Rumień zakaźny – przyczyny, objawy i leczenie

Rumień zakaźny to choroba wywoływana przez wirusa. Dotyka najczęściej dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, ale dorośli też mogą się nim zarazić. Najbardziej charakterystycznym objawem rumienia zakaźnego u dzieci jest wysypka na twarzy przypominająca kształtem motyla. Choroba jest szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży.

Czym jest rumień zakaźny?

Rumień zakaźny jest chorobą wywołaną parwowirusem B19. To jedna z najczęstszych chorób zakaźnych wysypkowych u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Nazywana bywa „piątą chorobą” (ang. „fifth disease”), ze względu na fakt, iż jest jedną z sześciu chorób dziecięcych (obok odry, płonicy, różyczki, choroby Dukesa i rumienia nagłego) objawiających się wysypką. Po przechorowaniu daje trwałą odporność, w związku z czym bardzo rzadko zdarza się ponowne zachorowanie.

Rumień zakaźny u dorosłych występuje znacznie rzadziej niż u dzieci. Zazwyczaj nie pojawia się charakterystyczna dla dzieci wysypka. Choroba przechodzona jest bezobjawowo lub występują objawy takie jak zapalenie stawów z ostrą reakcją bólową (więcej w części: Rumień zakaźny – objawy). Z reguły rumień zakaźny nie jest niebezpieczny dla chorujących dorosłych wyjątek stanową kobiety w ciąży. O ile mamy zazwyczaj przechodzą go bezobjawowo, o tyle u dzieci mogą pojawić się poważne problemy. Dlatego bardzo ważna jest konsultacja u lekarza prowadzącego ciążę.

Rumień zakaźny – kiedy zaraża? Rumień zakaźny przenosi się drogą kropelkową (infekcja może przenieść się z chorego na zdrowego np. przez styczność z wydzieliną dróg oddechowych) lub drogą krwi (np. na skutek przetaczania krwi lub preparatów krwiopochodnych). Chory zaraża między 5 a 10 dniem od zakażenia. W tym czasie nie występują jeszcze objawy choroby. Dziecko z wysypką już praktycznie nie zaraża.

Rumień zakaźny – okres wylęgania: wynosi od 4 do 14 dni (zwykle ok. 2 tygodni), co oznacza, że pierwsze objawy pojawiają się dopiero po tym czasie. Wysypka może trwać od 6 dni do 3 tygodni.

Rumień zakaźny – jak długo pozostaje w domu? Choć rumień zakaźny przebiega zazwyczaj łagodnie i w okresie z wysypką dzieci już nie zarażają, to lekarze zalecają pozostawienie ich w domu do ustąpienia wysypki i innych objawów mogących towarzyszyć chorobie.

Jak często występuje rumień zakaźny? Ze względu na fakt, że rumień zakaźny często przebiega bezobjawowo trudno jest określić dokładną liczbę osób, które go przechorowały. Niemniej jednak choroba ta jest bardzo zakaźna i często wywołuje małe epidemie w skupiskach dzieci takich jak przedszkola czy szkoły. Przechorowanie rumienia zakaźnego wywołuje długotrwałą odporność, co sprawia, że bardzo rzadko zdarza się powtórne zakażenie i choroba u dziecka.

Co to jest parwowirus B19?

Parwowirus B19 (B19V) to rodzaj wirusa odpowiedzialnego za powstanie rumienia zakaźnego. Należy do grupy DNA-wirusów, co oznacza, że jego dane genetyczne są przenoszone przez kwas deoksyrybonukleinowy. Parwowirusa B19 trudno zniszczyć czynnikami chemicznymi i fizycznymi. Uważa się, że zakaźność jest niewielka, choć w większych skupiskach ludzi patogen odpowiedzialny za rumień zakaźny może wywoływać epidemię – najczęściej ma to miejsce w żłobkach i przedszkolach.

Jednak zarażenie parwowirusem B19 nie zawsze prowadzi do wystąpienia wysypki oraz innych symptomów choroby. Może przejść bezobjawowo. Co więcej, większość ludzi miała kontakt z B19V przynajmniej raz w życiu – śladem są wytworzone w ciele przeciwciała.

Jakie są objawy rumienia zakaźnego?

Zakażenie parwowirusem B19 nie oznacza, że na ciele od razu pojawi się wysypka. Okres inkubacji trwa 4-14 dni i w tym czasie zwykle nie występują objawy zwiastunowe. W trakcie pierwszej fazy choroby, która trwa ok. 5-7 dni, mogą wystąpić:

• niewielka gorączka (zazwyczaj jednak nie występuje),

• ból gardła,

• katar,

• niekiedy bóle mięśniowe,

• nudności.

Po grypopodobnych symptomach trwających około tygodnia u dzieci pojawia się charakterystyczna wysypka. Najpierw obejmuje twarz, a następnie schodzi na całe ciało dziecka. Charakterystyczne jest, że wysypka nie obejmuje nosa, brody oraz wewnętrznych części dłoni i stóp.

Rumień zakaźny u dorosłych zazwyczaj przechodzi bezobjawowo. Rzadko pojawia się charakterystyczny rumień na twarzy, który występuje u dzieci. Znacznie częstszym objawem jest zapalenie stawów dłoni, nadgarstków lub kolan z ostrą reakcją bólową. Ustępują one po ok. 3 tygodniach, nie pozostawiając trwałych uszkodzeń. U dzieci zapalenie stawów zdarza się bardzo rzadko.

Jak wygląda wysypka w przebiegu rumienia zakaźnego?

Rumień zakaźny w większości przypadków przebiega łagodnie i bez powikłań. Występująca w przebiegu choroby wysypka jest bardzo często jedynym objawem rumienia zakaźnego. Zazwyczaj wysypka pojawia się na twarzy tworząc charakterystyczny kształt motyla. W początkowej fazie pojawiają się czerwone plamy na skórze, które z czasem zmieniają kolor na sinoczerwony. Cechą charakterystyczną są wolne od wysypki, nos i broda. Rumień następnie rozszerza się na ramiona, tułów i kończyny. Wykwity układają się w girlandy, przybierają postać plam, które bledną w centralnej części, tworząc charakterystyczne, rumieniowe obrączki, ale nie obejmują wewnętrznych części dłoni i stóp. Wysypka może ustępować i nawracać przez 1 do 3 tygodni, zazwyczaj trwa 7-11 dni. Niekiedy wysypce towarzyszy świąd i rzadziej ból. Następnie samoczynnie zanika.

Uwaga! Wysypka może okresowo odnawiać się po wysiłku, w ciepłej kąpieli, przy potarciu skóry lub podczas gwałtownych emocji.

Jak diagnozować rumień zakaźny?

Ponieważ pierwsze objawy są grypopodobne, nie pojawiają się jednocześnie i nie są alarmujące, trudno postawić w fazie inkubacji choroby trafne rozpoznanie. Rodziców powinny zaniepokoić wypieki na twarzy u dziecka bez gorączki. Jest to charakterystyczna wysypka, która stanowi dla lekarza podstawę do diagnozowania rumienia zakaźnego u dzieci. W przypadku rumienia zakaźnego nie widać zmian w podstawowych badaniach krwi morfologia, OB, CRP, stąd nie są one zlecane. Aby potwierdzić podejrzenie o obecności rumienia zakaźnego, lekarz może skierować pacjenta na badania serologiczne:

Oznaczenie przeciwciał IgM specyficznych dla antygenów B19V

Ich wysoki poziom sugeruje, że doszło do świeżego zakażenia rumieniem zakaźnym.

Oznaczenie przeciwciał IgG specyficznych dla antygenów B19V

Wskazują na to, że pacjent przebył zakażenie i jego organizm jest już odporny na wirusa.

Ważne! Jeśli podejrzewamy rumień zakaźny u dziecka lub u siebie, skonsultujmy się z lekarzem, który wykluczy inne dolegliwości objawiające się wysypką, np. rumień nagły, półpasiec lub szkarlatynę.

Rumień zakaźny a ciąża

Rumień zakaźny w ciąży jest niebezpieczny, szczególnie w I trymestrze, ponieważ stanowi zagrożenie dla płodu. Zakażenie u ciężarnej może doprowadzić do niedokrwistości wewnątrzmacicznej u dziecka i do poronienia, mimo że kobieta nie miała objawów choroby.

Dlatego każda osoba, u której pojawiła się wysypka, powinna poinformować o tym fakcie wszystkie kobiety w ciąży, z którymi miała bezpośredni kontakt. Natomiast ciężarna powinna powiadomić lekarza prowadzącego ciążę – ten skieruje ją na odpowiednie badania serologiczne. U kobiet ciężarnych badaniem pomocniczym przy diagnozowaniu rumienia zakaźnego jest badanie USG.

Jak leczyć rumień zakaźny?

Rumień zakaźny zazwyczaj leczy się objawowo. W przypadku występowania gorączki należy podać leki przeciwgorączkowe. Jeśli w przebiegu choroby pojawia się zapalenia stawów wówczas lekarz zaleca przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Antybiotyki i preparaty przeciwalergiczne nie przynoszą efektu, ponieważ nie ma leku na parwowirusa B19. Pacjenci z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym samoistnie zwalczają rumień zakaźny, a rokowania w chorobie są na ogół dobre. U dzieci bardzo rzadko występuje konieczność podawania przeciwciał, które pobudzą układ immunologiczny do walki z infekcją. Wskazaniem do hospitalizacji może być sytuacja, gdy u pacjenta doszło do anemii lub zakażenia płodu.

Szczepionka przeciw rumieniowi zakaźnemu nie istnieje, ale ze względu na to, że choroba zwykle ma przebieg łagodny (w połowie przypadków bezobjawowy), nie jest niezbędna. Objawy rumienia u dzieci i dorosłych przechodzą samoistnie, zapewniając nosicielowi wirusa dożywotnią odporność.

Co należy zrobić po wyleczeniu rumienia zakaźnego?

Po ustąpieniu wysypki można wrócić do normalnego trybu życia i nie ma konieczności rekonwalescencji. Rumień zakaźny może wywoływać powikłania, które są zwykle przemijające i rzadko wymagają specjalistycznego leczenia:

• anemię (na skutek zahamowania produkcji czerwonych krwinek),

• zapalenie stawów (kolan, dłoni i nadgarstków).

Jednakże osoby, które mają obniżony układ odpornościowy lub wcześniej zmagały się z przewlekłą niedokrwistością, powinny znajdować się pod stałym nadzorem lekarskim.

Rumień zakaźny a rumień nagły – na czym polega różnica?

U dzieci poza rumieniem zakaźnym bardzo często występuje rumień nagły- trzydniówka. Poza podobną nazwą, oba rodzaje rumienia u dzieci bardzo się od siebie różnią.

Wiek chorującego dziecka

O ile rumień zakaźny występuje w głównej mierze u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym (szacunkowo w wieku 4-12 lat), o tyle rumień nagły atakuje niemowlęta i małe dzieci od 2 miesiąca do 3 roku życia.

Patogen wywołujący chorobę

Zarówno rumień zakaźny jak i nagły wywoływane są wirusami. W przypadku rumienia zakaźnego jest to Parwowirus B19 (B19V), w przypadku trzydniówki wirusy HHV6 i HHV7.

Objawy

Rumień zakaźny u dzieci często przebiega bezobjawowo lub pojawiają się grypopodobne objawy, niewielka gorączka i charakterystyczna wysypka. W przypadku rumienia nagłego występuje wysoka gorączka oraz bladoróżowa, krótkotrwała wysypka na tułowiu dziecka.

Czas trwania choroby

Od dnia zakażenia do całkowitego ustąpienia objawów w przypadku rumienia zakaźnego może minąć 3- 4 tygodni. W przypadku rumienia nagłego choroba trwa 2-5 dni, najczęściej objawy mijają po trzech dniach, stąd popularna nazwa choroby - „trzydniówka”.

Leczenie rumienia

Obie choroby leczone są objawowo. W przypadku gorączki podawany jest lek przeciwgorączkowy. W rumieniu zakaźnym przy występowaniu zapalenia stawów dodatkowo podawany jest niesteroidowy lek przeciwzapalny.

Leczenie przebiega w domu bardzo rzadko zdarza się hospitalizacja.

Uwaga! Rodziców powinny zaniepokoić czerwone policzki u dziecka, które nie bledną przez dłuższy czas. Jeśli dodatkowo towarzyszy temu gorączka, należy zgłosić się do lekarza, aby zdiagnozował chorobę. Istnieje wiele chorób zakaźnych u dzieci o podobnym przebiegu, które mogą być niebezpieczne dla ich zdrowia i życia.

data publikacji 10.04.2020 - data aktualizacji 29.04.2024