Kombucha (kombucza): czym jest i jakie ma właściwości zdrowotne? Czy warto pić napój z grzyba herbacianego?

Kombucha jest szczególnie propagowana wśród osób zainteresowanych medycyną naturalną, zdrowym odżywianiem oraz ziołolecznictwem. Chociaż jej właściwości lecznicze są wykorzystywane w medycynie naturalnej od ponad 2000 lat, dotąd nie doczekała się żadnych poważnych badań naukowych, które mogłyby obiektywnie potwierdzić jej wyjątkowe działanie lecznicze. Z reklam można dowiedzie się, że pomaga prawie na wszystko. Czy rzeczywiście tak jest, czy każdy może pić napój z kombuchy i jakie są opinie lekarzy na ten temat?

Napój kombucha z grzyba herbacianego – podstawowe informacje

Grzyb kombucha to inaczej grzyb herbaciany czy grzyb japoński, czasem błędnie nazywany grzybem tybetańskim. Pod tą nazwą kryje się kolonia bakterii i specjalna kultura drożdży, która należy do grupy SCOBY (Symbiotic Cultures of Bacteria and Yeasts), czyli do grupy symbiotycznych kultur drożdży i bakterii. W jej składzie wyodrębniono m.in. bakterie z rodzaju Acetobacter i Gluconobacter (różne gatunki i szczepy, które syntetyzują przede wszystkim kwasy organiczne) oraz drożdże z rodzajów Saccharomyces, Saccharomycodes, Schizosaccharomyces, Zygosaccharomyces, Dekkera, Candida, Torulospora, Koleckera, Pichia, Mycotorula i Mycoderma (przede wszystkim rozkładają cukier i syntetyzują etanol).

Jak wygląda kombucha? Grzyb japoński nie wygląda zbyt atrakcyjnie – ma postać galaretowatej, plackowatej masy o białej lub jasno-pomarańczowej barwie. Po dodaniu go do posłodzonej herbaty zaczyna fermentować. W procesie tym powstaje słodko-kwaśny, musujący i orzeźwiający napój o ciekawych walorach smakowych. Może mieć barwę od jasnoszarej do ciemnobrązowej. W sklepach ze zdrową żywnością oraz w Internecie można zakupić gotowy napój z kombuchy – cena wynosi od 7 do 20 zł za 500 ml lub też przygotować go samodzielnie.

Jakie właściwości zdrowotne ma napój z kombuchy?

Napój z kombuchy charakteryzuje się bardzo bogatym składem. Zawiera między innymi kwasy organiczne (octowy, mlekowy, jabłkowy, askorbinowy, glukonowy, glukoronowy, szczawiowy), witaminy z grupy B (B1, B2, B6, B12), składniki mineralne (cynk, magnez, wapń, żelazo, miedź), etanol (do 2%), kofeinę, dwutlenek węgla, białka, tłuszcze, polifenole oraz cukry. Z uwagi na zawartość tak licznych związków, z pewnością napój z kombuchy posiada wiele właściwości zdrowotnych, chociaż większość z nich nie znalazła jeszcze potwierdzenia w badaniach naukowych.

Na co może pomóc kombucha? Właściwości zdrowotne, których można się domyślać to:

odtruwanie organizmu, wynikające z obecności kwasu glukoronowego i jego pochodnych, który wykazują zdolność łączenia się z toksynami i metabolitami leków, a te następnie są unieszkodliwiane i wydalane z organizmu,

• działanie antyoksydacyjne – dzięki zawartości witaminy C, polifenoli oraz niektórych minerałów,
• wspieranie układu odpornościowego i wpływ na odbudowę flory bakteryjnej (dzięki obecności kwasu mlekowego, octowego, jabłkowego, witamin i minerałów),
• regulowanie pracy układu pokarmowego,
• usprawnianie pracy nerek i pęcherza moczowego,
• wspomaganie regeneracji wątroby.

Napój z kombuchy polecany jest w wielu dolegliwościach, np. przy bezsenności, braku apetytu, utracie pamięci, nadciśnieniu tętniczym, wysokim poziomie cholesterolu, otyłości, osłabieniu, zespole przewlekłego zmęczenia, zespole napięcia przedmiesiączkowego, reumatyzmie, artretyzmie, cukrzycy, a nawet AIDS i nowotworach.

Kombucha wykazuje również wiele cennych właściwości przy stosowaniu zewnętrznym, co sprawia, że wykorzystuje się ją w produkcji kosmetyków https://www.wapteka.pl/pielegnacja-twarzy,224.html, np.:

• toników i płynów do demakijażu twarzy, ponieważ przywraca skórze prawidłowe pH,
• preparatów zwalczających trądzik, ponieważ zawiera alkohol, który działa przeciwzapalnie i antybakteryjnie oraz usuwa toksyny i eliminuje wolne rodniki,
• kremów przeciwzmarszczkowych, rozświetlających, wygładzających oraz nawilżających, dzięki działaniu witamin C i A oraz kwasu mlekowego,
• peelingów oczyszczających, dzięki zawartości kwasu jabłkowego,
• balsamów do włosów, ponieważ zawiera witaminy z grupy B i witaminę C, które pobudzają cebulki i wzmacniają łodygę włosa.

Jak zrobić napój z kombuchy?

Napój z kombuchy można przygotować na bazie herbaty czarnej, zielonej lub herbaty z dzikiej róży. Przepis jest dosyć prosty, ale wymaga trochę czasu. Potrzeba wody, herbaty, kombuchy oraz cukru.

Kombucha napój – jak przygotować?

W szklanym lub ceramicznym naczyniu (nie może być plastikowe ani metalowe, ponieważ weszłoby w reakcję z kwasami, które powstają podczas fermentacji) zaparzamy 1 torebkę herbaty ekspresowej lub 2-3 łyżeczki herbaty liściastej (herbatę liściastą przecedzamy przez sito) w jednym litrze wody i pozostawiamy do ostygnięcia (ponieważ wysoka temperatura zabija bakterie i grzyby). Następnie dodajemy ok. 0,5 szklanki cukru, pół szklanki (ok. 100 ml) napoju z poprzedniej fermentacji (jeśli dopiero zakupiliśmy grzybek, do zaszczepienia możemy użyć 1 łyżkę octu winnego) i mieszamy. Następnie dokładamy kombuchę – delikatniejszą, jaśniejszą stroną do góry, a ciemniejszą do dołu, tak, aby grzyb pływał pośrodku naczynia. Następnie naczynie przykrywamy gazą lub oddychającym płótnem (jeśli nie będzie przepływu powietrza, może pojawić się pleśń) i odstawiamy w suche, ciepłe (optymalna temperatura to 23-28 stopni) i zacienione miejsce na okres do ośmiu dni. Napój nadaje się do picia już po 3-5 dniach (powinien mieć smak zbliżony do cydru), optymalnie po siedmiu (jeśli fermentacja trwa dłużej, może powstać ocet winny, którego z powodzeniem używa się do zaszczepienia kolejnego napoju). Kiedy płyn jest gotowy, należy oddzielić nową warstwę grzyba od starej i obie włożyć do osobnych naczyń z przykryciem, po czym zalać je niewielką ilością napoju z kombuchy i wstawić do lodówki. Kombucha zapada wtedy w stan hibernacji i może tak przetrwać nawet 36 miesięcy. Napój z kombuchy przelewamy przez sitko do butelek lub słoików i przechowujemy go w lodówce. Po schłodzeniu nadaje się do picia.

Przedawkowanie kombuchy – czy jest się czego bać?

W związku z odnotowaniem przypadków występowania objawów niepożądanych, spowodowanych piciem zbyt dużych ilości napoju z kombuchy, nie należy go pić przez dłuższy okres, ani w większych ilościach. Ogólnie znane są (nagłaśniane swego czasu przez prasę) dwa przypadki sytuacji zagrażające życiu, spowodowane wypiciem większej ilości kombuchy:

• W 1995 roku (wg Amerykańskiego Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorobom – CDC) dwie kobiety były hospitalizowane z powodu ciężkiej kwasicy mleczanowej. Okazało się, że przez dwa miesiące piły napój z kombuchy w ilościach przekraczających 118 ml dziennie. Jedna z nich zmarła na skutek zatrzymania akcji serca, drugą udało się uratować.
• W 2009 roku Amerykańskie Towarzystwo Onkologiczne zgłosiło przypadek wystąpienia zagrażającej życiu kwasicy mleczanowej u 22-letniego mężczyzny po 12. godzinach od wypicia napoju z kombuchy. U pacjenta występowały trudności w oddychaniu, gorączka i dezorientacja, jednak udało się go uratować.

Od czasu do czasu spotyka się sygnały o innych działaniach niepożądanych, spowodowanych piciem kombuchy w ilościach przekraczających 0,5 szklanki dziennie, takich, jak np.: nudności, wymioty, bóle głowy, reakcje alergiczne, uszkodzenia wątroby.

Kombucha – dawkowanie

Napój z kombuchy silnie oddziałuje na cały organizm, dlatego do jego picia należy przygotowywać się stopniowo, zaczynając np. od jednej łyżeczki dziennie. Początkowo mogą wystąpić bóle głowy, co może być związane z procesem wydalania toksyn i oczyszczaniem organizmu. Za bezpieczną ilość przyjmuje się spożywanie nie więcej niż 118 ml napoju z kombuchy w ciągu dnia.

Jakie są przeciwwskazania do picia kombuchy?

Ze względu na zawartość w napoju z kombuchy alkoholu, nie powinny go pić dzieci i kobiety w ciąży, a z powodu obecności cukru nie zaleca się go również diabetykom. Z uwagi na możliwość wystąpienia skutków ubocznych należy zachować szczególną ostrożność u osób:

• cierpiących na kamicę szczawianową – ponieważ zawiera on kwas szczawiowy, który odkłada się w drogach moczowych,
• zmagających się z grzybicą przewodu pokarmowego – ponieważ jeśli kombucha została skażona grzybami chorobotwórczymi, picie napoju utrudni leczenie drożdżycy,
• cierpiących na biegunki lub zespół jelita drażliwego – ponieważ napój zawiera kofeinę, która zaostrza przebieg tych chorób,
• z osłabionym układem immunologicznym (pacjenci onkologiczni, po chemioterapii, po przeszczepie, z wirusem HIV, w podeszłym wieku). U osób zdrowych napój zwiększa odporność, jednak w przypadku pacjentów z obniżoną odpornością picie kombuchy może być groźne, jeśli została skażona grzybami chorobotwórczymi, wytwarzającymi trujące toksyny,
• cierpiących na reumatyzm, reumatoidalne zapalenie stawów, miażdżycę – ponieważ kombucha zwiększa zakwaszenie organizmu.

Opinie lekarzy na temat kombuchy

Według specjalistów z Zakładu Bromatologii Katedry Toksykologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi napój z kombuchy wpływa pozytywnie na metabolizm, układ trawienny oraz proces oczyszczania organizmu z toksyn. Nie wszyscy jednak lekarze podzielają ich zadanie. Niektórzy wręcz ostrzegają przed piciem kombuchy. Do chwili obecnej nie ma dowodów naukowych, które by jednoznacznie potwierdziły właściwości lecznicze tego napoju. Należy go zatem traktować jako suplement diety, z zachowaniem odpowiednich środków ostrożności, aby uniknąć wystąpienia możliwych skutków ubocznych.