Wykonywanie przez człowieka czynności i prawidłowe funkcjonowanie organizmu możliwe jest dzięki dostarczaniu do niego energii w postaci pokarmu i wody. O uczuciu głodu i sytości decydują ośrodki pokarmowe, które znajdują się w podwzgórzu. Niezwykle ważną rolę odgrywa ośrodek głodu, wyzwalający mechanizm poszukiwania i spożywania pokarmów. Nieopodal niego zlokalizowany jest ośrodek sytości, który wysyła informację w sytuacji, kiedy dostarczone zostaną odpowiednie ilości składników pokarmowych, po czym hamuje apetyt. Głód stanowi reakcję fizjologiczną, której celem jest powiadomienie o zapotrzebowaniu organizmu o konieczności zjedzenia. Często towarzyszy mu ból brzucha. Jakie są zatem przyczyny bólu brzucha i żołądka z głodu? Od czego może boleć brzuch w takiej sytuacji?
Czym jest głód?
Głód definiowany jest jako subiektywne uczucie, które doświadczane jest w żołądku w sytuacji, kiedy odczuwana jest potrzeba jedzenia. Intensywność tego odczucia uzależniona jest od czasu, przez jaki potrzeba ta nie była zaspokajana. Uczucie głodu jest również popędem, który wiąże się z wystąpieniem zachowań, których celem jest poszukiwanie pożywienia i spożywania. W sytuacji pojawienia się nieprzyjemnego uczucia do ośrodka głodu w mózgu przekazywane są informacje dotyczące aktualnego stanu organizmu. Do przekazywania tej informacji służą cztery sygnały:
• motoryczne – związane z obkurczeniem i rozszerzeniem żołądka; pojawiające się po pewnym czasie skurcze stanowią sygnał, że żołądek jest pusty i konieczne jest przyjęcie kolejnej porcji jedzenia,
• metaboliczne – związane ze stężeniem glukozy, aminokwasów i wolnych kwasów tłuszczowych we krwi; sygnały metaboliczne odbierane są przez neurony podwzgórza bądź są przesyłane do niego z innych części ciała,
• termiczne – sygnały te przesyłane są przez termoreceptory, które zlokalizowane na powierzchni i wewnątrz ciała, wraz z hormonem tyreotropowym biorą udział w powstawaniu uczucia głodu i sytości; co ważne, kiedy jest nam zimno, zazwyczaj odczuwamy większy głód,
• hormonalne – hormonom odpowiedzialnym za pojawienie się uczucia głodu jest m.in. cholecystokinina, która wydzielana jest przez ścianę jelita, a jej działanie zmniejsza ochotę na spożywanie pokarmu; warto wskazać, że na ośrodek sytości oddziałuje również insulina, hormon wydzielany przez trzustkę wpływa na zmniejszenie uczucia głodu.
Należy podkreślić, że hormonem, przyczyniającym się do powstawania uczucia głodu i skłaniającym do jedzenia jest grelina. Hormon ten wytwarzany jest w żołądku, skąd trafia do krwi, tam tuż przed spożyciem posiłku osiąga maksymalne stężenie. Wraz z jedzeniem jego poziom szybko spada. Zaspokojenie zapotrzebowania na składniki pokarmowe wiąże się z wystąpieniem uczucia sytości.
Uczucie głodu jako przyczyna bólu brzucha
Uczucie głodu jest naturalnym zjawiskiem, które pojawia się w sytuacji niedoboru pożywienia (składników pokarmowych, takich jak: białka, tłuszcze, witaminy, cukry czy sole mineralne). Konieczność przyjmowania pokarmów jest naturalnym procesem dążącym do zaspokojenia łaknienia. Wraz z upływem czasu od spożycia ostatniego posiłku, pojawiają się skurcze żołądka. W sytuacji, kiedy głód nie jest zaspokajany, fale skurczowe ulegają nasileniu – wzrasta amplituda i częstotliwość skurczów. Ponadto, pojawiają się tak zwane skurcze głodowe. Jeżeli od ostatniego posiłku minęło dużo czasu, możliwe jest odczuwanie bólu brzucha i żołądka. Natężenie bólu może być słabe lub silne, uzależnione jest to bowiem od indywidualnych cech danej osoby i wiąże się bezpośrednio z czasem, jaki upłynął od ostatniego posiłku. Jeżeli minęło dużo czasu, żołądek zaczyna się kurczyć, co wiąże się z odczuwaniem silnego bólu. U niektórych osób ból może być na tyle intensywny, że uniemożliwia normalne funkcjonowanie. Co ważne, ból brzucha z głodu może być złagodzony poprzez przyjęcie składników pokarmowych: tłuszczy, aminokwasów, cukrów i białka z pożywieniem. Z tego powodu ból z głodu często towarzyszy rano na czczo.
Co ważne, mimo że uczucie głodu jest naturalną reakcją fizjologiczną, nie należy bagatelizować sytuacji, kiedy ból brzucha pojawia się po kilku godzinach od spożycia posiłku, a ustępuje dopiero w momencie zjedzenia pożywienia. Podobnie jest w sytuacji bólu brzucha, który pojawia się w nocy lub rankiem na czczo, gdyż może być objawem wrzodów żołądka. Z tego powodu częste bóle brzucha z głodu powinny stanowić przesłankę do konsultacji lekarskiej.
Bibliografia:
Gawęcki J. (pod. red.), Żywienie człowieka Podstawy nauki o żywieniu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012
