Cukrzyca typu 1 - przyczyny i objawy u dzieci i dorosłych

Cukrzyca ma charakter przewlekły i wpływa na pozyskiwanie energii z pożywienia przez organizm człowieka. Może występować jako typ 1 lub 2. Cukrzyca wynika m.in. z niezdrowego stylu życia czy czynników genetycznych. Czym dokładnie jest ta choroba i jakie są jej objawy u dorosłych, dzieci i kobiet w ciąży? Co obejmują badania pod kątem cukrzycy typu 1? Sprawdź najważniejsze informacje dotyczące tej choroby.

Z tego artykułu dowiesz się:

• czym jest cukrzyca,
• jak rozpoznać cukrzycę typu 1,
• jakie są przyczyny cukrzycy typu 1 i typu 2,
• jakie są objawy cukrzycy u dorosłych,
• jakie są typowe i nietypowe objawy hipoglikemii u dzieci,
• jakie są objawy cukrzycy ciążowej,
• na czym polega dieta cukrzycowa.

Przeczytaj też: Glukometr – jak mierzyć poziom cukru we krwi? Jakie są rodzaje glukometrów i jak poprawnie go używać?

Cukrzyca – czym jest ta choroba?

Cukrzyca to przewlekła choroba, która wpływa na to, jak organizm zamienia przyjmowaną żywność w energię. Znaczna część pokarmów, która trafia do układu pokarmowego, rozkładana jest na cukier (glukozę) uwalniany do krwiobiegu. Kiedy jego poziom wzrasta, organizm sygnalizuje trzustce, aby ta uwolniła wyprodukowaną insulinę. Ten anaboliczny hormon peptydowy umożliwia dostarczenie cukru z krwiobiegu do komórek ciała i następnie wykorzystanie ich jako formę energii.

U osób z cukrzycą organizm nie wytwarza insuliny w ogóle lub nie może jej wykorzystać w prawidłowy sposób. Kiedy w ciele jest jej zbyt mało, albo gdy komórki nie reagują ten hormon uwalniany przez trzustkę, w krwiobiegu znajduje się zbyt duża ilość glukozy.  Taki stan po dłuższym czasie może to skutkować poważnymi problemami zdrowotnymi, np. chorobami serca, utratą wzroku lub uszkodzeniem nerek, nieleczona niekiedy kończy się nawet zgonem. 

Choć jeszcze nie istnieje lek, który leczy cukrzycę całkowicie, odpowiednia dieta i stosowanie produktów dla diabetyków, regularna aktywność fizyczna oraz utrata wagi stwarzają cukrzykom szansę na niemal prawidłowe funkcjonowanie. Przyjmowanie medykamentów, zwiększanie świadomości na temat choroby i stały kontakt z lekarzem pozwalają zminimalizować jej wpływ na życie chorego.

Cukrzyca typu 1 – jak ją rozpoznać?

Rozpoznanie cukrzycy typu 1 polega na wykonaniu badania laboratoryjnego krwi, jakim jest test HbA1c (hemoglobina glikowana a1c). Pozwala on wskazać średni poziom cukru we krwi z ostatnich dwóch do trzech miesięcy. Im większy będzie poziom cukru we krwi, tym będzie więcej hemoglobiny z przyłączoną do niej glukozą. Wynik testu HbA1c równy lub wyższy 6,5% w dwóch oddzielnie przeprowadzanych badaniach wskazuje na cukrzycę. Dodatkowo konieczne może być badanie krzywej cukrowej.

W niektórych przypadkach przeprowadzenie tego rodzaju testu uniemożliwia otrzymanie miarodajnych wyników (np. u kobiet w czasie ciąży). Wtedy lekarz może zlecić wykonanie innych badań, takich jak:

• losowy test glukozy – polega na pobraniu próbki krwi w losowym czasie, gdzie każde ponowne wykonanie testu wskazuje występowanie cukrzycy. Bez względu na czas, który upłynął od spożycia ostatniego posiłku, wynik równy 200 mg/dl lub 11,11 mmol/l i wyższy sugeruje cukrzycę, zwłaszcza jeśli występują także charakterystyczne objawy tej choroby;
• badanie przesiewowe cukru we krwi – test podobny do poprzedniego, lecz przeprowadzany na czczo. Prawidłowe wyniki to mniej niż 100 mg/dl lub 5,6 mmol/l. Każda wartość od 100 do 125 mg/dl (5,6 do 6,9 mmol/l) wskazuje na stan przedcukrzycowy. Wynik równy lub wyższy 126 mg/dl (7 mmol/l) w dwóch odrębnych testach oznacza cukrzycę.

Jeśli zdiagnozowano u danej osoby tę chorobę, lekarz może przeprowadzić dodatkowe badanie krwi na obecność autoprzeciwciał charakterystycznych dla cukrzycy typu 1. Dzięki temu możliwe jest sprawdzenie, z jakim dokładnie rodzajem tej jednostki chorobowej ma się do czynienia, jeśli postawiona diagnoza ma niepewny charakter. Co więcej, rozpoznanie cukrzycy obejmuje także badania na obecność ketonów. Ich zbyt duża ilość wskazuje na typ 1, a wyklucza typ 2.

Przyczyny cukrzycy typu 1 i typu 2

Dokładne przyczyny rozwoju cukrzycy typu 1 nie są znane. Zwykle układ immunologiczny człowieka walczy ze szkodliwymi bakteriami i wirusami. W przypadku cukrzycy typu 1 organizm atakuje komórki trzustki (wyspy Langerhansa) produkujące insulinę. Choroba ta może mieć podłoże genetyczne lub być związana z nadmierną ekspozycją na wirusy i inne czynniki zewnętrzne. 

Przyczyny cukrzycy typu 2 są bardziej jasne. Ten rodzaj choroby może wynikać z nabytej przez komórki organizmu odporności na insulinę, przez co nie przyjmują wystarczająco dużej ilości glukozy. Cukrzyca typu 2 może się rozwinąć na skutek zbyt małej ilości insuliny produkowanej przez trzustkę. Duży wpływ na rozwój tej choroby ma otyłość oraz brak aktywności fizycznej. 

Objawy cukrzycy u dorosłych

Pierwsze objawy cukrzycy są takie same, niezależnie od jej typu. Wczesne znaki ostrzegawcze świadczące o rozwoju choroby u dorosłych to:

• zwiększone łaknienie i zmęczenie – organizm zamienia żywność w glukozę, która stanowi źródło energii. Jednak aby ją wchłonąć, komórki potrzebują do tego celu insuliny. Jeśli trzustka nie produkuje jej wystarczającej ilości, nie wytwarza jej w ogóle lub komórki są na nią odporne, wykorzystanie energii pochodzącej z pokarmu staje się niemożliwe. Skutkuje to właśnie stałym uczuciem głodu i zmęczeniem, sennością;
• zwiększona częstotliwość oddawania moczu i pragnienie – zdrowa osoba oddaje mocz średnio od 4 do 7 razy na dobę, gdzie organizm ponownie wchłania glukozę w nerkach. U diabetyków, przy wysokiej zawartości cukru we krwi, narządy te nie są w stanie zaabsorbować tak dużych jego ilości. Powoduje to częste oddawanie moczu, a co za tym idzie większe pozbywanie się płynów. To z kolei skutkuje zwiększonym pragnieniem (na kształt błędnego koła);
• suchość w ustach i swędząca skóra – przy zwiększonej częstotliwości oddawania moczu organizm jest mniej nawodniony, co jest przyczyną tych dolegliwości;
• zaburzenia widzenia – rozmazany obraz jest wynikiem opuchniętych soczewek (w wyniku odwodnienia), które nie mogą funkcjonować prawidłowo.

Oprócz pierwszych objawów cukrzycy, po pewnym czasie mogą wystąpić inne symptomy, związane już z rozwojem choroby:

• utrata wagi,
• obecność ketonów w moczu,
• drażliwość,
• długo gojące się rany i zadrapania,
• częste zapalenia skóry, dziąseł, infekcje intymne u kobiet.

Warto także zaznaczyć, że choroba ma wpływ na seksualność, np. mężczyźni z powodu cukrzycy mogą mieć problemy z potencją.  Na typ 1 może zachorować osoba w każdym wieku, choć najczęściej pojawia się ona w wieku dziecięcym lub okresie dorastania. Warto wiedzieć, że typ 2 zwykle dotyczy osób powyżej 40. roku życia.

Hipoglikemia – typowe i nietypowe objawy u dzieci

Hipoglikemia oznacza stan bardzo niskiej zawartości cukru we krwi. Często związana jest z typem 1 lub innym schorzeniem, choć może występować samoistnie. Typowe objawy cukrzycy u dzieci związane z hipoglikemią obejmują m.in.:

• drżenie,
• zawroty głowy,
• nadmierne pocenie się,
• głód,
• bóle głowy,
• drażliwość,
• blady kolor skóry.

Należy także wiedzieć, że stan hipoglikemii może także zaznaczać swoją obecność nietypowymi objawami, takimi jak:

• niezdarne lub gwałtowne ruchy,
• kłopoty z koncentracją,
• zdezorientowanie,
• nagłe zmiany nastroju np. płacz bez powodu lub napady złości,
• koszmary senne i dezorientacja po przebudzeniu.

Cukrzyca ciążowa – jakie są pierwsze objawy?

Stan cukrzycy ciążowej może mieć negatywny wpływ zarówno na zdrowie matki, jak i jeszcze nienarodzonego dziecka. Większość kobiet zapada na cukrzycę ciążową w trzecim trymestrze, zwykle w okolicach 24. tygodnia (choć nie jest to regułą). Niestety, objawy tej choroby często pokrywają się z typowymi objawami ciąży, dlatego bardzo ważna jest stała obserwacja, aby jak najwcześniej wykryć nieprawidłowości. Pierwsze sygnały ostrzegawcze to zwykle:

• uczucie dużego zmęczenia,

• niezwykle częste oddawanie moczu,

• stałe uczucie pragnienia,

• suchość w ustach,

• mdłości lub wymioty po jedzeniu,

• silna ochota na słodkie przekąski i napoje,

• zamazany obraz,

• mrowienie dłoni lub stóp.

W trakcie ciąży lekarz powinien wykonać badanie pod kątem ewentualnego wystąpienia cukrzycy ciążowej. Jeśli pomiędzy badaniami prenatalnymi pojawią się niepokojące objawy, należy powiadomić o tym fakcie swojego lekarza.

Cukrzyca leczenie – na czym polega?

W zależności od typu cukrzycy, monitorowanie poziomu cukru we krwi, zastrzyki insulinowe i leki doustne mogą być kluczowe w leczeniu. Ponadto zaleca się utrzymanie prawidłowej wagi, stosowanie odpowiedniej diety oraz regularną aktywność fizyczną. Warto także kontrolować ciśnienie np. ciśnieniomierzem naramiennym, ponieważ w przypadku osób chorujących na cukrzycę częstość nadciśnienia jest dwukrotnie większą w porównaniu z ogólną populacją dorosłych.

W przypadku niektórych osób z cukrzycą typu 1 istnieje szansa w postaci przeszczepu trzustki – występuje jednak bardzo duże ryzyko związane z tym zabiegiem. Z drugiej strony diabetycy z typem 2 i otyłością mogą poddać się operacji bajpasów żołądka.

Dieta cukrzycowa – co jeść, chorując na cukrzycę?

W diecie cukrzycowej, jak w każdym planie żywieniowym, należy przestrzegać określonych zasad dotyczących tego, które produkty można spożywać, a których lepiej unikać. Jej zadaniem jest pomoc w utrzymaniu optymalnego poziomu cukru we krwi. Trzeba również wiedzieć, że w zależności od typu cukrzycy, diety mogą różnić się między sobą. Na liście zakupów diabetyka mogą znaleźć się np. nabiał i jego przetwory lub chude mięso i ryby.

Dietę cukrzycową można uzupełnić także o  napary, herbaty, suplementy czy specjalne płyny odżywcze dla diabetyków.