Tarczyca to niewielki gruczoł, przypominający skrzydła motyla, znajdujący się z przodu szyi, u jej podstawy. Składa się z dwóch, połączonych ze sobą płatów. Komórki pęcherzykowate tarczycy produkują tyroksynę oraz trijodotyroninę, a okołopęcherzykowe wytwarzają kalcytoninę, która reguluje pracę nerek i wpływa na gospodarkę wapniowo-fosforową. Tarczyca pełni wiele ważnych funkcji w organizmie. Między innymi wpływa na jego prawidłowy rozwój i stymuluje jego wzrost, odpowiada za właściwy przebieg procesu dojrzewania. Ponadto reguluje pracą układu nerwowego, kostnego i pokarmowego. Wpływa na gospodarkę wapniowo-fosforową, wodną i lipidową. Reguluje także tempo przemian metabolicznych.
Czym jest nadczynność tarczycy?
Nadczynność tarczycy należy do bardzo poważnych chorób endokrynologicznych. Polega na nadmiernej produkcji hormonów – trijodotyroniny (T3) oraz tyroksyny (T4). Hormony te odpowiedzialne są za funkcjonowanie większości narządów w organizmie, wpływają na metabolizm oraz wytwarzanie energii. Praca tarczycy kontrolowana jest przez hormon tyreotropowy (TSH), wydzielany przez przysadkę mózgową. Nadczynności tarczycy towarzyszy przerost gruczołu (powiększona tarczyca) i przyspieszenie akcji serca. Co ciekawe, nadczynność tarczycy u mężczyzn występuje rzadziej niż u kobiet.
Jakie są rodzaje nadczynności tarczycy?
Wyróżnia się nadczynność pierwotną oraz wtórną. Jeśli choroba rozwija się bez wcześniejszych zmian w gruczole tarczowym tarczycy, mamy do czynienia z nadczynnością pierwotną, jeśli natomiast pojawia się na skutek powstania wola prostego, mówimy o wtórnej. Przykładem nadczynności pierwotnej jest choroba Gravesa-Basedowa, w której produkowane są przeciwciała, pobudzające tarczycę do zwiększonej produkcji hormonów. Lekarze wyróżniają także tzw. postaci poronne nadczynności tarczycy, w których wydzielanie hormonów przebiega w zmiennym nasileniu.
Jakie są przyczyny nadczynności tarczycy?
Przyczyn nadczynności gruczołu może być wiele. Do najczęstszych z nich należą guzki tarczycy i choroba Gravesa-Basedowa. Choroba może być wywołana również przez zaburzenia hormonalne w wieku dojrzewania, powikłania po ostrej lub przewlekłej chorobie zakaźnej oraz ciążę. Nadmierne wydzielanie hormonów przez tarczycę może być ponadto spowodowane zaburzeniami w pożyciu seksualnym oraz silnym urazem psychicznym (np. gniew, strach, zmartwienie, wstrząs itp.). Dzieje się tak na skutek pobudzenia przysadki mózgowej na osi: kora mózgu-podwzgórze-przedni płat przysadki mózgowej. Do rzadszych przyczyn wywołujących nadczynność tarczycy zaliczają się takie choroby tarczycy jak np. poporodowe zapalenie tarczycy oraz podostre zapalenie tarczycy, wywołane infekcją wirusową.
Objawy nadczynności tarczycy: jakie są?
Chora tarczyca może wywoływać zaburzenia naczyniowe w postaci uczucia gorąca, zaczerwienienia twarzy i szyi oraz dermografizmu, czyli występowania wzmożonego zaczerwienienia skóry w miejscu jej potarcia. Pozostałe wymienione poniżej objawy nadczynności tarczycy są odmienne u różnych osób. Mogą wystąpić wszystkie lub tylko niektóre z nich. Są to: zwiększona potliwość, chudnięcie, uczucie kołatania serca, drżenie rąk, nadmierna ruchliwość i wzmożona pobudliwość nerwowa, bezsenność, częste biegunki oraz zaburzenie miesiączkowania u kobiet.
Gdzie się udać z objawami tarczycy?
Zwiększona potliwość, częste napady uczucia gorąca, zaczerwienienia twarzy i tym podobne dolegliwości mogą wskazywać na nadczynność tarczycy. Objawy te powinny skłonić do wizyty u lekarza pierwszego kontaktu, który przeprowadzi wywiad z pacjentem i zleci wykonanie dodatkowych badań, takich jak np. badanie poziomu stężenia hormonów T3 oraz T4 we krwi. Dodatkowo wykonuje się badanie poziomu TSH – wyniki poniżej 0,32 mj/l mogą sugerować nadczynność tarczycy (w przypadku TSH norma wynosi od 0,32 do 5,0 mj/l). Jeśli wyniki wykażą jednoznacznie ciężką nadczynność tarczycy, pacjent zostaje natychmiast skierowany do szpitala. W celu postawienia prawidłowej diagnozy i ustalenia przyczyny wywołującej nadczynność tarczycy bardzo często zleca się wykonanie dodatkowych badań, np. USG tarczycy, które pomaga zdiagnozować chorobę Gravesa-Basedowa na podstawie przeciwciał anty-TSHR, a ponadto biopsję aspiracyjną cienkoigłową (BACC) w przypadku guzków tarczycy. Scyntygrafia tarczycy jest badaniem wykonywanym tylko w uzasadnionych wypadkach, z uwagi na jej inwazyjność.
Zobacz także: Testy ciążowe, diagnostyczne i owulacyjne
Jak leczyć nadczynność tarczycy?
Leczenie jest długotrwałe i wymaga systematyczności. Podstawowym warunkiem uzyskania pozytywnych efektów jest ścisłe stosowanie się do zaleceń specjalisty. Sposób leczenia nadczynności tarczycy uzależniony jest od stopnia jej nasilenia, przyczyn wywołujących chorobę, wieku i kondycji pacjenta oraz chorób towarzyszących. Najlepiej, jeśli leczeniem zajmuje się doświadczony endokrynolog. Przepisuje on odpowiednie środki farmakologiczne, które blokują lub hamują czynność wydzielniczą tarczycy (tyreostatyki). Najczęściej stosuje się tiamazol oraz propylotiouracyl. Rodzaj stosowanych preparatów, ich dawkę oraz czas leczenia lekarz dobiera indywidualnie dla każdego pacjenta, ponieważ leki na tarczycę wywołują skutki uboczne oraz stwarzają możliwość wystąpienia powikłań. W przypadkach występowania guzków często stosuje się leczenie izotopowe. Polega ono na przyjmowaniu preparatów zawierających izotopy jodu, dzięki czemu następuje powolne i nieodwracalne niszczenie komórek. Terapia trwa kilka miesięcy. Nie wolno jej stosować u kobiet w ciąży ani u matek karmiących. Kobiety poddane leczeniu jodem promieniotwórczym nie powinny planować ciąży wcześniej niż po upływie pół roku po ukończeniu terapii. Jeśli guzek na tarczycy jest zbyt duży i nadmiernie ją uciska lub występuje nowotwór tarczycy, wykonuje się operację (strumektomia, tyreoidektomia). W jej następstwie tarczyca będzie wytwarzać zbyt małą ilość hormonów, dlatego pacjent musi przyjmować tyroksyny (leki na niedoczynność tarczycy). Po operacji chirurgicznej mogą wystąpić powikłania w postaci porażenia strun głosowych oraz nieodwracalnej niedoczynności przytarczyc. Po zakończeniu terapii pacjenci powinni pozostawać nadal pod opieką specjalisty i monitorować stężenie hormonów TSH, T3 i T4 oraz wykonywać okresowo USG tarczycy, ponieważ choroba może powrócić (nawet po kilku miesiącach od zakończenia leczenia).
Zobacz także: Kosmetyki i akcesoria do kąpieli
Nadczynność tarczycy – dieta
Przy nadczynności tarczycy specjaliści zalecają spożywanie produktów zawierających jod (np. ryby, sól jodowana), nabiał oraz warzywa. Pacjenci powinni unikać stresu, silnych emocji, wysypiać się i prowadzić higieniczny tryb życia (rzucić palenie). Bardzo ważne jest również ograniczenie spożywania tłuszczów do 70 gram dziennie. Należy zrezygnować z boczku, smalcu i podrobów oraz ostrych przypraw.
Nadczynność tarczycy a ciąża
Kobiety w ciąży i w okresie karmienia są szczególnie narażone na wystąpienie nadczynności tarczycy. Powinny profilaktycznie zażywać jod przepisany przez lekarza, aby zmniejszyć ryzyko rozwoju wola miąższowego, czy pojawienia się guzków tarczycy. Nadczynność tarczycy stanowi zagrożenie zarówno dla przyszłej matki, jak i dla płodu. Jeśli kobieta lecząca się na nadczynność tarczycy zajdzie w ciążę, powinna o tym fakcie jak najszybciej poinformować lekarza. Dokona on odpowiedniej modyfikacji leczenia, polegającej przede wszystkim na ograniczeniu stosowanych środków farmakologicznych. Może też zdecydować się na przeprowadzenie leczenia chirurgicznego, które jest bezpieczne dla matki i płodu jeszcze do czwartego miesiąca ciąży. Każde nagłe zmiany samopoczucia i inne dolegliwości, które pojawią się w trakcie trwania kuracji, wymagają dodatkowej wizyty lekarza.
Niedoczynność tarczycy a ciąża
Podczas ciąży może również wystąpić niedoczynność tarczycy. Jest ona bardzo niebezpieczna. Może spowodować poronienie, przedwczesny poród, anemię, nadciśnienie, odklejenie łożyska, krwotok poporodowy, niską masę urodzeniową dziecka, zespół zaburzeń oddychania powodujący zgon noworodka, obniżenie ilorazu inteligencji u dziecka oraz wywołać u niego upośledzenie ruchowe. Niedoczynność tarczycy może spowodować również choroba Hashimoto.
Choroba Hashimoto – objawy
Objawy choroby daje głównie chora tarczyca. Hashimoto bowiem powoli ją „zjada”. W wyniku zniszczeń w obrębie tego gruczołu pojawia się stan zapalny i niedoczynność. Do typowych objawów należą: poważne problemy z zajściem w ciążę, zaburzenia miesiączkowania, zawroty głowy, zaburzenia rytmu serca, bóle mięśni, sztywność stawów, trudności z oddychaniem, ciągłe zmęczenie, senność, spadek koncentracji, przybieranie na wadze oraz pogorszenie samopoczucia.
Nadczynność tarczycy należy do chorób, których nie wolno lekceważyć. Nieleczona może doprowadzić do poważnych komplikacji w postaci niewydolności serca, zaburzeń rytmu serca czy osteoporozy.
Zobacz także:
