Celiakia - przyczyny, objawy, diagnostyka

Gluten jest obecnie dodawany niemal do każdego artykułu spożywczego. Można go spotkać nie tylko w produktach typowo mącznych, takich jak np. makaron, ale też w chipsach, słodyczach, większości dań gotowych, a nawet w łuskanym słoneczniku. Osoby z celiakią muszą się go wystrzegać, ale nie trzeba mieć tej wrodzonej, uwarunkowanej genetycznie choroby – wystarczy zwykła alergia pokarmowa. Pierwszym powodem do niepokoju są przede wszystkim różne powikłania, jakie pojawiają się po spożywanych posiłkach, w których dominuje gluten.

Czym jest Celiakia?

Choroba trzewna, czyli inaczej celiakia, objawia się całkowitą nietolerancją glutenu. Trwa ona przez całe życie i nie da się jej wyleczyć. Ma ona podłoże genetyczne, co oznacza, że chory musi posiadać zestaw genów określanych jako haplotyp DQ8 lub DQ2. Co ciekawe, problem ten ma blisko 2% populacji. Pierwsze wzmianki i obserwacje choroby pochodzą już z XIX w., gdzie początkowo była wiązana z nieprawidłowym przyswajaniem skrobi. Obecnie już wiadomo, że celiakia – badania potwierdziły to w pełni – jest nieprawidłową reakcją autoimmunologiczną organizmu skierowaną względem jelita cienkiego, jaka ma miejsce po spożyciu glutenu.

Celiakia a alergia

Gluten występuje w jęczmieniu, życie i pszenicy oraz ich pochodnych. Problemy z jego przyswajaniem mogą mieć nie tylko chorzy na chorobę trzewną, ale także alergicy i posiadacze stosunkowo nowego schorzenia, jakim jest nieceliakalna nadwrażliwość na gluten. W przypadku tych ostatnich badania na celiakię dają wynik negatywny, ale dieta bezglutenowa pomaga w ograniczeniu wszystkich skutków ubocznych choroby, w tym przewlekłego zmęczenia, przybierającego postać takiego zjawiska jak mgła mózgowa. Ze względu na brak kompleksowych badań, nie wiadomo jeszcze, czy ta wersja choroby jest uleczalna.

Alergia na pszenicę różni się od celiakii tym, że można się jej nabawić już po urodzeniu, zazwyczaj jest rozpoznawana u dzieci i młodzieży. Najczęstsze problemy to zmiany skórne, problemy oddechowe i ból brzucha połączony z nudnościami. Należy pamiętać, że jeśli bóle te są przewlekłe, warto skontaktować się z lekarzem, a nawet wykonać badanie ALT. Natomiast jeśli jest to celiakia, objawy mogą dotykać takich kwestii jak osteoporoza, niedokrwistość, niedowaga, niski wzrost, a także powracająca biegunka tłuszczowa.

Celiakia – różne odmiany i objawy

O tym, jak różna potrafi być celiakia, badania mówią dość często, a lekarze potwierdzają to kolejnymi diagnozami. I tak wyróżniamy:

• postać klasyczną, ujawnianą u dzieci i mogącą powodować spowolnienie rozwoju,
• postać zaniedbaną, gdzie dieta jest nieprzestrzegana, a pacjenci słabo zdiagnozowani cierpią na problemy ze wzrostem, a nawet na zaburzenia płodności,
• postać nietypową, bez dolegliwości jelitowych, ale np. z powracającym zapaleniem stawów,
• postać skąpoobjawową, gdzie choroba dotyka tylko błony śluzowej jelita cienkiego,
• postać ujawniającą się z opóźnieniem – choroba Duhringa – charakteryzującą się występowaniem pęcherzyków i grudek na skórze.

Objawy celiakii różnią się dla każdej z odmian tej choroby, jednak najczęściej są one podobne do tych, które obserwuje się przy zespole jelita drażliwego. Wśród innych, klasycznych problemów, jakie generuje celiakia, objawy skórne są jednymi z najczęstszych i najłatwiejszych do zaobserwowania.

Jakie są przyczyny Celiakii?

Przyczyny choroby trzewnej mają oczywiście postać genetyczną, ale zaobserwowano też pewne inne powiązania u niektórych pacjentów. Okazuje się, że na celiakię bardziej narażone są osoby z zespołem Downa oraz chore na cukrzycę typu I. W przypadku cukrzyków warto pamiętać, że w przypadku celiakii dieta z nią związana, całkowicie eliminująca gluten, musi też być powiązana z innymi rygorami żywieniowymi oraz z używaniem sprzętów medycznych, takich jak glukometr, gdzie przy klasycznej nietolerancji glutenu żadne dodatkowe, codzienne testy nie są konieczne.

Badacze sprawdzili też, że choroba trzewna pojawia się częściej tam, gdzie zboża występują jako podstawa diety i są wykorzystywane w większości potraw. Taka sytuacja jest zatem bliższa Stanom Zjednoczonym i Europie, ale za to w Azji występuje rzadziej.

Jak diagnozować Celiakię?

Aby zdiagnozować celiakię, badania muszą przybrać postać biopsji, potwierdzającej zanik kosmków. Gastroenterolog wykonuje taką czynność po skierowaniu do niego przez lekarza pierwszego kontaktu. Sprawdzana jest też obecność przeciwciał oraz przeprowadzany szeroki wywiad z pacjentem. Może okazać się również, że konieczne będzie skierowanie do kolejnych specjalistów, aby wyeliminować inne choroby. Niestety, nie istnieje prosty i jednoznaczny test na celiakię.

Dieta przy Celiakii

Jedną z najważniejszych spraw przy celiakii jest odpowiednia dieta. Jak nietrudno się domyślić, trzeba w niej wyeliminować gluten, co w naszej szerokości geograficznej wcale nie należy do prostych zadań. Wystarczy wejść do zwykłego marketu i przeczytać kilka składów produktowych na artykułach spożywczych – bardzo często będzie widniał tam dopisek „może zawierać gluten” lub też alergen ten będzie widoczny bezpośrednio w składzie. Chorzy na celiakię muszą więc korzystać z produktów takich jak ryż, kukurydza, mąka ziemniaczana, ryby, jaja, soja i gryka. Coraz częściej są dla nich przewidziane specjalne półki w sklepach, na których znaleźć można certyfikowane produkty z symbolem przekreślonego kłosa. Bezglutenowcy nie powinni także zapominać o suplementacji, czyli o uzupełnianiu niezbędnych witamin oraz minerałów. W ich diecie jest to niezmiernie ważne.

Zobacz także: akcesoria do manicure i pedicure

Choroba Duhringa a Celiakia

Jedną z gorszych postaci celiakii jest choroba Duhringa, z towarzyszącymi jej znaczącymi zmianami skórnymi. Łączy się ona często z nietolerancją laktozy. Ujawnia się między 14 a 40 rokiem życia i oczywiście jest przypadłością glutenozależną – należy przy niej stosować tę samą dietę, co przy klasycznej chorobie trzewnej. Oprócz zmian skórnych występuje też łysienie, niepłodność, niedoczynność tarczycy oraz zmiany w obrębie szkliwa zębów.

Choroby związane z glutenem – zarówno te genetyczne, jak i alergie – są obecnie dość częste. Nierzadko jest też wykonywane badanie na celiakię, mające potwierdzić genetyczne podwaliny problemów związanych z nietolerancją. Najważniejsza jednak pozostaje dieta, której osoba z chorobą trzewną powinna bezwzględnie przestrzegać.