Czkawka - czym jest, objawy, domowe sposoby na czkawkę

Czkawka — co to takiego?

Czkawka znana jest każdemu: co ciekawe, pierwsze czkawki pojawiają się już w życiu płodowym. Spodziewające się dziecka młode mamy doskonale rozpoznają, kiedy maluchowi doskwiera ta przypadłość, ponieważ mocno ją odczuwają, a ich brzuch charakterystycznie się porusza. 

Ten charakterystyczny, rytmiczny ruch związany jest ze skurczami przepony i mięśni międzyżebrowych. U osób z atakiem czkawki, dochodzi do gwałtownych wdechów powietrza z jednoczesnym zamknięciem głośni (stanowiącej element krtani). Zjawisku temu towarzyszy dźwięk, który nazywamy czknięciem. Wyjątkiem od tej reguły jest czkawka w życiu prenatalnym: płody nie wydają dźwięków, ponieważ zanurzone są w płynie owodniowym, który znajduje się również w ich przewodzie pokarmowym.

Z punktu widzenia medycznego, tym właśnie jest czkawka. Leczenie tej przypadłości nie jest konieczne. W ocenie specjalistów jest to ewolucyjny odruch, którego zadaniem jest ochrona przed zachłyśnięciem i jako taki, nie wymaga interwencji lekarza. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy żadne domowe sposoby na to, jak opanować czkawkę nie dają rezultatów, a odruch ten pojawia się niemal po każdym posiłku i trwa przez wiele godzin. Warto jednak wiedzieć, że takie sytuacje zdarzają się nader rzadko, jednak są zazwyczaj objawem poważniejszej choroby.

Przyczyny czkawki: co sprawia, że nas męczy?

Zdecydowanie uporczywa czkawka częściej pojawia się u niemowląt i małych dzieci niż u dorosłych. Związane jest to z nie w pełni wykształconym przewodem pokarmowym oraz nieodpowiednim sposobem spożywania pokarmów. Układ trawienny małych dzieci szybko się wypełnia, ponadto dzieci mają tendencję do łapczywego przełykania, co sprzyja pojawieniu się czkawki. Co oznacza jej występowanie i jakie są najczęstsze przyczyny definiowane przez lekarzy?

Skąd bierze się czkawka: najczęstsze powody

Typowym powodem pojawienia się czkawki jest połknięcie dużej ilości powietrza. Dzieje się tak, gdy próbujemy szybko zjeść dużą porcję pokarmu lub szybko pijemy, szczególnie zimne lub gazowane płyny. 

U noworodków i niemowląt, ze względu na fakt, że nie mają dostatecznie wykształconych hamujacych czkawkę pięter ośrodkowego układu nerwowego, czkawka zdarza się nawet kilka razy dziennie. Ten etap jednak mija wraz z dojrzewaniem dziecka. 

W przypadku przewlekłej czkawki, do najczęstszych przyczyn zalicza się:

• zaburzenia metaboliczne: cukrzycę, mocznicę lub małe stężenie wapnia we krwi
• spożywanie nadmiernej ilości alkoholu
• palenie papierosów i stosowanie preparatów z nikotyną
• stosowanie leków takich jak benzodiazepiny, barbiturany, deksametazon i preparaty chemioterapeutyczne, które wpływają na pracę ośrodkowego układu nerwowego
• choroby ośrodkowego układu nerwowego, takie jak malformacje naczyniowe, udar mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, uraz głowy, stwardnienie rozsiane czy guz mózgu
• choroby narządów jamy brzusznej, w tym zapalenie żołądka i nowotwór, rozdęcie żołądka, rak trzustki, powiększenie wątroby, wodobrzusze, kamica żółciowa, niedrożność jelit, zapalenie otrzewnej.

Niekiedy przyczynami czkawki jest psychika: w tej sytuacji mówimy o czkawce psychogennej. W powyższych przykładach jedynym sposobem na to, jak można wyleczyć się z czkawki, jest zaleczenie pierwotnej przyczyny, czyli choroby ogólnoustrojowej. Czkawka psychogenna leczona jest poprzez terapię. 

Czkawka: leczenie domowe

Czkawka, podobnie jak wzdęcia, może doskwierać również osobom, które nie stosują odpowiedniej higieny jedzenia: spożywają posiłki w pośpiechu, nie gryząc dokładnie poszczególnych kęsów. Jeśli to jest przyczyną nawracającej czkawki, zmienienie swoich przyzwyczajeń przyniesie szybko rezultaty. 

Czkawka jako objaw choroby

Czkawka może być objawem poważnej choroby, jednak w takim przypadku rzadko kiedy występuje samoistnie. Przewlekła czkawka wskazywać może m.in. na postępującą niedokrwienną chorobę serca, przepuklinę przeponową, zapalenie otrzewnej czy zapalenie gardła i krtani. Jednak w takich sytuacjach zazwyczaj pojawiają się także intensywne dolegliwości bólowe wymienionych narządów i części ciała.  

Skuteczne sposoby na czkawkę, które warto znać:

• zjedzenie łyżeczki cukru. Ta metoda polega na oszukaniu organizmu, który w ten sposób skupia się na innej czynności, czyli trawieniu cukru prostego. 
• wypicie szklanki wody małymi łykami. To wprowadza przełyk w rytmiczną pracę, dzięki czemu odruch czkania może się uspokoić.
• wstrzymanie oddechu, które zwiększa poziom dwutlenku węgla we krwi. To z kolei rozluźnia przeponę. Podobny efekt da się uzyskać oddychając do papierowej torebki.
• picie "na odwrót", czyli spożywanie wody ze szklanki z głową pochyloną niżej niż żołądek. 
• w przypadku noworodków i niemowląt: zmiana pozycji dziecka i delikatny masaż brzuszka: pomagają one pozbyć się nadmiaru powietrza z organizmu.

Warto wiedzieć, że istnieje również wiele tradycyjnych sposobów na to, jak szybko pozbyć się czkawki: zalicza się do nich zatykanie nosa i ust oraz próba połykania w ten sposób powietrza czy wysuwanie języka i powolne rozpuszczanie na nim czekolady. Niemal w każdej rodzinie funkcjonuje "babciny", polecany z pokolenia na pokolenie sposób na tę przypadłość. 

Przewlekła czkawka — kiedy wymaga leczenia?

Do lekarza bezwzględnie powinniśmy się udać, jeśli czkawka doskwiera nam od kilku dni, w konsekwencji czego doświadczamy intensywnych bólów brzucha. Taka czkawka może powodować również zawrotu głowy, czy np. cofanie się treści żołądkowej do ust. W takiej sytuacji lekarz może przepisać leki na czkawkę, do których zalicza się chlorpromazynę. Jest to lek wydawany jedynie na receptę i powinien być stosowany wyłącznie w przypadku chronicznego skurczu przepony, na które nie pomagają standardowe metody na czkawkę. 

Reasumując, jak pozbyć się czkawki? Wszystko zależy od tego, z jakiego powodu nam czkawka doskwiera. W każdym przypadku, kiedy jakikolwiek objaw wzbudza nasz niepokój, należy skonsultować się z lekarzem rodzinnym lub internistą.