W języku potocznym menopauzę rozumie się jako synonim przekwitania. Tak naprawdę jest to specjalistyczne określenie ostatniej menstruacji w życiu kobiety. Czas kilka lat przed i kilka lat po menopauzie to klimakterium (zwane też okresem okołomenopauzalnym lub przekwitaniem). Okres ten wiąże się z licznymi nieprzyjemnymi symptomami, które bardzo utrudniają codzienne funkcjonowanie. 
Przyczyny zmian zachodzących w organizmie kobiety
Menopauza jest ściśle związana z gospodarką hormonalną. Na kilka lat przed wystąpieniem ostatniej miesiączki (w okresie przed menopauzalnym) stopniowo zmniejsza się aktywność jajników, obniża się stężenie estrogenu, a produkcja progesteronu spada gwałtownie – to zakłócenie równowagi hormonalnej jest główną przyczyną nieprzyjemnych dolegliwości. W tym czasie dochodzi do zaburzenia owulacji. Cykl ulega wydłużeniu lub skróceniu i staje się nieregularny. Krwawienia mogą być dłuższe i bardziej obfite (nawet o charakterze krwotocznym), ponieważ skutkiem niedoborów hormonalnych błona śluzowa macicy staje się grubsza. Wkrótce następuje całkowity zanik miesiączkowania. O menopauzie możemy mówić, gdy krwawienie nie występuje przez rok. Jeśli po 12 miesiącach przerwy nastąpi krwawienie, należy udać się do lekarza, gdyż nie jest to prawidłowa reakcja organizmu. Wiek, w którym kobieta wchodzi w okres przekwitania, jest sprawą indywidualną – zależy od wielu okoliczności, między innymi od momentu osiągnięcia dojrzałości, czynników genetycznych, a także od regionu świata. Pierwsze symptomy mogą pojawić się już w wieku 40 lat. Najczęściej menopauza przypada między 45 a 55 rokiem życia. W Polsce średni wiek to 50 lat.
Typowe objawy menopauzy
Zaburzenia miesiączkowania to zwykle pierwszy objaw menopauzy. Towarzyszy im jednak szereg charakterystycznych i uciążliwych dolegliwości, które trwają jeszcze kilka lat po zaniku menstruacji. Należą do nich:
- Nagłe uderzenia gorąca – zwykle obejmują głowę i szyję, niekiedy również tułów
- Zimne poty – najczęściej występują w nocy i zwykle towarzyszą uderzeniom gorąca. Nasilają się pod wpływem stresu
- Kołatanie serca i duszności
- Wahania nastroju, drażliwość, niepokój, skłonność do depresji i ogólne złe samopoczucie
- Bezsenność, budzenie się wcześnie rano i gorsza jakość snu – związane z poceniem się, a także uczuciem niepokoju
- Bóle i zawroty głowy
- Uczucie zmęczenia i dłuższy czas potrzebny na regenerację
- Problemy z pamięcią i koncentracją
- Spadek libido związany z mniejszą ilością testosteronu
- Dyskomfort przy współżyciu – na skutek spadku estrogenu błona śluzowa staje się cieńsza i mniej elastyczna, zmniejsza się też ilość śluzu, a w konsekwencji pojawia się uczucie suchości, pieczenie i świąd
- Większa podatność dróg moczowych i rodnych na infekcje
- Nietrzymanie moczu
- Mrowienie i drętwienie rąk
- Przybieranie na wadze
- Bóle mięśniowe i kostno-stawowe
- Skłonność do rozwoju osteoporozy spowodowana obniżeniem gęstości kości
W trakcie menopauzy zachodzą też niekorzystne zmiany metaboliczne. W ich następstwie dochodzi do podwyższenia tzw. „złego cholesterolu” (LDL) i obniżenia „dobrego” (HDL). Stąd zwiększone ryzyko nadwagi i cukrzycy. Niewłaściwy poziom cholesterolu to też niebezpieczeństwo dla serca i układu krążenia – wzrasta ciśnienie tętnicze, kurczliwość mięśnia sercowego ulega pogorszeniu, zwiększa się prawdopodobieństwo powikłań zakrzepowych. Kobiety w okresie menopauzy są bardziej narażone na nowotwory trzonka macicy, jajnika czy piersi, a także na niektóre choroby oczu – zespół suchego oka oraz zwyrodnienie plamki żółtej. Produkowane przez jajniki estrogeny odpowiadają nie tylko za prawidłowy przebieg procesu dojrzewania – mają też ogromny wpływ na stan skóry, włosów i paznokci. Biorą udział w produkcji kwasu hialuronowego, który spowalnia powstawanie zmarszczek. Dzięki nim powstaje też kolagen, który sprawia, że skóra jest jędrna i elastyczna. Spadek poziomu estrogenów powoduje, że proces starzenia przyspiesza - skóra staje się sucha i przybywa na niej zmarszczek, włosy robią się matowe, siwe i częściej wypadają, pogarsza się też kondycja paznokci.
Menopauza - jak sobie ulżyć?
Menopauza to okres gwałtownych i trudnych zmian, które zachodzą zarówno w sferze fizycznej, jak i emocjonalnej. Ogrom towarzyszących jej dolegliwości sprawia, że kobieta czuje się zagubiona i nieatrakcyjna. Aby ten czas był jak najbardziej komfortowy, trzeba przede wszystkim uświadomić sobie, co się dzieje w naszym organizmie. W tym celu można porozmawiać z ginekologiem lub endokrynologiem. Warto zadbać o zdrowy tryb życia i uważnie przyglądać się swojemu organizmowi. Istotne jest zwłaszcza:
- regularne badanie krwi (zwłaszcza pod kątem poziomu cholesterolu)
- regularne pomiary ciśnienia
- przyjmowanie wapnia i witaminy D
- rezygnacja z papierosów, alkoholu i innych używek
- uprawianie sportu (zwłaszcza ćwiczenia wytrzymałościowe, które wzmacniają kości oraz ruch na świeżym powietrzu)
- unikanie kofeiny
Ogromny wpływ na nasze samopoczucie ma także to, co jemy. W diecie kobiety w okresie menopauzy nie może zabraknąć warzyw, owoców, produktów bogatych w wapń oraz fitoestrogenów (soja, fasola, ziarna zbóż). Zwłaszcza ziarna soi zwyczajnej znane są ze swoich zbawiennych dla przekwitających kobiet, właściwości. Pomagają wyrównać poziom estrogenów, łagodząc wszelkie objawy menopauzy, hamują procesy starzenia, działają przeciwzapalnie i przeciwzakrzepowo. Zawierają białko, błonnik, lecytynę, żelazo, wapń, fosfor, a także witaminy A, E, PP i z grupy B. Chcąc samodzielnie złagodzić objawy menopauzy można tez sięgnąć po zioła, takie jak świecznica groniasta czy niepokalanek pieprzowy. Kontakt z lekarzem będzie konieczny, gdy:
- po roku bez menstruacji nagle pojawia się krwawienie
- pojawia się plamienie między miesiączkami
- kości robią się łamliwe
W przypadku silnych zaburzeń nastroju czy depresji potrzebne może być wsparcie psychologa bądź psychiatry.
Hormonalna terapia zastępcza
Jeśli objawy menopauzy są wyjątkowo dokuczliwe, można zdecydować się na hormonalną terapię zastępczą (HTZ), która polega na suplementacji naturalnych hormonów produkowanych przez jajniki. HTZ zapobiega osteoporozie, chorobom serca oraz problemom z nietrzymaniem moczu. Stabilizuje nastrój, poprawia jakość snu, łagodzi tzw. objawy wypadowe menopauzy – uderzenia gorąca, kołatanie serca, zimne poty. Ma pozytywny wpływ na pamięć, koncentrację oraz libido. Poprawia stan skóry i opóźnia procesy starzenia. Terapia hormonalna powinna być stosowana przez co najmniej 5 lat, aby faktycznie dawała efekty. Niektórzy specjaliści są jednak zdania, że korzystanie z niej dłużej niż 5-7 lat może zwiększać ryzyko zachorowania na raka piersi, jajników czy szyjki macicy.
