Dezynfekcja pomieszczeń i sprzętu jest niezwykle ważna nie tylko podczas chorób zakaźnych czy epidemii, ale również w życiu codziennym. Regularnie stosowana może ustrzec przed wieloma niepotrzebnymi komplikacjami zdrowotnymi.
Dezynfekcja – podstawowe informacje
Dezynfekcja, jak mylnie sądzi wiele osób, nie polega na całkowitej eliminacji wszystkich mikroorganizmów, tylko na znacznym ograniczeniu ich ilości – w takim stopniu, aby zapewnić bezpieczeństwo dla zdrowia. Niszczy zatem za pomocą odpowiedniego środka dezynfekującego większość drobnoustrojów chorobotwórczych, takich jak bakterie, wirusy, grzyby i pasożyty znajdujące się na skórze, w pomieszczeniach, na powierzchniach oraz na przedmiotach, które mogły mieć z nimi kontakt. Najczęściej są to preparaty zawierające alkohol lub chlor. Podczas dezynfekcji nie zawsze udaje się usunąć formy przetrwalnikowe mikroorganizmów, np. jaja, cysty, zarodniki itp. Oznacza to, że dezynfekcja nie zapewnia wyjałowienia, czyli sterylizacji, co jest niezbędne np. w przypadku narzędzi chirurgicznych oraz stomatologicznych.
Jakie są rodzaje dezynfekcji?
Metody oraz środki używane w dezynfekcji zależą przede wszystkim od rodzaju powierzchni, która wymaga zdezynfekowania. Inne będą zastosowane do dezynfekcji rąk czy ran, a inne w przypadku urządzeń, narzędzi oraz pomieszczeń. Można wyróżnić trzy metody stosowane w dezynfekcji: fizyczną, chemiczną oraz termiczno-chemiczną.
Dezynfekcja fizyczna może odbywać się za pomocą:
- Pary wodnej o temperaturze 100-105 stopni Celsjusza pod normalnym lub zwiększonym ciśnieniem. Używa się jej najczęściej do dezynfekcji sprzętu i wyposażenia sanitarnego,
- Promieni UV (o długości 256 nm), które niszczą drobnoustroje znajdujące się w powietrzu oraz na powierzchniach.
W dezynfekcji chemicznej stosuje się wiele substancji i związków chemicznych o właściwościach bakteriobójczych, na przykład:
- alkohole,
- związki metali ciężkich (m.in. związki srebra, miedzi i rtęci),
- aldehydy (np. formaldehyd czy aldehyd glutarowy),
- fenole (np. krezol, rezorcynol, chlordeksydyna),
- związki halogenoforowe (jodyna, chloramina i jodofory),
- fiolet krystaliczny (barwnik),
- pochodne etakrydyny (np. Rivanol),
- utleniacze (woda utleniona),
- nadmanganiany (nadmanganian potasu),
- kwasy i zasady,
- substancje powierzchniowo czynne (tenzydy) – na przykład popularne mydło, szampony, żele itp.
Metoda termiczno-chemiczna polega na zastosowaniu jednej z metod chemicznych w połączeniu z oddziaływaniem wysokiej temperatury (na przykład wygotowanie czy sparzenie wrzątkiem).
Dezynfekcja a odkażanie
Zasadnicza różnica pomiędzy dezynfekcją a odkażaniem polega na ilości zniszczonych drobnoustrojów w obu procesach. Dezynfekcja jest silniejsza i może wyeliminować nawet 100% bakterii, grzybów i wirusów, podczas gdy odkażanie zabija jedynie większość zarazków, z pominięciem wirusów.
Ponadto dezynfekcja może być ukierunkowana na określony rodzaj patogenów, jak np. wirus grypy. Dlatego w obszarach o wrażliwej populacji (np. szpitalach, poradniach, łaźniach, sanatoriach, basenach, stołówkach, centrach fitness), stosuje się wyłącznie dezynfekcję, natomiast w gospodarstwach domowych wystarczy odkażanie.
Dezynfekcję przeprowadza się nie tylko w przypadku, kiedy doszło do skażenia danego miejsca materiałem biologicznym (w którym obecne mogą być szkodliwe drobnoustroje), ale również zapobiegawczo (profilaktycznie) – na przykład w łaźniach, na basenach, na stołówkach czy domowej kuchni.
Dezynfekcja rąk i skóry
Dezynfekcję skóry wykonuje się zawsze przed zabiegami – w szczególności, gdy ma dojść do jej przecięcia, nakłucia lub innego uszkodzenia. Dezynfekcja rąk stosowana jest najczęściej ze względów higienicznych oraz profilaktycznych. Można używać do tego celu zwykłego mydła, płynu do dezynfekcji rąk, żeli do dezynfekcji rąk lub innego środka do dezynfekcji rąk. Należy stosować ją często, w szczególności w następujących przypadkach:
- przed jedzeniem,
- po skorzystaniu z toalety,
- po sprzątaniu,
- po kontakcie z krwią, wydalinami i wydzielinami,
- przed każdym zabiegiem lekarskim,
- przed i po założeniu rękawiczek medycznych,
- po kontakcie z zanieczyszczonymi przyrządami lub sprzętem,
- przed i po wizycie u osoby chorej.
Dezynfekcja chirurgiczna jest bardziej wymagająca i stosuje się ją przede wszystkim przed wykonaniem danego zabiegu.
Dezynfekcja ran
Do dezynfekcji ran i skaleczeń stosujemy specjalny płyn dezynfekujący, który powinien zapobiec możliwym zakażeniom mikroorganizmami chorobotwórczymi. Może to być woda utleniona, nadmanganian potasu, Rivanol, jodyna, spirytus etylowy lub salicylowy, a nawet zwykły alkohol.
W przypadku drobnego skaleczenia i braku wyżej wymienionych środków wystarczy dokładnie przemyć uszkodzone miejsce ciepłą wodą i mydłem. Głębsza rana wymaga szczególnej ostrożności – należy dokładnie zdezynfekować jej brzegi, a następnie przemyć ją wodą utlenioną lub zasypać Dermatolem (nie wolno używać alkoholu ani jodyny), po czym nałożyć jałowy opatrunek.
Jak poprawnie dezynfekować większe powierzchnie?
O ile małe powierzchnie łatwo zdezynfekować, stosując ściereczkę i płyn do dezynfekcji powierzchni, a nawet zwykły detergent, to w przypadku powierzchni o większych rozmiarach, np. podłogi hallu, garażu, ścian, sali gimnastycznej, hangaru, podjazdu itp., czynność ta pochłonęłaby mnóstwo energii i czasu. Dlatego w takich przypadkach stosuje się odpowiednie techniki i środki (chlorowe lub bezchlorowe). Produkty na bazie aktywnego chloru mają szersze spektrum działania, np. niszczą spory (formy przetrwalnikowe) clostridium difficile – bakterii atakującej jelito grube. Niestety, niektóre powierzchnie nie nadają się do kontaktu z chlorem. Do dezynfekcji dużych obszarów można stosować parę wodną pod zwiększonym ciśnieniem, promienie UV oraz rozpylać środki dezynfekcyjne za pomocą odpowiednich urządzeń, które są w takich przypadkach niezastąpione.
Dezynfekcja w domu – co warto wiedzieć?
Dezynfekcja mieszkań sprowadza się do trzech zasad:
- Regularnej dezynfekcji podlegają wszystkie urządzenia i przedmioty używane w celach higienicznych (umywalki, wanny, deski sedesowe, klozety, pojemniki na brudną odzież, szczoteczki do zębów, rąk itd.).
- Wszystkie przedmioty mające kontakt z żywnością, a więc naczynia i garnki, deski do krojenia, blaty kuchenne, urządzenia kuchenne itd., muszą być utrzymane w idealnej czystości.
- Należy również ogólnie dbać o czystość, regularnie myć podłogi stosując płyn do dezynfekcji podłogi i odkurzać dywany, ponieważ mogą znajdować się w nich jaja oraz formy przetrwalnikowe wielu pasożytów i mikroorganizmów.
Dezynfekcję należy zastosować także w pomieszczeniach, w których przebywała osoba chora – trzeba zdezynfekować naczynia i inne sprzęty, których używała, aby uchronić przed zarażeniem innych domowników, a także, by nie doszło do wtórnego zakażenia drobnoustrojami chorobotwórczymi. Należy wyprać w odpowiednim środku i w wysokiej temperaturze odzież, ręczniki i pościel z łóżka chorego (niezbędna jest również dezynfekcja butów) oraz utylizować wszystkie odpady (na przykład opatrunki, chusteczki higieniczne itp.).
Jakie preparaty najlepiej sprawdzają się podczas dezynfekcji?
Preparaty przeznaczone do dezynfekcji powinna charakteryzować skuteczność, łatwość i bezpieczeństwo w aplikacji. Podczas odkażania małych powierzchni lepiej sprawdzają się produkty gotowe do użycia bezpośrednio po ich otwarciu, jak np. spray’e i chusteczki do przecierania, natomiast przy powierzchniach dużych bardziej praktyczne i tańsze będą preparaty skoncentrowane, z których na bieżąco przygotowuje się roztwory robocze.
Należy pamiętać, że nie wszystkie preparaty nadają się do każdej powierzchni – należy wcześniej zapoznać się z ulotką dołączoną do opakowania. Dotyczy to zwłaszcza produktów zawierających alkohol i chlor.
Środki bezalkoholowe, chociaż są droższe, mają zazwyczaj dłuższy czas działania i przyjemniejszy zapach.
Wśród wielu preparatów służących do dezynfekcji szczególnie wyróżniają się:
- spraye, żele, płyny i kremy do dezynfekcji rąk firmy Aquaselin Extreme,
- płyny Octenisept o działaniu bakteriobójczym, grzybobójczym, drożdżakobójczym, pierwotniakobójczym i wirusobójczym do dezynfekcji skóry, błon śluzowych oraz ran,
- Oxivir Plus, Chlor-clean, Desam Prim, Chloramin T, Quartamon Med, Terralin, Surfanios Premium oraz Taski Sprint Degerm do mycia powierzchni i wyposażenia,
- środki dopuszczone do mycia powierzchni mające kontakt z żywnością: np. Virkon C.
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
