Krew to płynna tkanka, od której zdrowia zależy kondycja całego organizmu. Pacjenci najczęściej kojarzą, czym są białe i czerwone ciałka, ale już takie parametry jak normy neutrofili są dla nich zupełnie zagadkowe. Tymczasem to nieprawidłowe stężenie tego składnika może powodować nawracające infekcje grzybicze i bakteryjne. Z tego artykułu dowiesz się:

- Jak działa układ odpornościowy człowieka?
- Czym są neutrofile i jaką pełnią funkcję?
- Neutrofile: jaki badania należy wykonać?
- Neutrofile poniżej normy - co może być przyczyną?
- Neutrofile powyżej normy - jak interpretować wynik badania
- Neutropenia – co to takiego? Czy istnieje ryzyko wystąpienia infekcji?
- Leczenie neutropenii u dzieci i dorosłych

Jak działa układ odpornościowy człowieka?

Układ odpornościowy kształtowany jest już na etapie życia płodowego. Od tego, w jaki sposób odżywia się matka, jakie choroby przeszła w przeszłości i przechodzi w ciąży zależy bardzo wiele. Nie bez znaczenia na kondycję układu odpornościowego noworodka jest również rodzaj porodu. To tzw. odporność wrodzona. Dzięki niej nie jesteśmy zupełnie bezbronni przychodząc na świat. Odpornością wrodzoną nazywa się wiele cech charakterystycznych organizmu ludzkiego, które chronią przed grzybami, bakteriami i wirusami. Podstawowymi strefami obronnymi są przede wszystkim skóra, ale także błony śluzowe i zawarte we krwi limfocyty oraz fagocyty.

Fagocyty stoją na drugiej linii obrony - jeśli drobnoustrojom chorobotwórczym uda się przeniknąć przez skórę, fagocyty atakują je i pochłaniają. Aktywność fagocytów związana jest z wytwarzaniem pirogenów, które podwyższają temperaturę ciała doświadczaną przez nas jako gorączka - w ten sposób tworzone jest nieprzyjazne środowisko dla drobnoustrojów.

Ostatnią linią obrony są leukocyty, zwane inaczej białymi ciałkami krwi. W ich składzie znajdują się m.in. neutrofile.

Z kolei odporność nabyta to odporność, którą nasz organizm zdobywa przechodząc różne choroby, a tym samym wykształcając przeciwciała konieczne do ich zwalczania.

Za każdym razem, gdy organizm jest atakowany przez chorobotwórczy drobnoustrój, buduje barierę ochronną, która sprawia, że kolejna infekcja tą samą bakterią czy wirusem nie wpływa już tak silnie na nasze zdrowie. Proces nabywania odporności jest stosunkowo długi. Lekarze przyjmują, ze pełna odporność nabyta wykształca się dopiero w trzeciej dekadzie życia. To wyjaśnia, dlaczego małe dzieci i nastolatkowie chorują tak często.

Swojemu układowi immunologicznemu można "pomóc" dobrze się odżywiając, wysypiając i unikając stresu. Dobrej odporności sprzyja również aktywność fizyczna, hartowanie organizmu poprzez eksponowanie na niskie temperatury i nie przegrzewanie się (np. skręcanie kaloryferów w domu na 21 stopni).

W niektórych przypadkach wskazane są również leki na odporność. Jednak zawsze o tym decyduje lekarz, który na podstawie badań i wywiadu stwierdza, że pacjent wymaga farmakologicznego wsparcia immunologicznego. 

Czym są neutrofile i jaką pełnią funkcję?

Neutrofile, nazywane również granulocytami obojętnochłonnymi, zaliczane są do grupy białych krwinek. Mają one zdolność do wychwytywania i unicestwiania antygenów obcego pochodzenia. Ich poziom we krwi oznacza się w trakcie zwykłych badań profilaktycznych.

Neutrofile: jakie badania należy wykonać?

Wystarczy zwykła morfologia wykonywana z krwi z żyły łokciowej, na czczo, czyli co najmniej 8 godzin od ostatniego posiłku. W ramach tego badania zostają oznaczone neutrocyty – norma dla dorosłych to 1800-8000/µl. Niekiedy można spotkać się z oznaczeniem procentowym - w takim przypadku za normę przyjmuje się stan, w którym neutrofile stanowią ok. 60-70 procent wszystkich leukocytów.

Jeżeli stężenie neutrofili wykracza poza normę, konieczna jest dalsza diagnostyka.

Neutrofile poniżej normy - co może być przyczyną?

Normy neutrofili są ustalane dla całej populacji, jednak na podstawie wywiadu lekarskiego specjalista może stwierdzić, że mimo delikatnego przekroczenia skali, pacjent nie ma problemów zdrowotnych. Niekiedy na poziom neutrocytów wpływają używki, ale także rozwijająca się ciąża, a nawet dzień cyklu menstruacyjnego.

Neutrofile poniżej normy mogą być jednak także objawem towarzyszącym chemioterapii i radioterapii. Oprócz tego:

• białaczki
• zespołu niedoboru odporności (choroba Kostmanna)
• włóknienia szpiku kostnego (mielofibrozy)
• zakażenia wirusowego (zapalenie wątroby, HIV/AIDS)
• zakażenia bakteryjnego
• reumatoidalnego zapalenia stawów
• nadmiernego spożycia alkoholu.

Neutrofile powyżej normy - jak interpretować wynik badania

Neutrofile powyżej normy wskazują na rozwijanie się stanu chorobowego, w tym np. ostrego zakażenia bakteryjnego, infekcji grzybiczej czy zatrucia pokarmowego. Oprócz tego podwyższone neutrofile stwierdza się przy dużej ekspozycji na stres i nadmiarowy wysiłek fizyczny. Wysokie neutrofile mogą świadczyć o reumatoidalnym zapaleniu stawów, dnie moczanowej, kwasicy ketonowej, a także nowotworze.

Pamiętajmy jednak, że w większości przypadków wysokie neutrofile nie są powodem do wielkiego niepokoju - najczęściej informują o aktualnie toczącej się niegroźnej sezonowej infekcji. Nie należy jednak bagatelizować tego stanu i za każdym razem przedstawiać wyniki do interpretacji lekarzowi.

Neutropenia – co to takiego? Czy istnieje ryzyko wystąpienia infekcji?

Neutropenia jest stanem obniżenia liczby neutrofilów we krwi obwodowej znacznie poniżej normy. Należy mieć świadomość, że wiąże się to z wysokim ryzykiem wystąpienia poważnych infekcji. Neutropenię dzieli się na wrodzoną i nabytą, a dotyka ona osób w każdym wieku.

Z neutropenią łagodną mamy do czynienia, gdy stężenie neutrofili spada poniżej 1500/µl. Neutropenia umiarkowana to stan, w którym granulocytów obojętnochłonnych jest mniej niż 1000//µl, ale więcej niż 500//µl. Poniżej tej wartości stwierdza się neutropenię ciężką.

Leczenie neutropenii u dzieci i dorosłych

Neutropenia u dzieci może objawiać się zakażeniami w okolicy odbytu, które powodowane jest gronkowcem złocistym. Każdy mały pacjent, u którego stwierdzono neutropenię, powinien być pod stałym nadzorem lekarza, jeśli tylko wystąpi gorączka. Jeśli chorobie nie towarzyszy jednocześnie zespół niedoborów odporności, mocnym zaleceniem jest dokładne przestrzeganie kalendarza szczepień, a także wyszczepianie dziecka na choroby spoza zestawu obowiązkowego. W pielęgnacji najważniejsze jest zachowanie bardzo wysokiego stopnia higieny, jednak nie zachodzi potrzeba izolacji małych dzieci z neutropenią.

Jednak neutrofile poniżej normy u dziecka nie zawsze muszą oznaczać poważne stany chorobowe. W większości przypadków świadczą po prostu o świeżo przebytej infekcji, których we wczesnych latach przechodzimy bardzo wiele.

Leczenie neutropenii zarówno u młodocianych, jak i dorosłych pacjentów, związane jest przede wszystkim z zapobieganiem infekcjom o podłożu wirusowym i bakteryjnym, których przebieg mógłby być bardzo intensywny z powodu na obniżoną odporność. Bardzo istotne jest dbanie o dietę bogatą w witaminę B12 i kwas foliowy, a także suplementowanie obu składników. W przypadkach ciężkiej neutropenii lekarz może się zdecydować na podawanie preparatów stymulujących produkcję neutrofilów przez szpik kostny.

Niezależnie od przyczyny rozwoju neutropenii, konieczne jest szybkie podjęcie leczenia, aby zapobiec komplikacjom. Jednak rokowania w większości przypadków są dobre i jeśli neutropenia nie jest wtórnym następstwem poważniejszej choroby jak nowotwór, odzyskanie pełnego zdrowia jest jak najbardziej możliwe.