Konflikt serologiczny – na czym polega i czym skutkuje?

Konflikt serologiczny to zjawisko patologiczne, do którego dochodzi wskutek niezgodności w zakresie antygenów grupowych krwi występujących pomiędzy mamą a jej nienarodzonym dzieckiem. Przeważnie zaburzenie dotyczy układu Rh, jednak może odnosić się też do innych antygenów. Tego typu sytuacja często prowadzi do rozwoju tzw. choroby hemolitycznej noworodka, stanowiącej zagrożenie życia dziecka. Na szczęście współczesna medycyna zna skuteczne rozwiązania zapobiegające tej dolegliwości.

Czym dokładnie jest konflikt serologiczny i jak wygląda jego leczenie?

Z tego tekstu dowiesz się:

• co to jest konflikt serologiczny;
• kiedy występuje;
• jak leczyć takie zaburzenie;
• w jaki sposób zapobiec konfliktowi serologicznemu.

Zobacz także artykuł: Badania prenatalne - kiedy należy je wykonać i jak wyglądają?

Konflikt serologiczny – co to takiego?

Konflikt serologiczny kształtuje się już na etapie zapłodnienia. W wyniku dziedziczenia płód otrzymuje od obojga rodziców określone antygeny, które w czasie trwania ciąży przenikają do krążenia kobiety. Czasami zdarza się jednak, że płód dostaje po ojcu odmienną grupę krwi, przez co organizm przyszłej mamy odbiera nieznane krwinki czerwone jako zagrożenie. W efekcie zaczyna produkować przeciwciała (anty-D) skierowane przeciwko antygenom dziecka. Kiedy powstaje konflikt serologiczny? Przeważnie taka sytuacja dotyczy różnic antygenów Rh+ u dziecka oraz Rh- u mamy. Możliwe jest również pojawienie się niezgodności przy innych układach krwi. Warto w tym celu sprawdzić konflikt serologiczny tabela. Konflikt serologiczny u noworodka lub płodu przyczynia się do niedokrwistości, niedotlenienia, anemii, żółtaczki, a w niektórych sytuacjach nawet śmierci. Konflikt serologiczny skutki dodatkowo sprzyjają przedwczesnemu porodowi oraz zwiększają ryzyko poronienia. Dzięki diagnostyce ciążowej da się przedwcześnie wykryć wystąpienie zjawiska oraz podjąć odpowiednie działania zapobiegające wytwarzaniu przeciwciał, a tym samym uszkodzeniu płodu. 

Czym jest choroba hemolityczna noworodka

Konflikt serologiczny może doprowadzić do choroby hemolitycznej noworodka. Atakowane przeciwciałami antygeny dziecka zaczynają stopniowo się rozpadać, jednocześnie prowadząc do wystąpienia zjawiska zwanego hemolizą, które przyczynia się do niewydolności wątroby płodu i niedotlenienia. Jeszcze w łonie mamy albo tuż po narodzeniu dziecko zostaje narażone na rozwój żółtaczki będącej objawem choroby hemolitycznej. Konflikt serologiczny po porodzie i łagodną postać choroby hemolitycznej leczy się poprzez fototerapię. Z kolei przy cięższych przypadkach przeważnie wymagane jest przeprowadzenie transfuzji uzupełniającej bądź wymiennej. Należy zauważyć, że konflikt serologiczny AB0 odpowiada, aż za 75% występowania choroby hemolitycznej u noworodków. Konflikt serologiczny a płeć dziecka nie ma tutaj jednak znaczenia.

Leczenie konfliktu serologicznego

W przypadku wykrycia konfliktu serologicznego natychmiast trzeba podjąć właściwe leczenie. Przede wszystkim powinno się wyeliminować przeciwciała z krwi, które przedostały się przez łożysko matki. Obecnie najskuteczniejszą metodą stosowaną prenatalnie jest transfuzja wewnątrzmaciczna przeprowadzana pod kontrolą USG. Sam zabieg polega na przetaczaniu prawidłowej krwi do naczynia krwionośnego płodu. Takie rozwiązanie pozwala efektywnie uzupełnić krew pozbawioną danego antygenu, a także koryguje niedokrwistość dziecka jeszcze w łonie mamy. Zabiegi wykonywane są regularnie, aż do porodu. Alternatywę dla konfliktu serologicznego leczenie stanowi podawanie czerwonych krwinek, które nie wchodzą w reakcje z wytwarzanymi przez matkę immunoglobulinami.

Konflikt serologiczny i profilaktyka - antygen D

Konfliktowi serologicznemu krwi da się odpowiednio zapobiec. W ramach profilaktyki podaje się ciężarnej kobiecie immunoglobuliny anty-D, które niezwykle skutecznie neutralizują powstawanie w organizmie mamy przeciwciał. Konflikt serologiczny zastrzyk przyjmowany jest przez pacjentkę zazwyczaj natychmiastowo po porodzie lub w zależności od zaleceń lekarzy jeszcze w trakcie trwania ciąży. Szczepionkę na konflikt serologiczny z surowicą anty-D stosuje się również w sytuacji zagrażającej poronieniem lub przedwczesnym porodem, leczeniu ciąży pozamacicznej oraz przy operacjach wewnętrznomacicznych. Zastrzyk na konflikt serologiczny cena to wydatek około 300-400 zł. 

Jak wcześnie wykryć konflikt serologiczny?

Każda kobieta już na początku ciąży powinna wykonać badanie krwi oznaczające grupę z czynnikiem Rh. Grupa krwi konflikt serologiczny to najczęściej Rh- u matki oraz Rh+ u ojca. Aby poznać ryzyko wystąpienia niezgodności przy innych układach krwi, należy sprawdzić grupy krwi konflikt serologiczny tabela. Wyniki badań pozwalają określić, czy kobieta narażona jest na pojawienie się konfliktu serologicznego. Jeśli u ciężarnej są obecne przeciwciała atakujące czerwone krwinki płodu to zostanie ona objęta specjalną opieką lekarską. Konflikt serologiczny wytyczne umożliwiające wykrycie tego zaburzenia obejmują:

• sprawdzenie grupy krwi i czynnika Rh u ciężarnej;
• wykonanie podobnych badań u ojca;
• przeprowadzenie badań na obecność przeciwciał;
• poinformowanie lekarza prowadzącego o usunięciu ciąży lub wcześniejszym poronieniu.

Czy konflikt serologiczny może być niebezpieczny dla matki i dziecka?

Konflikt serologiczny jest niebezpieczny przede wszystkim dla dziecka. W wyniku wystąpienia nieprawidłowości może dojść do rozwinięcia się choroby hemolitycznej, która doprowadza nawet do wewnętrznomacicznej śmierci. Ponadto u płodu pojawia się niedokrwistość, niedotlenienie oraz uszkodzenie narządów. Konflikt serologiczny objawy to również anemia, trombocytopenia, a także obrzęk będący najcięższą konsekwencją zaburzenia. Należy jednak zdawać sobie sprawę, że konflikt serologiczny pierwsza ciąża zdarza się bardzo rzadko. Wytworzone przez mamę przeciwciała zazwyczaj wchodzą w reakcję z krwią dziecka dopiero w momencie porodu. 

Przeważnie konflikt serologiczny w pierwszej ciąży ma miejsce, jeśli wcześniej u kobiety doszło do poronienia, ciąży pozamacicznej lub zabiegów wewnętrznomacicznych. Ryzyko konfliktu serologicznego w drugiej ciąży jest już niestety dużo większe. Wyprodukowane przeciwciała wskutek poprzedniego porodu mogą bowiem przedostać się do krwiobiegu płodu w następnej ciąży. Ponadto konflikt serologiczny a poronienia są tutaj o wiele częstsze. Konflikt serologiczny a trzecia ciąża wiąże się z takim samym ryzykiem. Czy konflikt serologiczny jest niebezpieczny dla matki? Nieprawidłowość przebiega u ciężarnych bezobjawowo.

Przyczyny konfliktu serologicznego

Konflikt serologiczny występuje w kilku konkretnych sytuacjach:

• jeśli matka ma grupę krwi Rh-, a ojciec Rh+;
• kiedy do krwiobiegu ciężarnej w wyniku różnych zdarzeń przedostanie się krew dziecka;
• gdy płód odziedziczy po ojcu grupę antygenów niezgodną z układem matki.

Jak zapobiec konfliktowi serologicznemu?

Ze względu na istniejące różnice pomiędzy grupami krwi i czynnikami Rh nie jest możliwe całkowite zapobiegnięcie konfliktowi serologicznemu u rodziców z odmiennymi antygenami czerwonokrwinkowymi. Ryzyko konfliktu serologicznego a zajście w ciążę nie powinno być jednak powodem zrezygnowania z chęci posiadania dzieci. Współczesna medycyna stosuje szereg działań profilaktycznych, które w dużym stopniu minimalizują problem. Z pewnością warto, aby rodzice wcześniej znali swoje grupy krwi i czynniki Rh oraz sprawdzili kiedy jest konflikt serologiczny tabela. Kolejnym krokiem okaże się podanie kobiecie konflikt serologiczny szczepionki z immunoglobulinami anty-D, zapobiegającymi produkcji niebezpiecznych przeciwciał. Dodatkowo należy pamiętać o systematycznych wizytach u specjalisty oraz monitorowaniu płodu do czasu samego porodu.

Chociaż z pozoru konflikt serologiczny definicja brzmi dosyć groźnie to na szczęście obecnie bardzo rzadko dochodzi do poważniejszych powikłań. Dzięki odpowiedniej immunoprofilaktyce da się uniknąć negatywnych skutków dolegliwości, przez co niszczące przeciwciała anty-R nie zdążą się nawet wytworzyć.