Alergia

Sterydy - działanie, zastosowanie i skutki uboczne terapii sterydowej

Data publikacji: 23.11.2023 Data ostatniej aktualizacji: 05.09.2025

Terminem sterydy (lub steroidy) określa się potocznie grupę leków produkowanych na wzór kortykosteroidów, czyli hormonów występujących naturalnie w ludzkim organizmie. Wykorzystywane są w leczeniu wielu chorób. Co jednak ważne, steroidy muszą być dawkowane w sposób rozsądny i zawsze pod kontrolą lekarza. Wynika to z ich możliwych skutków ubocznych. W sporcie nierzadko stosuje się sterydy anaboliczne w celu wsparcia spalania tkanki tłuszczowej, zbudowania masy mięśniowej oraz w celu zwiększenia siły. Ich przyjmowanie wiąże się jednak z możliwością wystąpienia powikłań zdrowotnych i zmian w zachowaniu. Warto zatem wiedzieć, jak działanie mają steroidy, jakie jest ich zastosowanie oraz z jakimi skutkami ubocznymi trzeba się liczyć przy ich stosowaniu.

Warto przy tej okazji przeczytać dodatkowo artykuł: Jak żyć z alergią?

Z tego artykułu dowiesz się:

czym są i jak działają sterydy,
kiedy sterydy stosuje się w leczeniu,
jakie są rodzaje sterydów,
jak sterydy wpływają na organizm,
jakie są skutki uboczne terapii sterydowej.

Sterydy (leki steroidowe) - czym są i jak działają?

Co to są sterydy? Są to substancje naturalnie występujące w organizmie i które wykazują silne właściwości przeciwzapalne. Produkowane są przez nadnercza, czyli niewielkie gruczoły dokrewne w okolicach nerek. Leki steroidowe to leki przeciwzapalne, które stosowane są podczas leczenia takich schorzeń jak astma, układy zapalenia naczyń, reumatoidalne zapalenie stawów, zapalenie mięśni, toczeń rumieniowaty, dna moczanowa, alergie, a także podczas leczenia chorób w obrębie układów endokrynnego, krwionośnego oraz kostno-szkieletowego. Podkreślić jednak trzeba, że są to leki, które stosuje się wyłącznie w szczególnych przypadkach. Wynika to z tego, że steroidy powodować mogą wiele skutków ubocznych. Leki steroidowe wykazują bardzo dużą skuteczność zwłaszcza w przypadku pacjentów cierpiących na toczeń rumieniowaty, u których dojść może do niewydolności nerek.

Zastosowanie sterydów w leczeniu - kiedy są niezbędne?

Wyróżnić można dwie grupy leków steroidowych. Są to mineralokortykosteroidy i glikokortykosteroidy. Pierwsza grupa leków wykorzystywana jest podczas leczenia nadciśnienia. Z kolei leki z drugiej grupy znajdują swoje zastosowanie przy regulacji przemian tłuszczów, białek i węglowodanów. Co więcej, glikokortykosteroidy mają dodatkowo właściwości przeciwzapalne oraz immunosupresyjne. Dzięki temu mogą być one stosowane także w leczeniu zapalenia jelit, zapalenia skóry, zapalenia stawów i tkanki mięśniowej, egzemy, stwardnienia rozsianego, jak i w leczeniu tocznia. Leki steroidowe muszą być koniecznie stosowane po przeszczepach. Dzięki nim organizm nie odrzuca nowego organu. Dodatkowo często niezbędne są także w leczeniu alergii skórnych, atopowego zapalenia skóry i astmy. Warto dodać, że steroidy znajdują swoje zastosowanie także jako środki antykoncepcyjne oraz w postaci leków pomagających zajść w ciążę. Leki steroidowe stosowane są także przy chemioterapii. Po co sterydy przy chemioterapii? Sterydy pomagają niszczyć komórki szpiczaka, a także wspomagają działanie chemiostatyków. Pamiętać jednak trzeba, że leczenie sterydami ma skutki uboczne.

Rodzaje sterydów - przegląd dostępnych form terapii

Sterydy przyjmowane mogą być na różne sposoby. Wśród nich wskazać trzeba przede wszystkim na sposób doustny, dożylny, wziewny oraz zewnętrzny (kremy i maści). Dużą popularnością cieszą się sterydy w tabletkach. Wynika to z tego, że ich stosowanie nie wymaga robienia zastrzyków, jak ma to miejsce w przypadku sterydów dożylnych. Sterydy doustne mają jednak swoje wady. Mowa tu zwłaszcza o tym, że mogą one uszkodzić wątrobę. Dlatego najlepiej jest przyjmować je z posiłkiem. Jeśli zaś chodzi o sterydy przyjmowane zewnętrznie, to wskazać trzeba tu na różnego rodzaju maści i kremy. Maść ze sterydami wsmarowywana jest w skórę i w ten sposób sterydy wchłaniają się w organizm. Dostępny jest także steryd wziewny - to nic innego jak sterydy do inhalacji.

Mechanizm działania sterydów - jak wpływają na organizm?

Jak działają sterydy? Po przeniknięciu przez błonę komórkową łączą się ze swoistym receptorem cytoplazmatycznym. Utworzony w ten sposób kompleks hormon–receptor przemieszcza się do jądra komórkowego. Tam dochodzi do jego związania z sekwencją DNA. Efektem takiego procesu jest pobudzenie bądź hamowanie transkrypcji określonych genów. Glikokortykoidy wykazują przede wszystkim właściwości przeciwzapalne - powodują bowiem skurcz naczyń krwionośnych i zmniejszenie ich przepustowości, hamują migrację makrofagów i proliferację limfocytów B i T oraz hamują syntezę wielu cytokin prozapalnych, a także powodują indukcję syntezy lipokortyny i wazokortyny.

Sterydy a układ immunologiczny - leczenie chorób autoimmunologicznych lekami steroidowymi

Sterydy wykazują silne działanie przeciwzapalne. Z tego też powodu często stosowane są w leczeniu tych schorzeń, które zaburzają prawidłową pracę układu odpornościowego. Przede wszystkim mowa tu o chorobach autoimmunologicznych, czyli takich, w których organizm ukierunkowuje agresywne działania na własne komórki, co w efekcie prowadzi do powstania stanu zapalnego. W takim przypadku zastosowanie leków steroidowych jest konieczne. Zmniejszają one zapalenie i sprawiają, że organizm przestaje atakować własne komórki. Sterydy stosowane są w przypadku takich chorób jak toczeń, zapalenie wątroby, zapalenie nerek, a także w przypadku sarkoidozy. Często, kiedy niesteroidowe leki okazują się nieskuteczne, wówczas sterydy stają się jedynym ratunkiem w leczeniu stanu zapalnego. Nierzadko dzieje się tak choćby w przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów.

Skutki uboczne terapii sterydowej - co warto wiedzieć?

Choć sterydy są bardzo pomoce przy wielu schorzeniach, to mogą także wywoływać działania niepożądane. Co więcej, im dłużej trwa terapia, tym większe mogą być skutki uboczne sterydów. Czy po sterydach się tyje? Osoby długotrwale przyjmujące leki steroidowe najczęściej skarżą się przybieranie na wadze. Bardzo często dochodzi także do wtórnej niewydolności nadnerczy - innymi słowy, dochodzi do upośledzenia funkcji wydalniczej hormonów. Sterydy mogą także doprowadzić do spadku odporności organizmu na wirusy. Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, kiedy przyjmowane są w celu osłabienia reakcji układu immunologicznego. Nierzadko widoczne są również zmiany skórne po sterydach. Dotyczy to zwłaszcza pacjentów z chorobami skóry, którzy zauważają, że przyjmowanie leków steroidowych powoduje zanik skóry właściwej i tkanki podskórnej. Warto jeszcze dodać, że skutkiem ubocznym przyjmowania sterydów może być opuchlizna twarzy. Kiedy schodzi opuchlizna po sterydach? Najczęściej już po kilku tygodniach po odstawieniu leków.

Źródła

Rozwiń więcej