Kaszak należy do bardzo częstych zmian skórnych, występujących przeważnie na twarzy, szyi i w miejscach intymnych. Najczęściej ma małe rozmiary, jednak może też być duży i bardzo szpecący. Chociaż nie jest groźny, stanowi poważny defekt kosmetyczny, jeśli znajduje się w miejscu widocznym.
Czym jest kaszak?
W warstwie skóry właściwej znajdują się gruczoły łojowe, których zadaniem jest natłuszczanie włosów i skóry, co zapewnia barierę ochronną przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. Gdy kanalik wyprowadzający gruczołu łojowego zostanie z jakiegoś powodu zablokowany, powstaje kaszak (atheroma, steatoma). Tworzy się wówczas torbiel wypełniona zrogowaciałym naskórkiem i nadmiarem sebum, które nie mając ujścia, gromadzi się wewnątrz gruczołu. Z tego powodu kaszak inaczej nazywa się zastoinową torbielą gruczołu łojowego. Specjaliści wyróżniają dwa rodzaje kaszaków - prawdziwy oraz rzekomy. Pierwszy z nich ma podłoże genetyczne. Rozwija się na skutek defektu skóry. Polega na tym, że komórki, które powinny docelowo znajdować się na powierzchni skóry, wnikają w jej głąb. Kaszak rzekomy powstaje w wyniku zaczopowania ujścia gruczołu łojowego.
Jak wygląda kaszak?
Kaszak wygląda jak cielista krosta. Jest to torbiel, czy narośl na skórze o wielkości od kilku milimetrów do kilku centymetrów. Ma postać okrągłych, podskórnych guzków wypełnionych mieszaniną łoju, cholesterolu, keratyny i zrogowaciałego naskórka. Jeśli jest dużych rozmiarów, często zmienia barwę na żółtą lub białą. W dotyku może być miękki lub twardy i łatwo przesuwa się pod naciskiem palca. Nieraz na jego powierzchni widać ciemny punkt. Jest to czop zatykający ujście sebum. Jeśli dojdzie do zakażenia, pojawia się zaczerwienienie i ból.
Kaszak a nerwowłókniak, ropień, tłuszczak
Osoby niedoświadczone mogą pomylić kaszaka z innymi wykwitami, które pojawiają się na skórze. Należą do nich np. prosaki, tłuszczaki, ropnie oraz nerwowłókniaki. Prosaki to małe, białe lub żółtawe grudki, najczęściej występujące na twarzy (powiekach, policzkach i skroniach). Swoim wyglądem przypominają ziarno prosa, skąd pochodzi ich nazwa. Usuwa się je u dermatologa metodą elektrokoagulacji. Tłuszczaki należą do nowotworów łagodnych. Mają postać niewielkich miękkich guzów w kształcie podłużnym lub owalnym. Zbudowane są z torebki łącznotkankowej, wypełnionej tłuszczem. Usuwa się je najczęściej chirurgicznie. Nerwowłókniaki skórne to twarde guzy o charakterze nowotworów łagodnych, jednak zaniedbane mogą ulec zezłośliwieniu. Powstają z osłonek nerwów skóry. Mogą uciskać sąsiadujące włókna nerwowe, powodując ból. Usuwa się je chirurgicznie. Ropnie bardzo łatwo rozpoznać, ponieważ wywołują zaczerwienienie sąsiadującej skóry, są bolesne i po kilku dniach podchodzą białą ropą. Najczęściej pękają samoistnie i goją się, nie pozostawiając blizn. W przypadku wystąpienia niepokojących zmian na skórze należy zawsze zasięgnąć opinii lekarza, który dokona prawidłowego rozpoznania.
Skąd się biorą i dlaczego powstają kaszaki?
Tak naprawdę nie wiadomo, dlaczego powstają kaszaki - u niektórych osób tworzą się już w życiu płodowym. Najczęściej pojawiają się pomiędzy 30. a 40. rokiem życia i tworzą się dwa razy częściej u mężczyzn niż u kobiet. Występują również u osób młodych w okresie dojrzewania, na skutek zmian hormonalnych, jakie zachodzą w ich organizmach. U dzieci spotyka się je bardzo rzadko. Kaszaki powstają w wyniku zaczopowania ujścia gruczołu łojowego. Przyczyny tego stanu mogą być różne, np.:
- uszkodzenie oraz zapalenie mieszka włosowego,
- nieprawidłowa praca gruczołu łojowego,
- stany zapalne skóry,
- pęknięcie gruczołu łojowego na skutek zmian trądzikowych,
- otarcia, uszkodzenia skóry i urazy,
- brak odpowiedniej higieny osobistej,
- uwarunkowania genetyczne,
- zakażenie wirusem HPV.
Do zablokowania ujścia gruczołu łojowego może dojść również w wyniku nadmiernej ekspozycji skóry na słońce, a także na skutek stosowania w nadmiarze kosmetyków sporządzanych na bazie olejów i silikonów, takich, jak tłuste kremy, podkłady i pudry. Lekarze zaliczają do grupy ryzyka osoby:
- po 65. roku życia,
- u których występuje schorzenie znamion na skórze,
- zmagające się z chorobą Gardnera.123
Gdzie najczęściej powstają kaszaki?
Najczęściej występują kaszaki na twarzy, jednak mogą też być one zlokalizowane w innych miejscach. Spotyka się:
- kaszaki na głowie,
- kaszaki na plecach,
- kaszaki na szyi,
- kaszaki za uchem,
- kaszaki na mosznie.
Szczególnie dotkliwe są kaszaki występujące w pachwinach i innych miejscach narażonych na ocieranie się o bieliznę podczas chodzenia czy biegania. Nieraz zdarza się, że powstają kaszaki na powiece, pod okiem lub na wargach i wewnętrznej powierzchni policzków, a nawet pod językiem. Torbiele gruczołu łojowego mogą wystąpić wszędzie, najczęściej tam, gdzie rosną włosy - na głowie, owłosionej klatce piersiowej, twarzy, szyi, karku, za uszami i na narządach płciowych.
Usuwanie kaszaka w domu
Lekarze nie zalecają usuwania kaszaka w domu z uwagi na możliwość wystąpienia zakażenia i w konsekwencji powstawania szpecących blizn. W przypadku kaszaka: wyciskanie, przekłuwanie go za pomocą igły bądź szpilki lub wycinanie jest bardzo ryzykowne. Jeśli wywiąże się infekcja, należy niezwłocznie zgłosić się do specjalisty. Torbiele gruczołu łojowego wyglądają nieestetyczne, szczególnie na twarzy. Ich usuwanie w gabinetach kosmetycznych i prywatnych klinikach jest dosyć drogie. Zatem jak usunąć kaszaka samemu? Okazuje się, że jest na to bezpieczny i niedrogi sposób. Należy sporządzić napar ze skrzypu, nasączyć nim watę i robić gorące okłady na zmienione chorobowo miejsca. Skrzyp łagodzi podrażnienia i bardzo korzystnie wpływa na pracę gruczołów łojowych. Stosowany systematycznie przez dłuższy okres czasu udrażnia kanaliki gruczołów łojowych i usuwa kaszaki. Napar należy sporządzić z dwóch szklanek wody oraz czterech kopiastych łyżek skrzypu. Ziele gotuje się przez ok. 5 minut i pozostawia pod przykryciem do lekkiego przestudzenia, aby uniknąć poparzenia skóry. Następnie nasącza się nim watę i nakłada na miejsca, w których występują kaszaki. Okłady należy zabezpieczyć bandażem, aby się nie zsuwały.
Jak leczyć kaszaki?
Małe kaszaki czasem ulegają wchłonięciu, duże mogą pęknąć samoistnie na skutek nagromadzenia się w nich nadmiernej ilości sebum.
Kaszak - leczenie
W leczeniu małych kaszaków można stosować kremy zmiękczające i udrażniające ujścia kanalików gruczołów łojowych. Wymaga to jednak systematyczności i trwa dosyć długo. Osoby mniej cierpliwe mogą skorzystać z pomocy lekarskiej, aby je usunąć.
Kaszak - usuwanie
Usuwanie torbieli powinien zawsze przeprowadzać lekarz dermatolog lub chirurg, przy znieczuleniu miejscowym. Jeśli torbiel jest mała, nakłuwa się ją i wyciska jej zawartość. Powstaje mała ranka, która goi się sama, pozostawiając niewielką bliznę. Większe zmiany wycina się chirurgicznie, a na skórę zakłada się szwy. Niestety, najczęściej po takim zabiegu pozostaje blizna. Jeśli dojdzie do stanu zapalnego, należy przyjmować antybiotyki i glikokortykosteroidy. Jeśli kaszak zlokalizowany jest w obrębie twarzy, wypala się go laserem, dzięki czemu powstają minimalne blizny. Można też zastosować miejscowo krioterapię, czyli wymrażanie, które należy do metod nieinwazyjnych.
Czy istnieją sposoby na zapobieganie kaszakom?
Jak dotąd nie opracowano skutecznych metod chroniących przed powstaniem kaszaka. Z całą pewnością pomocne jest stosowanie podstawowych zasad higieny osobistej. Niektórzy dermatolodzy zalecają systematyczne przeprowadzanie peelingu, który złuszcza zrogowaciały naskórek i zapobiega zaczopowaniu ujścia mieszków włosowych i gruczołów łojowych. Ma to szczególne znaczenie w przypadku osób ze skórą łojotokową i trądzikową. W aptekach można również spotkać maść na kaszaki, której zadaniem jest oczyszczanie kanalików gruczołów łojowych oraz zmniejszanie produkcji sebum.
