Co wykrywają markery nowotworowe: rodzaje, normy, badanie i jego przebieg

Markery nowotworowe to specyficzne substancje, które są obecne we krwi, moczu, a nawet w wycinkach tkanek organizmu. Są pomocne w diagnozie chorób nowotworowych i stanowią jedno z podstawowych badań, które wykonuje się w przypadku podejrzenia raka. Kiedy robić markery nowotworowe i co warto o nich wiedzieć? To podstawowe i najczęściej występujące pytania.

Z artykułu dowiesz się:

• czym są markery nowotworowe, 
• na czym polega profilaktyka nowotworowa, 
• jak rozpoznaje się nowotwór, 
• czy markery są wiarygodne, 
• jakie są rodzaje markerów nowotworowych,
• jak przygotować się do badania.

A jeśli interesuje Cię tematyka związana z profilaktyką nowotworową, przeczytaj artykuł: Rak choroba genów, ale też odporności – jak wzmocnić organizm, by nie zachorować na nowotwór?

Profilaktyka nowotworowa - na czym polega? Jak zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka?

Profilaktyka nowotworowa to zapobieganie chorobom poprzez podejmowanie odpowiednich działań u osób zdrowych. Kiedy zmniejsza się ryzyko wystąpienia choroby nowotworowej?

1. Rezygnacja z palenia – palenie tytoniu jest jednym z głównych czynników rakotwórczych.
2. Zdrowe odżywianie – należy dbać o dostarczanie organizmowi wszelkich niezbędnych składników odżywczych. To białko, tłuszcze, węglowodany, a także witaminy i minerały. Zdrowa żywność pozwala uniknąć niedoborów.
3. Unikanie alkoholu – alkohol w nadmiernych ilościach szkodzi.
4. Rezygnacja z nadmiernej ekspozycji na słońcu – promienie UV mogą przyczyniać się do powstania raka skóry.
5. Regularne badania – pozwalają wykryć nieprawidłowości na wczesnym etapie i uniknąć ich rozwoju.
6. Aktywność fizyczna – regularne ćwiczenia mają pozytywny wpływ na organizm człowieka.

Wszystkie te działania pozwalają również zadbać o układ odpornościowy, którego zadaniem jest przeszukiwanie organizmu, identyfikowanie przednowotworowych komórek oraz ich usuwanie. Jeśli odporność jest obniżona, obrona organizmu przed rakiem jest trudniejsza. 

Diagnostyka onkologiczna - jak rozpoznaje się nowotwór?

Diagnostyka onkologiczna jest dość skomplikowana. Rozpoznanie nowotworu rozpoczyna się od wywiadu lekarskiego, podczas którego pacjent zgłasza niepokojące objawy. Jeśli lekarz poweźmie podejrzenie istnienia nowotworu, skieruje chorego na dalsze badania. 

Objawy, które świadczą o nowotworze, różnią się w zależności od jego rodzaju. To mogą być m.in.:

• nudności, 
• duszności, 
• nagła utrata wagi, 
• gorączka, 
• ból pleców, 
• chroniczny ból, np. głowy, pleców, czy brzucha, 
• uporczywa zgaga, 
• powiększone węzły chłonne, 
• nietypowe zmiany skórne, 
• apatia, 
• krwioplucie, 
• krwawienia, 
• napady padaczkowe, 
• zaburzenia świadomości. 

Jak widać, objawy te to również dolegliwości, które pojawiają się także podczas przeziębień czy powszechnych chorób. Z tego też względu nie należy ich ignorować. Najlepszym rozwiązaniem jest jak najszybsze skonsultowanie z lekarzem niepokojących kwestii. 

Markery onkologiczne - podstawowe badania, które pomagają zdiagnozować chorobę nowotworową

Badania, które pozwalają zdiagnozować chorobę nowotworową i które wykonuje się w kierunku raka, to m.in.:

• testy genetyczne,
• USG, 
• RTG, 
• TK, 
• rezonans magnetyczny,
• endoskopia, 
• cytologia, 
• mammografia,
• dermatoskopia, 
• histopatologia.

W diagnozie pomocne okazuje się także badanie krwi nowotworowe, czyli badanie markery nowotworowe. Umożliwiają zidentyfikowanie w płynach ustrojowych aż kilkudziesięciu substancji białkowych, wytwarzanych przez komórki nowotworowe.

Czy markery nowotworowe są wiarygodne?

Czy markery nowotworowe są wiarygodne? To często zadawane pytanie. Badanie to ma na celu wykrycie nie tylko obecności markerów, ale również ich ilości. Jeśli przekraczają one określone normy, zawsze zaleca się wykonanie kolejnych badań, mających na celu zdiagnozowanie choroby. 

Same markery nowotworowe nie są więc podstawą do stwierdzenia choroby. Nie oznacza to jednak, że nie są wiarygodne. Jak najbardziej – ich wiarygodność jest na wysokim poziomie. Rozpoznanie choroby nowotworowej jest jednak skomplikowane i wymagające. Aby nie doszło do pomyłki czy przeoczenia innej, równie ciężkiej choroby – wykonuje się szereg badań, które nie pozwolą pozostawić żadnych wątpliwości co do diagnozy.

Rodzaje markerów nowotworowych – co są w stanie wykryć? Jak długo czeka się na wynik?

Jakie są rodzaje markerów nowotworowych i co pozwalają wykryć?

• CEA, CA, 72-4, C 19 – nowotwory związane z żołądkiem,
• TPA – nowotwory związane z pęcherzem moczowym, 
• CA 19-9, CEA, TPA, CA 125 – nowotworowy związane z trzustką i drogami żółciowymi, 
• TPA, AFP – nowotwory związane z wątrobą, 
• TPA, NSE, TK, CEA, p53 – nowotwory związane z płucami, 
• PSA, TPA, PAP, fPSA – nowotwory związane z prostatą, 
• TPA, CEA, CA 19-9, p53 – nowotwory związane z okrężnicą i odbytnicą, 
• CA 15-3, CEA, TK, TPA, p53, uPA – nowotwory związane z piersiami, 
• S 100 – nowotwory związane z mózgiem i skórą, 
• TK, beta-2 mikroglobulina – chłoniaka, białaczkę, 
• AFP, TPA, HCG – nowotwory związane z jądrami,
• TPA, A FP, HCG, CA 125, CA 72-4 – nowotwory związane z jajnikami. 

Ile czeka się na wynik markerów nowotworowych? Najczęściej do 2 dni. 

Wynik markerów nowotworowych - normy i interpretacja

Normy markerów nowotworowych najczęściej mieszczą się w zakresie 0-37 j./ml, choć może to być uzależnione od konkretnego rodzaju markera. W przypadku chorób nowotworowych poziomy markerów liczą się w tysiącach, a z kolei przy stanach zapalnych, które nie mają nic wspólnego z nowotworami – wartości są niższe i nie przekraczają 500 j./ml.

Wynik markerów nowotworowych powinien interpretować wyłącznie lekarz. To tak naprawdę ciężkie do rozpoznania badanie, a wynik wcale nie musi wskazywać na chorobę nowotworową, a np. na stan zapalny. Nie należy ulegać sugestii ani poddawać się samodzielnym diagnozom, nie posiadając stosowanej wiedzy.

Jak przygotować się do badania markerów nowotworowych?

Jak przygotować się do badania markerów nowotworowych, aby uzyskać wiarygodny wynik? Przede wszystkim zaleca się pobieranie krwi na czczo. Od ostatniego posiłku należy zachować odstęp od 8 do 12 godzin. Zmiany wywołane posiłkiem są trudne do przewidzenia i kwestia ta dotyczy wszystkich markerów. 

W dniu poprzedzającym wykonanie badania zaleca się spożywanie jedynie lekkich i nietłustych posiłków. Należy zrezygnować ze spożywania alkoholu oraz palenia wyrobów tytoniowych w dzień wykonywania badania. Dozwolone jest wypicie niewielkiej ilości wody.

Przed pobraniem krwi, pacjent powinien odpocząć przez około 15 minut. Znaczenie ma nawet godzina, o której wykonywane jest badanie. Powinny to być godziny poranne, czyli mieszczące się między 7:00 a 10:00. 

Wszelkie kwestie związane z lekami, suplementami czy preparatami ziołowymi, należy wcześniej omówić z lekarzem. Jeśli jest taka możliwość, może on zalecić rezygnację ze stosowania leków bezpośrednio przed badaniem.

Czy markery nowotworowe są refundowane?

Zastanawiasz się, czy markery nowotworowe są refundowane? Tak, badanie jest refundowane, o ile zostanie zlecone przez lekarza. Można je również wykonać w ramach programów profilaktycznych refundowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia. 

Niestety czas oczekiwania na wykonanie badania może nie być zadowalający. Chcąc wykonać je na własną rękę, należy liczyć się z kosztami. Każdy pojedynczy marker to średnio koszt od 35 do 60 zł. Cena jest w dużej mierze uzależniona od placówki, w której ma być wykonane badanie. W przypadku chęci zbadania jednego lub kilku markerów, ostateczna cena wcale nie będzie tak duża, jak można by było się tego spodziewać.