Probiotyki – kiedy je stosować?

Probiotyki od kilku lat cieszą się rosnącą popularnością i są jedną z najczęściej wybieranych grup suplementów diety. Wiele osób kojarzy je przede wszystkim ze wsparciem podczas antybiotykoterapii, jednak ich rola jest znacznie szersza. To żywe mikroorganizmy, które w odpowiedniej ilości wywierają korzystny wpływ na zdrowie człowieka, wspomagając równowagę mikroflory jelitowej i działanie układu odpornościowego. Warto wiedzieć, czym są probiotyki, jakie szczepy wykazują udokumentowaną skuteczność oraz w jakich sytuacjach ich stosowanie może być szczególnie pomocne. 

Czym są probiotyki?

Probiotyki to wyselekcjonowane szczepy bakterii lub drożdży, które naturalnie występują w przewodzie pokarmowym człowieka. Ich zadaniem jest m.in. ochrona przed rozwojem patogennych drobnoustrojów, wspomaganie procesów trawienia, produkcja niektórych witamin (np. K, B12) oraz regulacja odpowiedzi immunologicznej. 

Do najczęściej stosowanych należą bakterie kwasu mlekowego z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium, a także drożdże Saccharomyces boulardii. W suplementach i preparatach leczniczych spotyka się pojedyncze szczepy, jak i mieszanki, które oddziałują na różne aspekty zdrowia jelit.

Dlaczego mikroflora jelitowa jest tak ważna?

Flora jelitowa, czyli mikrobiota, to ogromna społeczność mikroorganizmów zasiedlających układ pokarmowy. Szacuje się, że w jelitach człowieka żyje nawet kilkadziesiąt bilionów bakterii, a ich łączna masa może wynosić do 2 kilogramów. 

Zrównoważona mikrobiota: 

• wspiera prawidłowe trawienie i wchłanianie składników odżywczych, 
• wpływa na produkcję neuroprzekaźników, takich jak serotonina, oddziałując tym samym na samopoczucie, 
• chroni przed kolonizacją przez bakterie chorobotwórcze, 
• reguluje działanie układu odpornościowego, zmniejszając ryzyko alergii i infekcji. 

Zaburzenia równowagi mikrobiologicznej (dysbioza) mogą prowadzić do problemów jelitowych, osłabienia odporności, a nawet dolegliwości skórnych czy zaburzeń nastroju. 

Probiotyki a antybiotykoterapia

Najbardziej znanym zastosowaniem probiotyków jest ich przyjmowanie podczas kuracji antybiotykami. Leki te niszczą bakterie chorobotwórcze, ale jednocześnie osłabiają naturalną mikroflorę jelitową. Skutkiem ubocznym może być biegunka poantybiotykowa, która dotyczy nawet 30% pacjentów. 

Stosowanie probiotyków w trakcie i po antybiotykoterapii:

• zmniejsza ryzyko biegunki, 
• przyspiesza odbudowę naturalnej mikrobioty, 
• łagodzi dolegliwości jelitowe, takie jak wzdęcia czy bóle brzucha. 

Najlepiej wybierać szczepy o udokumentowanej skuteczności, np. Saccharomyces boulardii, Lactobacillus rhamnosus GG czy Lactobacillus reuteri. 

Probiotyki przy biegunkach i dolegliwościach jelitowych

Oprócz biegunki poantybiotykowej probiotyki sprawdzają się także w innych schorzeniach przewodu pokarmowego. Badania potwierdzają ich skuteczność w: 

• biegunce infekcyjnej u dzieci i dorosłych, 
• zespole jelita drażliwego (IBS), gdzie mogą zmniejszać wzdęcia i poprawiać komfort trawienny, 
• nieswoistych chorobach zapalnych jelit, takich jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego, gdzie wspierają remisję, 
• zaparciach przewlekłych, gdy niektóre szczepy (Bifidobacterium lactis) poprawiają perystaltykę jelit. 

Wsparcie odporności dzięki probiotykom

Jelita są miejscem, gdzie znajduje się nawet 70% komórek układu odpornościowego. Dlatego dbanie o ich mikroflorę ma ogromne znaczenie dla całego organizmu. 

Regularne stosowanie probiotyków może: 

• zmniejszać ryzyko infekcji dróg oddechowych, 
• skracać czas trwania przeziębień, 
• łagodzić objawy alergii, szczególnie u dzieci, 
• wspierać organizm w walce ze stanami zapalnymi. 

Warto podkreślić, że działanie probiotyków jest szczepozależne – oznacza to, że nie każdy szczep działa na każdy problem zdrowotny. 

Probiotyki dla kobiet

Szczególną rolę probiotyki odgrywają w zdrowiu intymnym kobiet. Zaburzenia mikroflory pochwy mogą prowadzić do nawracających infekcji bakteryjnych i grzybiczych. Probiotyki ginekologiczne zawierające Lactobacillus rhamnosus czy Lactobacillus reuteri pomagają odbudować naturalną barierę ochronną i zmniejszają ryzyko infekcji. 

Stosuje się je doustnie lub dopochwowo, w zależności od preparatu i zaleceń lekarza.

Probiotyki u dzieci

U najmłodszych probiotyki mogą wspierać rozwój odporności, zmniejszać ryzyko alergii, a także łagodzić kolki niemowlęce. Szczepy takie jak Lactobacillus reuteri wykazują korzystny wpływ na pracę układu pokarmowego dzieci, poprawiając komfort życia maluchów i ich rodziców. 

W przypadku niemowląt probiotyki należy dobierać ostrożnie i zawsze po konsultacji z pediatrą. Preparaty probiotyczne dla dzieci są dostępne w formie kropli (np. Multilac Baby, Synbiotyk krople), a nawet czekoladek, jak np. Synbiotyk, Multilac Junior, czekoladki, co znacznie ułatwia podawanie ich dzieciom. 

Probiotyki a zdrowie psychiczne

Coraz więcej badań wskazuje na istnienie osi jelito–mózg, czyli ścisłej komunikacji między układem pokarmowym a układem nerwowym. Mikroflora jelitowa może wpływać na poziom neuroprzekaźników, w tym serotoniny, i tym samym regulować nastrój. 

Niektóre probiotyki, określane jako psychobiotyki, mogą wspierać osoby cierpiące na stany lękowe czy obniżony nastrój. Choć badania wciąż trwają, kierunek ten otwiera nowe perspektywy dla wykorzystania probiotyków w psychiatrii i psychologii. 

Kiedy warto sięgnąć po probiotyki?

Probiotyki zaleca się stosować w następujących sytuacjach: 

• podczas i po antybiotykoterapii, 
• w przypadku biegunek infekcyjnych, 
• przy zespole jelita drażliwego i zaparciach, 
• w nieswoistych chorobach zapalnych jelit,
• w okresie obniżonej odporności i częstych infekcji, 
• przy alergiach i atopowym zapaleniu skóry, 
• w profilaktyce i leczeniu infekcji intymnych u kobiet, 
• u dzieci z kolkami czy problemami trawiennymi.

Jak stosować probiotyki?

Aby probiotyk działał skutecznie, musi zawierać odpowiednią ilość żywych szczepów, które dotrą do jelit w niezmienionej formie. Dlatego warto zwracać uwagę na: 

• szczep – oznaczony pełną nazwą (np. Lactobacillus rhamnosus GG), 
• dawkę – najczęściej od 1 do kilkunastu miliardów CFU dziennie, 
• sposób stosowania – zwykle 2–3 godziny po przyjęciu antybiotyku, jeśli jest stosowany równolegle. 

Probiotyki można przyjmować w formie kapsułek, jak np. Multilac 60+, synbiotyk, kapsułki lub Multilac, Synbiotyk, kapsułki, saszetek, kropli, czekoladek dla dzieci, a także w postaci fermentowanych produktów spożywczych, takich jak kefir, jogurt czy kiszonki. 

Probiotyki to nie tylko wsparcie podczas antybiotykoterapii, ale także ważny element profilaktyki zdrowotnej. Mogą pomagać w dolegliwościach jelitowych, wspierać odporność, chronić zdrowie intymne kobiet, a nawet wpływać na samopoczucie psychiczne. Kluczowe jest jednak dobranie odpowiedniego szczepu i stosowanie preparatu zgodnie z zaleceniami. 

Dbanie o mikrobiotę jelitową, m.in. poprzez stosowanie probiotyków i dietę bogatą w produkty fermentowane, to inwestycja w zdrowie całego organizmu – zarówno na co dzień, jak i w okresach zwiększonego obciążenia czy choroby.