W niniejszym artykule wyjaśnimy:
- czym jest osutka,
- jakie są przyczyny pojawienia się krostek,
- jakie typy zmian wyróżniamy,
- na czym polega leczenie.
Zobacz także artykuł: „Rumień zakaźny – przyczyny, objawy i leczenie”.
Czym jest osutka?
Osutka stanowi rzadko występującą postać wysypki alergicznej na ciele, która może pojawić się w następstwie przyjęcia leku, w tym antybiotyków oraz niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Charakteryzuje się powstawaniem licznych krostek wielkości główki od szpilki na tułowiu, w zgięciach oraz w innych miejscach podatnych na występowanie zmian wyparzeniowych. Zasadniczo nie występuje na błonach śluzowych. W praktyce medycznej można wyróżnić kilka podstawowych typów klasyfikowanych ze względu na wygląd zmian skórnych.
Przyczyny osutki - co może spowodować jej pojawienie się na ciele?
Przyczyny występowania choroby zależeć będą przede wszystkim od jej rodzaju. Przyjmuje się, że ponad 90% przypadków ostrej uogólnionej osutki krostkowej pojawia się w następstwie spożycia leków. Dokładny mechanizm występowania objawów nie jest do końca znany. Jedna z hipotez zakłada udział mechanizmów immunologicznych, w tym głównie nadwrażliwość typu IV. Wśród środków farmakologicznych, które najczęściej powodują wystąpienie osutki, wymienia się m.in.: antybiotyki, leki przeciwgrzybicze, antagonistów wapnia, acetaminofen oraz furosemid. W patogenezie choroby uwzględnia się dodatkowo ukąszenia pająków, udział infekcji wirusowych oraz ekspozycję na rtęć.
Osutka – typy wyróżniane na podstawie wyglądu zmian skórnych
Osutka plamista
Osutka plamista jest jednym z objawów kiły. Ma postać monomorficznych, symetrycznych i równomiernie rozmieszczonych zmian plamiastych. Najczęściej wykwity występują na tułowiu oraz w zgięciach rąk. Po 16. tygodniu pacjenci mogą doświadczyć nawrotu nierównomiernie rozmieszczonej osutki, głównie w okolicach narządów płciowych, tułowia, dłoni, stóp i twarzy.
Osutka plamisto-grudkowa
Osutka plamisto-grudkowa jest najczęściej występującą postacią osutki po zażyciu leków. Często bywa nazywana odropodobną oraz różyczkopodobną. Mają postać licznych plamy rumieniowych o żywoczerwonym kolorze. Symetrycznie występujące czerwone grudki obserwowane są przeważnie na tułowiu i kończynach. Jak przebiega osutka plamisto-grudkowa? Ile trwa nasilenie objawów? Wykwity powinny zacząć zanikać po tygodniu od rozpoczęcia leczenia. Pełne ustąpienie zmian może zająć nawet do 3-4 tygodni.
Osutka krostkowa
Osutka krostkowa występuje najczęściej na rumieniowym podłożu. Pierwsze wykwity można zaobserwować przeważnie w okolicach wyparzeniowych. Następnie dochodzi do uogólnienia objawów. Zmianom skórnym może towarzyszyć podwyższona temperatura ciała oraz neutrofilia. Wykwity nie pojawiają się na błonach śluzowych.
Osutka grudkowa
Co może oznaczać grudkowa wysypka? Osutka grudkowa na rumieniowym podłożu może stanowić jeden z objawów infekcji, przykładowo zakażenie koronawirusem. Często towarzyszy jej świąd. Objawy powinny ustąpić razem z innymi symptomami infekcji wirusowej.
Osutka liszajopodobna
Osutka skórna liszajowata wyróżnia się występowaniem niewielkich, płaskowyniosłych grudek o poligonalnym kształcie. Gładkie i błyszczące wykwity mają tendencję do zlewania się w jedną większą zmianę. Osutka u dzieci często ma charakter samoograniczający się i wymaga jedynie leczenia objawowego.
Osutka – rodzaje najczęstszych osutek skórnych i ich charakterystyczne cechy
Osutka polekowa
Osutka polekowa jest jedną z najczęściej występujących typów osutki. Może pojawić się w następstwie nadwrażliwości organizmu na przyjmowanie określonego leku. Reakcja alergiczna pojawia się m.in. po antybiotykach oraz lekach przeciwgrzybiczych. Wyróżnia się gwałtownym przebiegiem i szybką reemisją objawów po odstawieniu uczulających środków farmakologicznych. Wysypka polekowa może mieć postać plamiasto-grudkową lub krostkową na rumieniowym podłożu.
Osutka wirusowa
Osutka wirusowa może towarzyszyć infekcjom. Występuje przykładowo w czasie trzydniówki u dziecka, która początkowo objawia się podwyższeniem temperatury ciała. Po spadku gorączki pojawia się drobnoplamisto-grudkowa wysypka o bladoróżowym zabarwieniu. Najczęściej znajdziemy ją na tułowiu, szyi i twarzy.
Osutka kiłowa
Osutka kiłowa może pojawić się 9 tygodni po zakażeniu bakterią, wskutek krwiopochodnego rozsiewu krętków bladych. Najczęściej ma postać plamiastą, rzadziej grudkową. W przypadku nawrotu po 16 tygodniu od zakażenia pacjenci skarżą się na osutkę plamiastą, grudkową i/lub krostkową o nierównomiernym rozmieszczeniu.
Osutka ciężarnych
Osutka ciężarnych ma postać samoograniczającej się swędzącej pokrzywki grudkowo-blaszkowej. Charakteryzuje się łagodnym przebiegiem. Najczęściej pojawia się w III trymestrze ciąży lub bezpośrednio po porodzie.
Osutka asymetryczna
Osutka asymetryczna towarzyszy licznym chorobom. Jednostronnie występujące wykwity mogą wskazywać na półpasiec. Asymetryczne zmiany niekiedy świadczą także o występowaniu grzybicy skóry.
Osutki świetlne
Wielopostaciowe osutki świetlne to dermatozy, którą wywołuje jedynie promieniowanie świetlne.
Leczenie osutki - antybiotyki, leków przeciwzapalne i sulfonamidy w leczeniu osutek skórnych
Leczenie zależeć będzie zależeć przede wszystkim od rodzaju i charakteru wykwitów. W przypadku osutki alergicznej należy odstawić uczulający lek oraz sięgnąć po środki przeciwzapalne i przeciwalergiczne. Przydatne mogą okazać się także kremy nawilżające i łagodzące. Kosmetyki do skóry wrażliwej przyniosą ulgę oraz zmniejszą nasilenie symptomów. W przypadku chorób wirusowych i bakteryjnych konieczne jest zastosowanie odpowiedniej terapii przyczynowej, polegające na przyjmowaniu odpowiednich antybiotyków i sulfonamidów.
Źródła:
- Rand Almuhyi, Osutka grudkowa z towarzyszącym świądem jako objaw prodromalny COVID-19, Dermatol Rev/Przegl Dermatol, nr 109/2022;
- Justyna H. Czarny, Adrianna Opalska-Tuszyńska, Kiła wczesna oraz współistniejący rumień wędrujący, Dermatol Rev/Przegl Dermatol, nr 109/2022;
- Andrzej Kazimierz Jaworek, et. al., Choroby zakaźne skóry jako wciąż aktualny problem diagnostyczny i terapeutyczny – przegląd nietypowych przypadków klinicznych, https://www.przeglepidemiol.pzh.gov.pl/pdf-187274-108492?filename=Current%20challenges%20in.pdf (dostęp 11.05.2024);
- Percy Lehmann, Fotodermatozy, Deutsches Arzteblatt International, nr 108 (9)/2011;
- Ostra uogólniona osutka krostkowa, https://chorobyrzadkie.gov.pl/pl/lista-chorob-rzadkich/ostra-uogolniona-osutka-krostkowa (dostęp 11.05.2024);
- Mariola Pawlaczyk, et. al., Przypadek osutki plamisto-grudkowej po doksycyklinie, Farmacja współczesna, nr 4/2011;
- Jolanta Popielska, Magdalena Marczyńska, Wysypki plamisto-grudkowe w infekcjach wirusowych, https://podyplomie.pl/pediatria/21107,wysypki-plamisto-grudkowe-w-infekcjach-wirusowych (dostęp 11.05.2024);
- Justyna Radkiewicz, Problemy skórne u kobiet w ciąży, https://www.forumginekologii.pl/artykul/problemy-skorne-u-kobiet-w-ciazy (dostęp 11.05.2024);
- Andżelika Schwann-Majewska, et. al., Ostra uogólniona osutka krostkowa sprowokowana furosemidem, Przegl Dermatol, nr 102/2015;
- Beata Wiśnicka, Adam Reich, Eugeniusz Baran, Osutki liszajowate u dzieci, Postępy Dermatologii i Alergologii, vol 22, nr 1/2005;
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
