Somatotropina, czyli hormon wzrostu, odgrywa kluczową rolę w rozwoju dziecka. Wpływa ona nie tylko na wzrost, ale także na inne procesy zachodzące w organizmie. Warto stymulować produkcję GH w naturalny sposób, a w razie jego niedoboru sięgnąć po specjalistyczne leki. Należy jednak pamiętać, że niski wzrost dziecka niekoniecznie musi być związany z niskim poziomem somatotropiny – przyczyny mogą być też związane z różnymi wrodzonymi wadami.

Z poniższego artykułu dowiesz się:

• co to jest somatotropina i jak działa,
• jakie są etapy rozwoju dziecka,
• w jaki sposób stymulować hormon wzrostu,
• jak wygląda badanie GH u dzieci,
• jaka powinna być dieta dziecka, aby mogło prawidłowo rosnąć.

Zobacz także artykuł: "Zespół Turnera – przyczyny, objawy i diagnostyka. Czy da się normalnie żyć z zespołem Turnera?"

Czym jest somatotropina (GH) i w jaki sposób działa?

GH - hormon wzrostu nazywany inaczej somatotropiną. Należy on do grupy hormonów białkowych (polipeptydowych), a do jego funkcji należy stymulacja wzrostu narządów oraz kości długich w organizmie, a także pobudzenie syntezy kwasów nukleinowych i nasilenie syntezy białek i podziałów komórkowych, czyli wszelkie procesy związane ze wzrostem i rozwojem. Produkcja hormonu wzrostu odbywa się w przednim płacie przysadki mózgowej. GH wydzielany jest następnie w sposób pulsacyjny.

Co pobudza hormon wzrostu u dzieci? Somatotropina przede wszystkim stymuluje produkcję peptydów w organizmie (głównie w wątrobie), a jej działanie dotyczy wielu aspektów wzrostu i rozwoju ciała. Hormon ten pobudza takie procesy, jak przyrost masy ciała, wzrost kości długich (np. piszczelowych, udowych, łokciowych) i narządów, synteza DNA i RNA oraz podziały komórek. Wpływa także na kondycję skóry, dobry nastrój, poprawia uwagę i koncentrację, a także bierze udział w gospodarce węglowodanowej.

Etapy rozwoju dziecka – harmonogram prawidłowego wzrostu

Wzrost i rozwój dziecka jest determinowany przez wiele czynników, m. in. wiek czy predyspozycje genetyczne. Warto monitorować zarówno przyrost masy, jak i długość ciała już od wczesnego niemowlęctwa i porównywać uzyskane wartości z harmonogramem prawidłowego wzrostu. Pierwszy rok życia jest najbardziej dynamiczny. Mają wtedy miejsce niemowlęce skoki rozwojowe. Przyjmuje się, że w wieku 12 miesięcy dziecko ma ok. 75 cm i waży 10 kg, jest więc trzykrotnie cięższe niż po urodzeniu. W dalszych latach tempo wzrostu sukcesywnie zwalnia, a pociecha rośnie od kilku do kilkunastu centymetrów na rok. Odpowiednio zwiększa się też masa ciała.

W wieku dojrzewania zachodzą tzw. skoki wzrostowe, czyli nagłe przyspieszenia tempu wzrastania. Ile wzrostu powinien mieć 12 latek? Zależy to przede wszystkim od płci i etapu dojrzewania płciowego. Prawidłowy wzrost powinien mieścić się w przedziale 139-167 cm. Czasem jednak wysokość dziecka odbiega od normy i pojawia się pytanie: co hamuje wzrost u nastolatków? Przyczyny mogą być różne, m.in. niedobór GH, niedoczynność tarczycy czy też wrodzony zespół Turnera.

Do kiedy się rośnie? Przyjmuje się, że koniec dojrzewania jest równoznaczny z zatrzymaniem wzrostu organizmu. Chłopcy i dziewczęta przestają więc rosnąć ok. 18. roku życia.

„W czasie snu dzieci rosną” - prawda czy mit?

Czy dzieci rosną podczas snu? Tak, ponieważ hormon wzrostu wydziela się przede wszystkim zaraz po zaśnięciu oraz w kolejnych godzinach fazy głębokiej snu. Ma to związek z aktywną pracą szyszynki w nocy, która wydziela melatoninę (tak zwany hormon snu), a ona z kolei zwiększa produkcję somatotropiny. Dlatego zapewnienie dziecku odpowiedniej ilości snu w komfortowych warunkach jest tak ważne dla jego prawidłowego wzrostu i rozwoju.

Naturalne i bezpieczne stymulowanie hormonu wzrostu u dzieci

Jak pobudzić wzrost dziecka w naturalny sposób, nie stosując sztucznych leków czy suplementów? Niezwykle istotne jest dbanie o odpowiednią dla wieku ilość snu, a także o dobre warunki w sypialni pociechy. Do pokoju nie powinno dochodzić intensywne uliczne oświetlenie, które mogłoby zaburzyć nocny odpoczynek. Warto też postarać się o to, by dziecko na co najmniej godzinę przed snem unikało ekspozycji na niebieskie światło – ekranu telefonu, komputera czy telewizora.

Inną istotną kwestią jest odpowiednia dieta – bogata w zdrowe i pełnowartościowe produkty. Dobrym pomysłem będzie ograniczenie słodyczy i innych szkodliwych przekąsek zawierających cukry proste, gdyż powodują one wyrzuty insuliny, co z kolei ogranicza produkcję GH.

Bezpieczne stymulowanie hormonu wzrostu może się także odbywać poprzez ćwiczenia fizyczne. Można więc zapisać dziecko na treningi ulubionego sportu, a aktywność nie tylko pobudzi wytwarzanie GH, ale również poprawi kondycję oraz samopoczucie.

Kiedy warto skorzystać z możliwości podniesienia GH w przypadku dziecka?

Obecnie istnieje możliwość podawania syntetycznego hormonu wzrostu dla dzieci w postaci leku. Trzeba jednak pamiętać, aby terapia ta była stosowana jedynie w przypadku endokrynologicznego potwierdzenia niedoboru somatotropiny we krwi oraz aby młody pacjent pozostawał pod ścisłym nadzorem specjalisty. Konieczne są regularne badania poziomu GH, gdyż lek może mieć skutki uboczne.

Syntetyczny hormon wzrostu – do jakiego wieku można go stosować? Podawanie somatotropiny w przypadku dziecka może się odbywać do czasu, gdy zarosną nasady kostne, co jest kwestią indywidualną.

Badanie hormonu wzrostu u dzieci - przebieg i przygotowanie

Podczas badania hormonu wzrostu z żyły łokciowej dziecka kilkukrotnie pobiera się próbki krwi, a następnie przeprowadzana jest analiza surowicy. W przypadku testu stymulacji początkowo krew jest pobierana na czczo, a następnie po podaniu dziecku dożylnie roztworu argininy, insuliny bądź dopaminy. Test hamowania różni się jedynie rodzajem podanej substancji – glukozą. Pacjent nie powinien przyjmować posiłków na 8-12 godzin przed rozpoczęciem badania hormonu wzrostu.

W przypadku diagnostyki nadmiaru bądź niedoboru somatotropiny największe znaczenie ma test stymulacji, gdyż ocenia on rezerwę wydzielniczą przysadki mózgowej. Natomiast jeżeli celem badania jest analiza, czy hormon wzrostu wydzielany jest w sposób kontrolowany czy też nie, wykonuje się test hamowania.

Nadmiar czy niedobór - w jaki sposób interpretować wyniki badań?

Interpretacji wyników badań stężenia hormonu wzrostu zawsze powinien dokonywać lekarz. Norma poziomu somatotropiny jest inna dla dzieci i osób dorosłych. Zależy także od wieku, płci, stanu zdrowia, poziomu stresu, stężenia glukozy we krwi oraz innych parametrów, które powinny być uwzględnione. Zasadniczo przyjmuje się, że w przypadku dzieci norma wynosi 10-30 ng/ml, natomiast dla dorosłych jest to 1-12 ng/ml. Zarówno wartości powyżej, jak i poniżej przedstawionych liczb wymagają interwencji, gdyż mogą być szkodliwe dla funkcjonowania organizmu.

Dieta - czego nie może zabraknąć w posiłkach dziecka, aby prawidłowo rosło

Co jeść, aby urosnąć? Jak powinna wyglądać dieta dziecka, aby mogło się ono prawidłowo rozwijać i rosnąć? Odpowiednie odżywianie jest ważne już od pierwszych dni niemowlęcia – zaleca się, by przez pierwsze pół roku życia dziecko było karmione wyłącznie mlekiem matki. Inne pokarmy można wprowadzać po pierwszym półroczu życia, stopniowo wprowadzając pociechę w świat nowych smaków.

Dieta dziecka powinna być bogata w warzywa i owoce, a także odpowiednią ilość produktów zbożowych i mlecznych. W posiłkach nie może także zabraknąć białka, zarówno zwierzęcego, jak i roślinnego. Równie ważne są cukry i tłuszcze w różnej postaci – ale nie słodycze! Warto unikać tego typu sztucznych przekąsek i podawać dziecku pełnowartościowe płatki zbożowe, ciemne i jasne pieczywo, a także dodawać do posiłków odrobinę oleju rzepakowego czy oliwy z oliwek.