Rumień zakaźny – przyczyny, objawy i leczenie

Rumień zakaźny to choroba wywoływana przez wirusa. Dotyka najczęściej dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, ale dorośli też mogą się nim zarazić. Najbardziej charakterystycznym objawem rumienia zakaźnego u dzieci jest wysypka na twarzy przypominająca kształtem motyla. Choroba jest szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży.

Czym jest rumień zakaźny?

Rumień zakaźny jest chorobą wywołaną parwowirusem B19. To jedna z najczęstszych chorób wysypkowych u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Nazywana bywa „chorobą piątą” (ang. „fifth disease”). Jest jedną z sześciu chorób dziecięcych (obok odry, płonicy, różyczki, choroby Dukesa i rumienia nagłego) objawiających się wysypką.

Rumień zakaźny u dorosłych jest częsty, ale zwykle nie pojawiają się u nich wykwity. W wielu przypadkach dorośli przechodzą chorobę bezobjawowo lub występują inne objawy, tj. zapalenie stawów z ostrą reakcją bólową (więcej w części: Rumień zakaźny – objawy).

Rumień zakaźny – kiedy zaraża? Rumień zakaźny przenosi się drogą kropelkową (infekcja może przenieść się z chorego na zdrowego np. przez styczność z wydzieliną dróg oddechowych) lub drogą krwi (np. na skutek przetaczania krwi lub preparatów krwiopochodnych). Źródłem zakażenia wirusem może być chore dziecko, chory dorosły, a także nosiciel, który nie wykazuje objawów choroby. Uwaga! Chory najbardziej zaraża przed wystąpieniem wykwitów. Dziecko z wysypką już praktycznie nie zaraża.

Rumień zakaźny – okres wylęgania: wynosi od 4 do 14 dni (zwykle ok. 2 tygodni), co oznacza, że pierwsze objawy pojawiają się dopiero po tym czasie. Wysypka może trwać od 6 dni do 3 tygodni.

Rumień zakaźny – jak długo pozostaje w domu? Zaleca się, by pozostać w domu do ustąpienia wysypki oraz innych objawów.

Co to jest parwowirus B19?

Parwowirus B19 (B19V) to rodzaj wirusa odpowiedzialnego za powstanie rumienia zakaźnego. Należy do grupy DNA-wirusów, co oznacza, że jego dane genetyczne są przenoszone przez kwas deoksyrybonukleinowy. Parwowirusa B19 trudno zniszczyć czynnikami chemicznymi i fizycznymi. Uważa się, że zakaźność jest niewielka, choć w większych skupiskach ludzi patogen odpowiedzialny za rumień zakaźny może wywoływać epidemię – najczęściej ma to miejsce w żłobkach i przedszkolach.

Jednak zarażenie parwowirusem B19 nie zawsze prowadzi do wystąpienia wysypki oraz innych symptomów choroby. Może przejść bezobjawowo. Co więcej, większość ludzi miała kontakt z B19V przynajmniej raz w życiu – śladem są wytworzone w ciele przeciwciała.

Jakie są objawy rumienia zakaźnego?

Zakażenie parwowirusem B19 nie oznacza, że na ciele od razu pojawi się wysypka. Okres inkubacji trwa 4-14 dni i w tym czasie zwykle nie występują objawy zwiastunowe. W trakcie pierwszej fazy choroby, która trwa ok. 5-7 dni, mogą wystąpić:

• niewielka gorączka (zazwyczaj jednak nie występuje),
• ból gardła, katar, niekiedy bóle mięśniowe, nudności, wodnisty katar,
• po grypopodobnych symptomach, trwających około tygodnia, u dzieci występuje charakterystyczna wysypka, która jest bardzo często jedynym objawem rumienia zakaźnego. Rumień początkowo zlokalizowany jest na policzkach, tworząc kształt motyla. Często przybiera kolor sinoczerwony. Nos i broda pozostają niezajęte. Rumień następnie rozszerza się na ramiona, tułów i kończyny. Wykwity układają się w girlandy, przybierają postać plam, które bledną w centralnej części, tworząc charakterystyczne, rumieniowe obrączki. Wysypka może ustępować i nawracać przez 1 do 3 tygodni, zazwyczaj trwa 7-11 dni. Często powoduje świąd, ale mija bez złuszczania się i powstawania blizn. Najczęściej nie występuje na tułowiu oraz na dłoniach i stopach.

Uwaga! Wysypka może okresowo odnawiać się po wysiłku, w ciepłej kąpieli, przy potarciu skóry lub podczas gwałtownych emocji.

Rumień zakaźny u dorosłych może mieć inne objawy, w postaci zapalenia stawów dłoni, nadgarstków lub kolan z ostrą reakcją bólową. Ustępują one po ok. 3 tygodniach, nie pozostawiając trwałych uszkodzeń. U dzieci zapalenie stawów zdarza się bardzo rzadko.

Jak diagnozować rumień zakaźny?

Ponieważ pierwsze objawy są grypopodobne, nie pojawiają się jednocześnie i nie są alarmujące, trudno postawić w fazie inkubacji choroby trafne rozpoznanie. Dopiero charakterystyczna wysypka jest dla lekarza podstawą do diagnozowania rumienia zakaźnego u dzieci. Wysypka nie obejmuje dłoni i podeszwy stóp, co może ułatwiać diagnozę.

Ważne! Jeśli podejrzewamy rumień zakaźny u dziecka lub u siebie, skonsultujmy się z lekarzem, który wykluczy inne dolegliwości objawiające się wysypką, np. rumień nagły, półpasiec lub szkarlatynę.

Aby potwierdzić podejrzenie o obecności rumienia zakaźnego, lekarz może skierować pacjenta na badania serologiczne:

Rumień zakaźny a ciąża

Rumień zakaźny w ciąży jest niebezpieczny, szczególnie w I trymestrze, ponieważ stanowi zagrożenie dla płodu. Zakażenie u ciężarnej może doprowadzić do niedokrwistości wewnątrzmacicznej u dziecka i do poronienia, mimo że kobieta nie miała objawów choroby.

Dlatego każda osoba, u której pojawiła się wysypka, powinna poinformować o tym fakcie wszystkie kobiety w ciąży, z którymi miała bezpośredni kontakt. Natomiast ciężarna powinna powiadomić lekarza prowadzącego ciążę – ten skieruje ją na odpowiednie badania serologiczne. U kobiet ciężarnych badaniem pomocniczym przy diagnozowaniu rumienia zakaźnego jest badanie USG.

Jak leczyć rumień zakaźny?

Antybiotyki i preparaty przeciwalergiczne nie przynoszą efektu, ponieważ nie ma leku na parwowirusa B19. Pacjenci z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym samoistnie zwalczają rumień zakaźny, a rokowania w chorobie są na ogół dobre. U dzieci bardzo rzadko występuje konieczność podawania przeciwciał, które pobudzą układ immunologiczny do walki z infekcją. Wskazaniem do hospitalizacji może być sytuacja, gdy u pacjenta doszło do anemii lub zakażenia płodu.

Szczepionka przeciw rumieniowi zakaźnemu nie istnieje, ale ze względu na to, że choroba zwykle ma przebieg łagodny (w połowie przypadków bezobjawowy), nie jest niezbędna. Choroba ustępuje samoistnie, zapewniając nosicielowi wirusa dożywotnią odporność.

Zobacz także:

• Antykoncepcja i erotyka
• Pielęgnacja twarzy

Co należy zrobić po wyleczeniu rumienia zakaźnego?

Po ustąpieniu wysypki można wrócić do normalnego trybu życia i nie ma konieczności rekonwalescencji. Rumień zakaźny może wywoływać powikłania, które są zwykle przemijające i rzadko wymagają specjalistycznego leczenia:

• anemię (na skutek zahamowania produkcji czerwonych krwinek),
• zapalenie stawów (kolan, dłoni i nadgarstków).

Jednakże osoby, które mają obniżony układ odpornościowy lub wcześniej zmagały się z przewlekłą niedokrwistością, powinny znajdować się pod stałym nadzorem lekarskim.

Zobacz także: Sposoby na odparzenia i pieluszkowe zapalenie skóry u niemowląt.