Z tego artykułu dowiesz się:
- czym jest szkorbut i kto jest narażony na tę chorobę,
- w jaki sposób jest diagnozowany szkorbut,
- w jaki sposób należy leczyć szkorbut,
- jakie są konsekwencje nieleczenia szkorbutu,
- dlaczego warto spożywać produkty bogate w witaminę C.
Zachęcamy także do zapoznania się z artykułem poświęconemu prawidłowej suplementacji.
Szkorbut – co to za choroba i jakie są jej przyczyny?
Szkorbut jest jednostką chorobową, stanowiącą wynik utrzymującego się niskiego poziomu kwasu askorbinowego, czyli niedobór witaminy C. Ludzki organizm nie ma zdolności do samodzielnej produkcji tej witaminy, dlatego należy dostarczać ją wraz z pożywieniem, aby zachować prawidłowy przebieg wielu procesów w organizmie. Witamina C jest niezbędna podczas wytwarzania kolagenu, czyli istotnego elementu budującego tkanki. Znaczne ograniczenie spożywania witaminy C doprowadza do wadliwej syntezy kolagenu, a to prowadzi do uszkodzeń narządów.
Współcześnie szkorbut jest niezwykle rzadkim przypadkiem. Zmagają się z nim najczęściej niemowlęta i osoby starsze. Przyczyn tej choroby upatruje się bezpośrednio w nieprawidłowym sposobie żywienia, który jest ubogi w witaminę C. Tendencja do rozwoju szkorbutu dostrzegalna jest w przypadku osób zmagających się z uzależnieniem od alkoholu. Ta choroba spowodowana brakiem witaminy C może być także wynikiem innych chorób współwystępujących, które uniemożliwiają sprawne wchłanianie substancji odżywczych w jelitach.
Szkorbut jest najczęściej kojarzony jako przypadłość, która dziesiątkowała marynarzy w starożytności i średniowieczu. Na dłuższe rejsy wybierali pokarmy ubogie lub pozbawione witaminy C, dlatego jako najliczniejsza grupa ucierpieli na skutek tej choroby. Dostrzeżenie powiązania pomiędzy szkorbutem a niedoborem witaminy C nastąpiło dopiero w XVIII w. i było rewolucyjne w ograniczeniu przypadków zachorowań.
Objawy szkorbutu - jak rozpoznać skrajny niedobór witaminy C?
Szkorbut rozwija się stopniowo wraz z pogłębianiem się niedoborów kwasu askorbinowego w organizmie. Pierwsze dolegliwości wynikające ze szkorbutu to m.in.:
- utrata apetytu,
- nagły spadek masy ciała,
- utrzymujące się zmęczenie,
- drażliwość i pogorszenie samopoczucia,
- utrzymująca się ospałość.
Po około 3 miesiącach utrzymujących się niedoborów witaminy C, dostrzegalne jest pogorszenie stanu osoby chorej. Do powyższych objawów dochodzą:
- spotęgowana męczliwość,
- duszności,
- bóle obejmujące kości, mięśnie i stawy,
- powstawanie siniaków,
- przesuszona skóra,
- rozwój krwawych wybroczyn na skórze i błonach śluzowych, ponadto przez szkorbut język jest pokryty wybroczynami,
- rozwój zapalania dziąseł i samoistne wypadanie zębów,
- utrudnione gojenie ran,
- depresja.
Codzienne funkcjonowanie i wykonywanie prostych czynności jest niemożliwe. Objawy szkorbutu, jeżeli nie zostaną w porę powiązane z niedoborem witaminy C, doprowadzają do dalszego spustoszenia w organizmie. W następnym etapie choroby pojawiają się obrzęki na ciele, rozwija się żółtaczka, a także układ nerwowy przestaje pracować prawidłowo. Ponadto chory zmaga się z drgawkami i gorączką. Nieleczony szkorbut doprowadza do zgonu. Rozwój medycyny i znajomość znaczenia witaminy C sprawiają, że zaawansowane przypadki szkorbutu zdarzają się rzadko.
Kto choruje na szkorbut?
Szkorbut jako niedobór witaminy C występuje u osób nadmiernie spożywających wysokoprzetworzoną żywność, która w swoim składzie nie ma wartości odżywczych. Na awitaminozę narażone są szczególnie osoby żyjące w skrajnym ubóstwie. Szkorbut występuje także u osób starszych, które zmagają się z zaburzoną pracą jelit, jak i demencją czy chorobami psychicznymi. Występujący szkorbut u dzieci stanowi konsekwencję nadmiernego zastępowania naturalnych pokarmów poprzez podawanie mleka krowiego. Na rozwój szkorbutu narażone są osoby mające zaburzenia odżywiania, np. anoreksję, bulimię czy cierpiące na choroby zaburzające prawidłowe wchłanianie substancji odżywczych. Rozwój szkorbutu może wystąpić u osób uzależnionych od alkoholu, narkotyków czy papierosów.
Jak zdiagnozować szkorbut? Badania potwierdzające rozpoznanie
Diagnozowaniem szkorbutu zajmują się lekarze w oparciu o obraz kliniczny; pomocny jest również wywiad medyczny przeprowadzany z osobą chorą. Zarówno klasyczne objawy, jak i informacje o posiadaniu szkodliwych nawyków żywieniowych ułatwiają postawienie diagnozy. Szkorbut, brak witaminy C, jest stosunkowo prosty do rozpoznania.
Do ostatecznego rozpoznania niezbędne są badania diagnostyczne. Zatem jak zdiagnozować szkorbut? Przede wszystkim wykonuje się badania umożliwiające oznaczenie stężenia witaminy C, jak i morfologię krwi obwodowej. Morfologia uwidacznia nasiloną anemię, czyli zmniejszoną zawartość czerwonych krwinek. Dodatkowo lekarz może skierować chorego na badanie rentgenowskie, które pozwala na dostrzeżenie charakterystycznych uszkodzeń kostnych.
Na czym polega leczenie szkorbutu?
U osób, u których wykryto szkorbut, leczenie opiera się na uzupełnieniu witaminy C. Lekarz przepisuje preparaty zawierające witaminę C. Rezultaty z wdrożonego leczenia dostrzegalne są już po 2 tygodniach. Istotne jest, aby samodzielnie, czyli bez zgody lekarza, nie decydować się na zwiększoną suplementację witaminy C. Witamina C w proszku, kroplach, płynie i tabletkach jest ogólnodostępna, jednak przyjmowanie dziennej dawki przekraczającej 500 mg doprowadza do różnych powikłań zdrowotnych. Nadmiar witaminy C objawia się poprzez: nudności, wymioty, biegunki, wysypkę skórną. W dłuższej perspektywie rozwija się kamica nerkowa.
Czym grozi nieleczony szkorbut?
Posiadane przez szkorbut objawy doprowadzają do stopniowego dewastowania organizmu. Z powodu niedoboru witaminy C zaburzone są niemal wszystkie procesy w organizmie. Jednak wdrożenie prawidłowego leczenia w odpowiednim momencie pozwala na odwrócenie zmian zachodzących w organizmie. Uzupełnienie niedoborów pozwala na uzyskanie pełnego wyleczenia. Pomimo tego nie należy lekceważyć znaczenia witaminy C w codziennej diecie. Liczne zgony wśród marynarzy udowadniają, że szkorbut jest śmiertelnie niebezpieczny.
Rola diety i suplementacji w zapobieganiu szkorbutowi - jakie produkty są bogate w witaminę C?
Najlepszą profilaktyką szkorbutu jest posiadanie zróżnicowanej diety, która dostarcza do organizmu wszystkich składników odżywczych i przede wszystkim ma w swoim składzie witaminy i minerały. Najlepszym wyborem są owoce i warzywa obfitujące w witaminę C. Rekomendowane jest przede wszystkim spożywanie: papryki, jagód, brokułów, kiwi, cytrusów, truskawek. Ponadto jako źródło witaminy C w codziennej diecie wskazuje się także marchew, ziemniaki i nać pietruszki. Nieocenionym źródłem witaminy C są także kiszone warzywa, które dodatkowo regulują pracę całego układu trawienia i poprawiają perystaltykę jelit.
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
