również spowodować zaostrzenie infekcji.

Podczas leczenia biegunki bakteryjnej należy stosować lekkostrawną dietę. Zaleca się jedzenie gotowanych ziemniaków, ryżu, kurczaka lub indyka oraz sucharów czy bułek. Istotne jest również częste spożywanie mniejszych porcji. Rozwolnienie wiąże się ze znaczną utratą wody i elektrolitów, dlatego też konieczne jest odpowiednie nawadnianie organizmu.

Jak zapobiegać biegunce bakteryjnej?

Zakażenie bakteryjne, które objawia się biegunką stanowi infekcję wycieńczającą i osłabiającą organizm. Niestety nie ma sposobów, które zagwarantują uniknięcie wystąpienia biegunek bakteryjnych. Niemniej jednak, istotna jest profilaktyka, która zmniejszy ryzyko pojawienia się rozwolnienia. Kluczowe, dla zminimalizowania prawdopodobieństwa wystąpienia biegunki bakteryjnej, jest zachowanie podstawowych zasad higieny. Częste mycie rąk, zwracanie uwagi na rodzaj spożywanych pokarmów może być skutecznym remedium na częste biegunki. Ponadto należy pić wodę z pewnych źródeł oraz dokładnie myć warzywa i owoce przed zjedzeniem. Warto również unikać surowego bądź niedogotowanego mięsa i ryb. Jest to szczególnie istotne w przypadku dolegliwości związanych z biegunką podróżnych.

Powikłania ostrej biegunki bakteryjnej

Głównymi komplikacjami, które mogą pojawić się w wyniku długotrwałego rozwolnienia bakteryjnego, jest odwodnienie organizmu, osłabienie, anemia, spadek wagi ciała, a także powikłania neurologiczne, które pojawiają się bardzo rzadko, ale nie można ich wykluczyć.  Ponadto, niedobór sodu i potasu może wpłynąć na pogorszenie zdolności koncentracji, siły mięśniowej i odruchów głębokich kończyn. Warto wskazać, że w ciężkich przypadkach ostrej biegunki bakteryjnej rozwinąć się może arytmia, najczęściej jest to migotanie przedsionków.

Bibliografia:

Szczepanek M., Strzeszyński Ł., Rymer W., Postępowanie w ostrej biegunce bakteryjnej dorosłych. Podsumowanie wytycznych, American College of Gastroenterology, 2016, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017