Puls, inaczej tętno, określa ilość uderzeń serca na minutę, czyli częstotliwość bicia serca. Jego wartość jest dla człowieka zdrowego ściśle określana i nie powinna być ani za niska, ani zbyt wysoka. Każde odchylenie od normy wymaga diagnostyki, ponieważ zaburzenia tętna mogą być objawem chorób układu krążenia i nie wolno ich lekceważyć. Tętno zależy od wielu czynników, przede wszystkim od wieku.
Jaki jest prawidłowy puls i normy tętna?
Prawidłowy puls u dorosłego, zdrowego człowieka powinien mieścić się w zakresie między 60, a 100 uderzeń na minutę. Jeśli jest zbyt niski, nosi nazwę bradykardii, gdy zaś przekracza 100 uderzeń na minutę, oznacza tachykardię, inaczej częstoskurcz. Ogólne normy tętna obejmują różne grupy wiekowe i jak podają źródła, wynoszą:
- u płodu: 110-115 uderzeń na minutę,
- u niemowląt: ok. 130 uderzeń na minutę,
- u dzieci: ok. 100 uderzeń na minutę,
- u młodzieży: ok. 85 uderzeń na minutę,
- u dorosłych: ok. 70 uderzeń na minutę,
- u osób w podeszłym wieku: ok. 60 uderzeń na minutę.
Na wartość tętna ma wpływ nie tylko wiek, ale również stan zdrowia i styl życia. Częstotliwość pulsu nie jest jedynym wskaźnikiem decydującym o stanie zdrowia pacjenta. Przy prawidłowej wartości tętna mogą występować różne zaburzenia pulsu, uzależnione od skurczów serca i sprężystości tętnic. Puls może być niemiarowy (mogą występować różne odstępy pomiędzy skurczami serca i siłą uderzeń), może mieć różne napięcie (puls miękki i twardy), może być też różna wysokość fali tętna (puls wysoki, mały, nierówny, nitkowaty, naprzemienny), a także niesymetryczny, czyli jego wartość może być inna po lewej i po prawej stronie ciała. O tym, czy puls jest prawidłowy dla danego pacjenta, powinien oceniać lekarz, który się nim opiekuje. Zaburzenia tętna diagnozuje się za pomocą badania EKG (elektrokardiogram). Dzięki niemu monitoruje się przebieg pracy serca, a wynik otrzymuje się w postaci wydruku. Nie zawsze jednak badanie to może zostać przeprowadzone. Jeśli zmiana rytmu serca występuje napadowo i epizodycznie, stosuje się zapis Holtera EKG, który polega na 24-godzinnym rejestrowaniu pracy serca. Jeśli napady mają przebieg groźny dla zdrowia i kończą się np. omdleniami, stosuje się także metody stałej rejestracji. Mogą one obejmować nawet kilka miesięcy, dzięki wszczepionym do ciała pacjenta rejestratorom pętlowym. W razie potrzeby można też wykonać echo serca. Diagnozę przeprowadza się na podstawie wyników badań serca oraz pełnej morfologii krwi, ponieważ dosyć często tachykardia spowodowana jest niedoborem witamin i minerałów lub anemią.
Jak prawidłowo zmierzyć tętno?
Zanim poznamy sposoby, jak obniżyć tętno warto dowiedzieć się, jak je prawidłowo zmierzyć. Tętno można zmierzyć dłonią na tętnicy promieniowej, czyli jednej z większych tętnic przedramienia. Znacznie wygodniej jest jednak skorzystać z aparatu do mierzenia ciśnienia tętniczego. Pomiar najlepiej wykonać w domu, rano, niedługo po przebudzeniu, kiedy organizm jest wypoczęty i nie znajduje się w stanie silnych emocji, ani też po wysiłku fizycznym, ponieważ sytuacje takie wpływają na znaczne podniesienie tętna. Najwygodniejsze są aparaty automatyczne. Nie zawsze jednak sprawdzają się ciśnieniomierze nadgarstkowe, ponieważ są mało dokładne. Zarówno tętno, jak i ciśnienie mierzy się w pozycji siedzącej, po kilkuminutowym odpoczynku. Ręka powinna być swobodnie (bez napinania mięśni) oparta na stole, a ramię znajdować się na wysokości serca. Mankiet aparatu musi być założony ok. 3 cm nad zgięciem łokciowym. Po włączeniu ciśnieniomierza odczytujemy wyniki pomiarów na wyświetlaczu. Warto po kilku minutach pomiar powtórzyć. Aby zmierzyć tętno ręcznie, należy ucisnąć palcami tętnicę pod nadgarstkiem lub w zagłębieniu na szyi pod żuchwą, aby wyczuć puls. Wtedy zliczamy uderzenia serca, patrząc na sekundnik zegarka, przez 10 sekund i wynik mnożymy przez 6. Można również liczyć przez 15 sek. i wynik pomnożyć przez 4. Pomiar można ponadto wykonać na tętnicy ramieniowej, udowej, podkolanowej lub grzbietowej stopy.
Kiedy występuje wysoki puls?
Zdarzają się sytuacje, w których u zdrowego człowieka puls staje się wysoki. Należą do nich np.: wysiłek fizyczny, spożycie alkoholu, kawy, zielonej herbaty, emocje lub stres. Tętno może wtedy osiągnąć wartość nawet 180-200 uderzeń na minutę. Jest to naturalna i prawidłowa reakcja organizmu, która wynika z zapotrzebowania metabolicznego. Nosi ona nazwę tachykardii zatokowej. Za wysoki puls może jednak odpowiadać choroba układowa.
Wysoki puls – jakie są przyczyny?
Na wysoki puls może wpłynąć wiele czynników. Specjaliści zaliczają do nich wady serca, niewydolność serca i układu krążenia, zakrzepy i zatory w krążeniu płucnym, niedotlenienie, anemię, nadczynność tarczycy, hipoglikemię, rozedmę płuc, nerwicę oraz czy astmę (dychawica oskrzelowa). Przyspieszone bicie serca może także być spowodowane infekcją, gorączką, odwodnieniem, biegunką, utratą krwi, przewlekłym stresem, paleniem papierosów, stosowaniem używek, czy przedawkowaniem preparatów, obniżających ciśnienie krwi. Podczas tachykardii dochodzi do sytuacji, w której serce pracuje niemiarowo i chaotycznie, co obniża funkcjonalność tego organu oraz jego wydajność (komory nie napełniają się równomiernie krwią). Podczas silnego ataku choroby może dojść do zatrzymania krążenia krwi, a nawet zgonu.
Objawy wysokiego tętna
Przyspieszonemu tętnu często towarzyszy kołatanie serca. Można odczuwać także
duszności, osłabienie, ból i ucisk w okolicy mostka, zawroty głowy, spłycony oddech, uczucie niepokoju oraz zimne poty. Wysoki puls może być pierwszym sygnałem zbliżającej się tachykardii. Jej największym powikłaniem jest udar i migotanie przedsionków serca, dlatego nie wolno nigdy bagatelizować wysokiego tętna.
Jak obniżyć wysokie tętno?
Leczenie zaburzeń tętna powinno być zawsze dostosowane indywidualnie do każdego pacjenta. Bardzo ważne jest ustalenie przyczyny, która wywołuje tachykardię. Jeśli jest nią stres, warto udać się do psychologa. Podpowie on, jak obniżyć puls, poprzez stosowanie różnych technik relaksacyjnych. Można także zaopatrzyć się w zioła, które działają uspokajająco i odprężająco. Nieraz pomaga również pobyt w ośrodkach uzdrowiskowych. Tachykardia wywołana przez infekcję, gorączkę, odwodnienie, utratę krwi czy biegunkę powinna ustąpić sama, po zlikwidowaniu choroby głównej. Jeśli jednak wynika ze schorzeń układowych, należy przyjmować leki przepisane przez specjalistę. Najczęściej wysokie tętno obniżane jest przez stosowanie leków regulujących pracę serca lub obniżających ciśnienie krwi. Istnieją również domowe sposoby na obniżenie tętna – na przykład zanurzenie twarzy w naczyniu z zimną wodą lub wykonanie masażu zatoki szyjnej, który polega na masowaniu i uciskaniu określonego punktu na szyi. Wywołuje to podrażnienie nerwu błędnego, co prowadzi do odruchowego spowolnienia czynności serca. Można również wykonać tzw. manewr Valsalvy: należy nabrać powietrze do płuc, a następnie próbować wydychać je przez chwilę przy zamkniętych ustach i zatkanym nosie. Przy wysokim pulsie zaleca się także ograniczenie przyjmowania napojów, które przyspieszają akcję serca, takich, jak kawa, piwo, zielona herbata i napoje energetyczne. Niewskazany jest także duży wysiłek fizyczny, ćwiczenia na siłowni i sport wyczynowy.
Wysoki puls, jeśli występuje chwilowo, jest procesem naturalnym i nie wymaga interwencji. Jeśli jednak utrzymuje się przez dłuższy czas, może oznaczać różne choroby. Nie należy bagatelizować tego stanu, ale udać się do specjalisty, który określi przyczynę i wdroży odpowiednie leczenie.
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
