Zapalenie ucha – jak je rozpoznać i leczyć? -Wapteka.pl

Ból ucha to bardzo nieprzyjemna dolegliwość, z którą każdy miał do czynienia przynajmniej raz w życiu. Objaw ten zazwyczaj jest świadectwem toczącego się procesu zapalnego. Zapalenie ucha najczęściej przytrafia się w dzieciństwie i ma podłoże wirusowe. Jednak choroba ta zależnie od rodzaju i konkretnego umiejscowienia, może dotknąć osoby w każdym wieku i mieć różne przyczyny. Zapalenie ucha dotyka nie tylko dzieci, ale także dorosłych.

Zapalenie ucha dotyka nie tylko dzieci, ale także dorosłych.

Narząd słuchu składa się z trzech elementów:

ucha zewnętrznego – czyli małżowiny usznej i zewnętrznego przewodu słuchowego
ucha środkowego – w którego skład wchodzi jama bębenkowa wraz z kosteczkami słuchowymi; od ucha zewnętrznego oddziela je błona bębenkowa, a trąbka słuchowa (trąbka Eustachiusza) łączy je z nosogardłem – połączenie to najczęściej powoduje zapalenie ucha środkowego, zwłaszcza w przypadku małych dzieci, u których trąbki słuchowe nie są jeszcze ostatecznie wykształcone
ucha wewnętrznego – którego kluczowy fragment stanowi błędnik, składający się ze ślimaka, kanałów półkolistych i wewnętrznego przewodu słuchowego

Stan zapalny może dotyczyć każdego z wymienionych wyżej elementów.

Zapalenie ucha zewnętrznego

Choroba ta jest dość powszechna i występuje niezależnie od wieku. Stan zapalny dotyczy przede wszystkim zewnętrznego przewodu słuchowego, a jego przyczyną jest prawdopodobnie uszkodzenie gruczołów łojowych, które przestają produkować, mającą funkcję ochronną, woskowinę. Może do tego dojść w wyniku zbyt dużej wilgotności, uszkodzenia nabłonka lub zmiany pH w przewodzie słuchowym. Zapalenie ucha zewnętrznego może mieć rozmaite podłoże, także związane z naszym trybem życia. Schorzeniu sprzyja:

częsty kontakt z wodą (np. korzystanie z basenu, gdzie drobnoustroje łatwo się przemieszczają, a chlorowana woda dodatkowo zmiękcza naskórek)
nieprawidłowe czyszczenie uszu (np. przy pomocy zapałki zamiast patyczków higienicznych lub specjalnego sprayu do higieny uszu)
cukrzyca
alergia

Za stan zapalny mogą być odpowiedzialne drobnoustroje (z łatwością mogą się dostać do ucha np. podczas pływania w basenie) – najczęściej wirusy, ale też bakterie lub grzyby. Zapalenie ucha zewnętrznego objawia się:

bólem i obrzękiem skóry zewnętrznego przewodu słuchowego
łuszczącym się naskórkiem zalegającym w przewodzie słuchowym
wydzieliną o nieprzyjemnym zapachu
bólem w stawie skroniowo-żuchwowym (występującym np. podczas jedzenia)
powiększonymi i bolesnymi węzłami chłonnymi
swędzeniem przewodu słuchowego
osłabieniem, ogólnym złym samopoczuciem, czasem gorączką
niekiedy niedosłuchem

Nieleczony stan zapalny może rozszerzyć się na ucho środkowe, a także objąć sąsiadujące tkanki i narządy, np. ślinianki przyuszne, wyrostek sutkowy czy kość skroniową. W skrajnych przypadkach może prowadzić nawet do utraty słuchu. Do rozpoznania choroby konieczne jest badanie laryngologiczne. W niektórych przypadkach lekarz zaleca dodatkowo pobranie wymazu do testów mikrobiologicznych, USG ślinianki przyusznej lub RTG kości skroniowej. Leczenie polega na podawaniu antybiotyków, najczęściej w formie kropli, a w poważniejszych przypadkach – w postaci preparatów doustnych. Dodatkowo laryngolog powinien systematycznie oczyszczać przewód słuchowy pacjenta. W trakcie leczenia należy powstrzymać się od samodzielnego usuwania woskowiny, ponieważ może ono zaostrzyć stan zapalny.

Zapalenie ucha środkowego

Zapalenie ucha środkowego dotyczy przede wszystkim niemowląt i małych dzieci - blisko 90% maluchów chorowało przynajmniej raz w życiu, a większość z nich wielokrotnie. Tak wysoka zachorowalność związana jest ze specyficzną anatomią trąbki słuchowej dziecka (jest krótsza, szersza i umiejscowiona bardziej poziomo, co sprawia, że każda infekcja górnych dróg oddechowych z łatwością przechodzi z jamy nosowo-gardłowej do ucha). Stanom zapalnym ucha środkowego u dzieci dodatkowo sprzyjają alergie, polipy, przerost migdałka, zaburzenia odporności, refluks żołądkowo-przełykowy, a także bierne wdychanie dymu tytoniowego. W zależności od przebiegu choroby wyróżniamy 3 postaci zapalenia ucha środkowego:

ostre – obejmuje jamę bębenkową, ale ciągłość błony bębenkowej zostaje zachowana; stan zapalny występuje równolegle z infekcją górnych dróg oddechowych, a jego źródłem mogą być wirusy (np. grypy, adenowirusy) lub bakterie (np. pneumokoki). Objawia się silnym, tętniącym bólem ucha, szumami usznymi, a także gorączką, brakiem apetytu, złym samopoczuciem, bólem głowy i wymiotami. Może nastąpić pewne upośledzenie słuchu. Leczenie, oprócz antybiotyków, obejmuje leki podawanie leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych (np. Paracetamol, Ibuprofen, Pyralgina), a także zmniejszających obrzęk. Antybiotyk należy stosować przez 10 dni, a w przypadku zaburzeń odporności i u dzieci poniżej 2. roku życia nawet dłużej
wysiękowe – wywołane przez bakterie lub wirusy; objawia się zaleganiem jałowego płynu w błonie bębenkowej oraz pogorszeniem słuchu; błona bębenkowa jest zachowana; nieleczone skutkuje nieodwracalnymi zmianami i trwałym uszkodzeniem słuchu. Terapia często polega na nacięciu błony bębenkowej i założeniu drenów odprowadzających wydzielinę
przewlekłe – stan zapalny jest przewlekły, następuje ubytek błony bębenkowej; typowym objawem jest ropny lub surowiczy wyciek z ucha oraz pogorszenie słuchu; infekcję wywołują bakterie. W tym wypadku konieczne jest leczenie operacyjne

Badanie laryngologiczne (przede wszystkim ocena stanu błony bębenkowej, ewentualnie badanie słuchu, wydzieliny z ucha lub tomografia) pozwoli rozpoznać konkretną postać choroby i dobrać odpowiednie leczenie. Jeśli źródłem choroby jest przerost migdałka, należy go usunąć. Podobnie w przypadku polipów. Ryzyko zachorowania zmniejszy też szybka reakcja na infekcje górnych dróg oddechowych, a także rozpoznanie i leczenie wszelkich alergii. Nieleczone zapalenie ucha środkowego przenosi się na ucho wewnętrzne i grozi poważnymi powikłaniami – perforacją błony bębenkowej, porażeniem nerwu twarzowego, zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych oraz trwałą utrata słuchu.

Zapalenie ucha wewnętrznego (błędnika)

Zapalenie błędnika najczęściej jest efektem nieleczonego stanu zapalnego w uchu środkowym, czyli powikłaniem po przewlekłym zapaleniu. W rzadkich przypadkach jest spowodowane przez uraz lub choroby autoimmunologiczne. Zapalenie ucha wewnętrznego może mieć postać ostrą lub przewlekłą. Charakterystyczne objawy to:

zaburzenia równowagi
zawroty głowy
nudności, wymioty
oczopląs
szumy w uszach
niedosłuch lub głuchota
zmęczenie i złe samopoczucie

Zignorowanie tych symptomów lub odkładanie wizyty u lekarza jest bardzo niebezpieczne i może skutkować powikłaniami takimi jak zapalenie opon mózgowych, utrata słuchu czy nieodwracalne uszkodzenie narządu równowagi. Zapalenie ucha wewnętrznego można rozpoznać, wykonując badanie neurologiczne i laryngologiczne, a także rezonans magnetyczny. Leczenie przebiega w warunkach szpitalnych, polega na dożylnym podawaniu antybiotyków oraz zabiegach operacyjnych - drenażu ucha środkowego, a w poważniejszych przypadkach usunięciu błędnika.