Biegunka u niemowlaka i noworodka: przyczyny, leczenie i kiedy koniecznie zgłosić się do lekarza?

Biegunka to powszechna dolegliwość u niemowląt, a jej przyczyną często bywa wirusowe zakażenie układu pokarmowego. O biegunce u niemowląt możemy mówić przy nagłym zwiększeniu i zmianie konsystencji stolca, który staje się wodnisty i rzadki. Choć biegunka sama w sobie nie musi być groźna, wiąże się z ryzykiem odwodnienia. Dowiedz się, jak pomóc dziecku, kiedy udać się do lekarza i jak zatrzymać biegunkę u niemowlaka. Poznaj bezpieczne i sprawdzone porady.

Czym biegunka u niemowlaka różni się od normalnego stolca? Jak ją rozpoznać?

Rozpoznanie biegunki u niemowlaka i noworodka bywa problematyczne. Już sama zmieniająca się wraz z wiekiem dieta w naturalny sposób prowadzi do nieregularnej liczby wypróżnień u tak małych dzieci. Niektóre niemowlęta oddają stolec raz na kilka dni, inne potrafią wypróżniać się od kilku do nawet kilkunastu razy na dobę, a na konsystencję stolca może wpływać chociażby to, czy maluch karmiony jest piersią czy mlekiem modyfikowanym. Nie każda luźna kupka u niemowlaka oznacza biegunkę.

Biegunka u niemowlaka karmionego piersią

• U dziecka karmionego wyłącznie mlekiem matki normą jest żółty stolec o półpłynnej lub papkowatej konsystencji. Powodem do niepokoju w tym przypadku może być nagłe zwiększenie objętości lub częstotliwości wypróżniania.

Jak wygląda biegunka u noworodka u dziecka karmionego mlekiem modyfikowanym?

• WHO podaje, że u niemowląt karmionych mlekiem modyfikowanym o biegunce możemy mówić, jeżeli dziecko oddaje minimum trzy luźne stolce w ciągu dnia.

Niezależnie od sposobu karmienia i wieku dziecka mianem biegunki określamy również pojedyncze luźne stolce, w których znajduje się śluz, ropa lub krew.

Jak długo trwa biegunka u niemowlaka?

• Biegunka u dzieci do 1. roku życia może mieć charakter ostry lub przewlekły. Biegunka przewlekła trwa ponad 14 dni.

Główne przyczyny biegunki u najmłodszych dzieci

Ostra biegunka u niemowlaka i noworodka może być wywołana poprzez:

• infekcje wirusowe – wśród najpowszechniejszych przyczyn biegunki u niemowląt i noworodków znajdują się zakażenia wirusowe. Możemy rozpoznać je po dodatkowych objawach, takich jak gorączka oraz wymioty. Infekcje wirusowe są wyjątkowo zaraźliwe. W tej grupie do najczęściej występujących należą zakażenia rotawirusowe, których szczyt przypada na sezon jesienno-zimowy. Inne wirusy, które mogą wywołać rozwolnienie u niemowlaka, to m.in. wirusy z rodziny norowirusów czy adenowirusy. Następstwem biegunki infekcyjnej może być biegunka osmotyczna wynikająca z zaburzeń wchłaniania węglowodanów,
• zakażenia bakteryjne – biegunki bakteryjne wywoływane są one głównie: Campylobacter, Salmonella enteritidis, Shigella czy Clostridium,
• zatrucia pokarmowe – wodnista biegunka u niemowlaka może wystąpić na kilka godzin po zjedzeniu produktów zatrutych toksynami bakteryjnymi,
• antybiotykoterapia – przyjmowanie antybiotyków prowadzi do zaburzeń flory jelitowej (dysbioza jelitowa), co w efekcie może spowodować pojawienie się tzw. biegunki poantybiotykowej. Stąd też wynika tak ważna rola probiotyków w antybiotykoterapii
• wrodzone wady układu pokarmowego – to jedna z możliwych przyczyn biegunki tłuszczowej.

Przyczyny przewlekłej biegunki u niemowlaka i noworodka:

• pasożyty – biegunkę u niemowlaka wywołać mogą przede wszystkim glista ludzka, glista psia czy Giardia lamblia,
• choroby jelit – m.in. wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zespół jelita drażliwego oraz choroba Leśniowskiego-Crohna,
• alergie i nietolerancje pokarmowe – takie jak celiakia czy alergia na białko mleka krowiego. Nietolerancje pokarmowe, obok infekcji wirusowych i bakteryjnych, mogą być także przyczyną biegunki sekrecyjnej,
• biegunka u niemowlaka a ząbkowanie – biegunka przy ząbkowaniu to powszechne zjawisko, ponieważ na etapie ząbkowania odporność dziecka spada. Dlatego jest ono mniej odporne na różnego rodzaju zakażenia, które mogą skutkować śmierdzącą biegunką u niemowlaka.

Biegunka u dzieci do 1. roku życia, podobnie jak w przypadku dzieci starszych, najczęściej powodowana jest przez zakażenie wirusowe. Największym zagrożeniem, jakie wynika z rozwolnienia u niemowląt jest ryzyko odwodnienia, dlatego przykładowo biegunka u 2-miesięcznego dziecka może wymagać szybszej reakcji, niż u starszych niemowląt.

Kluczowe zagrożenie: jak rozpoznać objawy odwodnienia u niemowlaka?

Odwodnienie stanowi jedno z najważniejszych powikłań biegunki, zwłaszcza u noworodków i niemowląt, ale i innych wrażliwych grup, w tym również u kobiet w ciąży. Nawet krótkotrwała biegunka w ciąży może prowadzić do mocnego osłabienia organizmu. Z kolei częste kupki u niemowlaka mogą szybko poskutkować odwodnieniem, szczególnie jeżeli biegunce towarzyszą wymioty oraz wysoka temperatura.

Rozróżniamy trzy stopnie odwodnienia: lekki, średni i ciężki. Odwodnienie lekkie objawia się spadkiem mały ciała nieprzekraczającym 3%, łagodne i umiarkowane – od 3-9%. Przy odwodnieniu ciężkim ubytek masy ciała przekracza 9%.

Co jeszcze może świadczyć o ciężkim odwodnieniu?

• Spadek masy ciała.
• Rozdrażnienie.
• Osłabienie.
• Przesuszona skóra i suche błony śluzowe.
• Płacz bez łez.
• Rzadkie oddawanie moczu o ciemniejszej barwie lub sucha pielucha.
• Zapadnięte ciemiączko u niemowląt.

Jak zapobiec odwodnieniu u niemowlaka?

Dlaczego biegunka u 3-miesięcznego dziecka może skończyć się wizytą w szpitalu? Odwodnienie o ciężkim przebiegu lub też brak możliwości przyjmowania płynów drogą doustną wymaga nawadniania dożylnego. Odwodnienie w stopniu lekkim możemy natomiast leczyć w domu. Jak rozpoznać stopień odwodnienia u niemowlęcia. Najlepiej jest jednak działać prewencyjnie.

W przypadku biegunki u niemowlaków i noworodków w pierwszej kolejności należy zwiększyć ilość podawanych płynów. Dzieciom wykazującym objawy lekkiego odwodnienia podajemy 100 ml płynu na każdy kilogram masy ciała przez pierwsze 4 godziny po zaobserwowaniu objawów. Dodatkowo po każdym stolcu podajemy kolejne 5-10 ml płynów na kilogram masy ciała.

Co jeszcze może pomóc w przeciwdziałaniu odwodnieniu przy biegunce u niemowlaka? Dobrą praktyką jest stosowanie doustnych płynów nawadniających (elektrolity dla niemowlaka), które za sprawą zawartych w nich składników mineralnych o odpowiednim stężeniu, pozytywnie wpływają na poziom nawodnienia organizmu.

Nie poleca się natomiast pojenia dzieci zmagających się z biegunką słodzonymi napojami gazowanymi czy sokami, które z uwagi na wysoką zawartość cukru mogą pogłębić problem. Pamiętajmy też, że nie wszystkie leki, które mogą być stosowane u starszych dzieci, możemy podawać niemowlętom. Przykładowo Smecta dla niemowlaka jest zabroniona. Lek ten można podawać dzieciom dopiero po ukończeniu 2. roku życia.

Postępowanie w domu: co podawać niemowlakowi na biegunkę?

Kiedy za biegunkę u niemowlaka lub noworodka odpowiedzialne jest zakażenie wirusowe, nie poleca się stosowania antybiotyków. A zatem, co na biegunkę u niemowlaka?   

Rola elektrolitów

Co podawać niemowlakowi przy biegunce? Doustne płyny nawadniające (DPN) to podstawa, ponieważ podczas wymiotów czy rozwolnienia niemowlę traci sporą ilość elektrolitów, takich jak magnez, sód, chlor, wapń i potas. Nieprawidłowe stężenie elektrolitów oraz zbyt niska podaż wody mogą prowadzić do odwodnienia izotonicznego. Uważajmy jednak na popularne preparaty (np. ORS). Elektrolity dla niemowląt mają obniżoną osmolarność, dlatego wybierajmy tylko dedykowane środki.

Rola probiotyków

Praktycznym rozwiązaniem może być również probiotyk na biegunkę dla niemowlaka. Probiotyki dla dzieci mają w składzie odpowiednie szczepy bakterii (Lactobacillus reuteri, Lactobacillus casei, a także Lactobacillus rhamnosus GG oraz Saccharomyces boulardii), które mogą wspomóc układ pokarmowy podczas rozwolnienia u niemowlaka. Probiotyki możemy podawać także po ustaniu rozwolnienia przez kolejne 5-7 dni, by wspomóc pracę jelit i odbudowę mikrobioty jelitowej.

Dieta i kontynuacja karmienia

Śmierdząca biegunka u niemowlaka i noworodka w żadnym wypadku nie jest podstawą do zaprzestania karmienia piersią. Wręcz przeciwnie – mleko matki jest bardzo wskazane. To najprostszy sposób na uzupełnianie płynów i utrzymywanie nawodnienia małego organizmu na odpowiednim poziomie, dlatego w okresie rozwolnienia możemy zwiększyć częstotliwość karmienia. Te same zalecenia dotyczą niemowląt karmionych mlekiem modyfikowanym.

Kiedy nie czekać? Pilne sygnały do natychmiastowej konsultacji lekarskiej

Kiedy leczenie biegunki u niemowlaka w domu nie przynosi efektów lub gdy zauważamy dodatkowe, niepokojące objawy, należy zasięgnąć konsultacji lekarskiej. Kiedy z niemowlakiem do lekarza z biegunką i na co zwrócić szczególną uwagę?

• Krew i śluz w stolcu.
• Apatia.
• Wysoka gorączka – przekraczająca 38° C u dzieci poniżej 3 miesiąca życia i przekraczająca 39°C u starszych dzieci.
• Uporczywe wymioty.
• Objawy odwodnienia i utrzymująca się przez kilka godzin niechęć do jedzenia i picia.
• Biegunka przewlekła – pediatra skieruje dziecko na dodatkowe badania i zaleci odpowiednia dietę.

Pamiętajmy jednak, że niezwykle ważną rolę odgrywa tu wiek malucha. Biegunka u noworodka – bez względu na dodatkowe objawy – wymaga natychmiastowej wizyty u lekarza.

Jak zatrzymać biegunkę u niemowlaka i jak pomóc dziecku? Podsumowanie

Zarówno rozwolnienie u noworodka, jak i biegunka u 6-miesięcznego dziecka może budzić nasz uzasadniony niepokój. Wodnista biegunka u niemowlaka nie musi jednak oznaczać poważnej choroby, o ile nie ma postaci przewlekłej lub nie towarzyszą jej inne niepokojące objawy. Jak wygląda biegunka u niemowlaka? Zdjęcia prawidłowego stolca oraz wodnistego stolca znajdziemy w internecie. Pamiętajmy jednak, że na jego zarówno kolor, jak i konsystencję wpływa wiele czynników, m.in. dieta, podawane leki czy alergie. Największym zagrożeniem związanym z rozwolnieniem u małego dziecka jest odwodnienie. By mu zapobiec, należy podawać maluchowi zwiększone ilości płynów oraz elektrolity dla niemowląt. Warto rozważyć również kwestię podania dziecku probiotyków. Natychmiastowa wizyta u lekarza jest wskazana, kiedy oprócz biegunki niemowlę ma gorączkę, staje się apatyczne czy wymiotuje lub gdy w stolcu pojawia się krew albo śluz.