Polio – co to za choroba? Objawy, powikłania i znaczenie szczepień ochronnych

Polio – co to za choroba? - zdjęcie

Polio, znane również jako choroba Heinego-Medina lub poliomyelitis, to groźna, wirusowa choroba zakaźna, która atakuje głównie dzieci. Choć w Europie przypadki zachorowań należą dziś do rzadkości, choroba polio wciąż występuje w niektórych regionach świata i stanowi zagrożenie dla osób niezaszczepionych. Warto wiedzieć, co to jest polio, jak się objawia i dlaczego szczepienia przeciw polio są tak istotne.

Co to jest polio?

Polio (poliomyelitis) to choroba zakaźna wywoływana przez wirus polio, który należy do rodzaju Enterovirus z rodziny Picornaviridae. Wirus ten namnaża się w przewodzie pokarmowym i może przedostawać się do układu nerwowego, powodując porażenie mięśni, a nawet śmierć.

Do zakażenia dochodzi głównie drogą fekalno-oralną, czyli poprzez kontakt z zakażonym kałem, wodą, żywnością lub brudnymi rękami. Możliwe jest także zakażenie drogą kropelkową. Choroba jest wysoce zakaźna – szacuje się, że jedna osoba zakażona może zarazić 100–200 kolejnych osób w sprzyjających warunkach.

Polio - kto jest najbardziej narażony?

Największe ryzyko zachorowania występuje u:

  • dzieci poniżej 5. roku życia,
  • osób nieszczepionych lub z niepełnym cyklem szczepień,
  • osób podróżujących do krajów, gdzie polio nadal występuje endemicznie.

Jakie są objawy polio?

W większości przypadków zakażenie poliowirusem przebiega bezobjawowo – dotyczy to aż 90–95% przypadków. Jednak u około 5–10% chorych mogą wystąpić objawy niespecyficzne, a u 1 na 200 zakażonych dochodzi do rozwinięcia postaci porażennej, prowadzącej do trwałych powikłań neurologicznych.

Objawy łagodne (tzw. nieporażenne polio):

  • gorączka,
  • ból gardła,
  • bóle głowy i mięśni,
  • zmęczenie,
  • sztywność karku i pleców,
  • nudności, wymioty.

Objawy te przypominają infekcję grypopodobną i zwykle ustępują samoistnie w ciągu kilku dni.

Objawy postaci porażennej (ok. 1% przypadków):

  • nagłe osłabienie mięśni (najczęściej kończyn dolnych),
  • niedowłady asymetryczne,
  • brak odruchów głębokich,
  • porażenie mięśni oddechowych – w najcięższych przypadkach prowadzące do śmierci.

Porażenia mogą pojawić się nawet po kilku dniach poprawy, co bywa mylące i opóźnia diagnozę.

Postacie kliniczne choroby Heinego-Medina

Wyróżniamy trzy podstawowe formy zachorowania na poliomyelitis:

  1. Postać subkliniczna (bezobjawowa) – zdecydowana większość przypadków.
  2. Polio nieporażenne – z objawami grypopodobnymi i objawami oponowymi (sztywność karku).
  3. Polio porażenne – najcięższa forma, prowadząca do trwałych zaburzeń neurologicznych.

Dodatkowo może wystąpić bardzo rzadka postać – zapalenie opuszkowe, które atakuje pień mózgu, zagrażając funkcjom życiowym, takim jak oddychanie czy przełykanie.

Zespół post-polio (PPS)

Nawet po wielu latach od przechorowania polio mogą wystąpić objawy wtórne, znane jako zespół post-polio (Post-Polio Syndrome, PPS). Dotyczy on nawet 40% osób, które przebyły postać porażenną.

Objawy PPS:

  • narastające osłabienie mięśni (również tych wcześniej nieporażonych),
  • zmniejszona tolerancja wysiłku,
  • przewlekłe zmęczenie,
  • bóle mięśni i stawów,
  • trudności z poruszaniem się.

PPS może występować nawet 15–40 lat po wyzdrowieniu i wymaga długotrwałej opieki fizjoterapeutycznej i neurologicznej.

Jak diagnozuje się chorobę polio?

Rozpoznanie poliomyelitis opiera się na:

  • wywiadzie epidemiologicznym (kontakt z osobą zakażoną, podróże do krajów ryzyka),
  • objawach klinicznych – szczególnie wystąpieniu niedowładów,
  • badaniach laboratoryjnych:
    • wykrycie wirusa w kale (najczęstsza metoda),
    • badanie płynu mózgowo-rdzeniowego (pleocytoza limfocytarna),
    • badanie wymazu z gardła,
    • testy serologiczne (przeciwciała anty-poliowirusowe).

W przypadkach neurologicznych pomocne może być również badanie obrazowe (np. rezonans magnetyczny) w celu oceny zmian w rdzeniu kręgowym.

Leczenie polio – czy istnieje skuteczna terapia?

Nie istnieje specyficzne leczenie przeciwwirusowe dla polio. Terapia ma charakter wyłącznie objawowy i wspomagający. Obejmuje:

  • leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe,
  • nawodnienie organizmu,
  • odpoczynek i izolację pacjenta,
  • rehabilitację neurologiczną,
  • wspomaganie oddechu (np. wentylacja mechaniczna) w przypadkach porażeń mięśni oddechowych.

U osób z trwałymi porażeniami konieczne może być stosowanie ortez, wózków inwalidzkich oraz długoterminowa opieka fizjoterapeutyczna.

Szczepionka przeciw polio – najskuteczniejsza forma ochrony

Szczepienie przeciwko polio jest obowiązkowe w Polsce i znajduje się w kalendarzu Programu Szczepień Ochronnych (PSO). Dzięki szczepieniom liczba zachorowań w Polsce spadła z tysięcy przypadków rocznie do zera – ostatni przypadek naturalnego zakażenia odnotowano w 1984 roku.

Rodzaje szczepionek:

  • IPV (Inactivated Poliovirus Vaccine) – inaktywowana, podawana domięśniowo, stosowana w Polsce,
  • OPV (Oral Poliovirus Vaccine) – doustna, żywa szczepionka, wcześniej stosowana, obecnie zarezerwowana dla wybranych sytuacji epidemiologicznych.

Schemat szczepienia w Polsce:

  • dawka: 3–4 miesiąc życia,
  • dawka: 5–6 miesiąc,
  • dawka: 16–18 miesiąc,
  • dawka (przypominająca): 6. rok życia.

Szczepionka polio – możliwe działania niepożądane

Szczepionka IPV jest bardzo dobrze tolerowana. Działania niepożądane są łagodne i przemijające:

  • obrzęk, ból lub zaczerwienienie w miejscu wkłucia,
  • gorączka,
  • rozdrażnienie lub senność u dzieci.

Ciężkie odczyny poszczepienne (np. reakcje anafilaktyczne) występują niezwykle rzadko. Szczepionka doustna OPV była niegdyś kojarzona z ryzykiem porażennego polio poszczepiennego (VDPV), co przyczyniło się do jej wycofania z rutynowego użycia w wielu krajach, w tym w Polsce.

Czy polio nadal stanowi zagrożenie?

Mimo że w wielu krajach – w tym w Polsce – polio zostało niemal całkowicie wyeliminowane, choroba wciąż występuje w niektórych regionach świata. Zagrożenie stanowi zarówno dziki wirus polio (WPV), jak i rzadkie przypadki polio wywołane przez mutacje wirusa pochodzącego ze szczepionki doustnej (VDPV).

Polio występuje endemicznie w:

  • Pakistanie,
  • Afganistanie.

W ostatnich latach wykryto również wirus polio w ściekach w krajach o wysokim poziomie szczepień, takich jak:

  • Wielka Brytania (Londyn, 2022),
  • Izrael,
  • USA (Nowy Jork, 2022) – potwierdzono jeden przypadek porażennego polio u osoby nieszczepionej.

Te przypadki pokazują, że wirus może powrócić nawet do państw, które przez lata były wolne od zachorowań, jeśli spadnie poziom zaszczepienia populacji.

Historia walki z polio

W połowie XX wieku polio było jedną z najgroźniejszych chorób zakaźnych dziecięcych. W 1952 roku w USA odnotowano ponad 57 000 przypadków, z czego ponad 3 000 zakończyło się śmiercią. Dopiero wprowadzenie szczepień w latach 50. i 60. XX wieku zrewolucjonizowało sytuację epidemiologiczną.

W Polsce szczyt zachorowań przypadł na rok 1958 (ponad 6 000 przypadków), a dzięki szczepieniom sytuacja została szybko opanowana.

Global Polio Eradication Initiative (GPEI)

W 1988 roku WHO wraz z partnerami (m.in. UNICEF, CDC, Rotary International) rozpoczęła światowy program eradykacji polio, który zmniejszył liczbę zachorowań o ponad 99%. Celem jest całkowita eliminacja choroby na świecie.

Podsumowanie – dlaczego warto znać i zapobiegać chorobie polio?

Polio to choroba wirusowa, która może przebiegać łagodnie, ale w cięższych przypadkach prowadzi do trwałych porażeń lub śmierci. Chociaż większość zachorowań występuje u dzieci, dorośli bez odporności również mogą zachorować.

Dlaczego warto się szczepić?

  • szczepionka zapewnia skuteczną i długotrwałą ochronę,
  • ogranicza rozprzestrzenianie się wirusa,
  • chroni osoby, które nie mogą się zaszczepić z powodów medycznych (np. immunosupresji).

Dzięki szczepieniom udało się wyeliminować polio z większości krajów, ale nawet pojedyncze przypadki przypominają, że zagrożenie nie zniknęło całkowicie. Regularne szczepienia i monitorowanie sytuacji epidemiologicznej są kluczowe, by zapobiec powrotowi choroby.

Źródła:

  • https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/poliomyelitis
  • https://www.cdc.gov/polio/index.html
  • https://www.gov.pl/web/zdrowie/program-szczepien-ochronnych
  • https://polioeradication.org
  • https://www.doz.pl/czytelnia/a15617-Polio__przyczyny_objawy_leczenie_choroby_Heinego-Medina
  • https://diag.pl/pacjent/artykuly/polio-czym-jest-przebieg-objawy-i-powiklania

Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.

Serce i układ krążenia Niskie ciśnienie: czy wymaga leczenia? – przyczyny, objawy, leczenie
Niskie ciśnienie tętnicze (hipotonia, niedociśnienie, hipotensja) może wystąpić u każdej osoby, nawet małych dzieci i sportowców. Chociaż nie jest tak częste i tak niebezpieczne, jak nadciśnienie tętnicze i przeważnie nie utrudnia...
Pierwsza pomoc Udar słoneczny: objawy, leczenie i pierwsza pomoc przy porażeniu cieplnym
Udar słoneczny jest jedną z najczęstszych odmian udaru cieplnego. Stanowi konsekwencję nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV. W następstwie przegrzania organizmu dochodzi do odwodnienia, zaburzeń gospodarki elektrolitowej oraz mechanizmów t...
Układ rozrodczy i moczowy Ulubione pozycje seksualne kobiet - 10 pozycji seksualnych. Najlepsze i ciekawe pozycje
Seks odgrywa bardzo ważną rolę w życiu zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Umacnia związek, pozwala lepiej poznać swoje ciało i zaspokoić skrywane pragnienia....
Choroby zakaźne i pasożytnicze Jęczmień na oku: objawy, przyczyny oraz leczenie. Czy istnieją domowe sposoby na jęczmień?
Jęczmień to nic innego jak torbielowata infekcja powieki, która pojawia się w bardzo nieoczekiwanych momentach w formie ropnia. W większości wypadków spowodowana jest zarażeniem gronkowcem na brzegach powiek, a także gruczołach ...
Informacje dla pacjenta Czym jest hydroksyzyna (hydroxyzinum) na uspokojenie? Dawkowanie i przeciwwskazania
Gdy leki dostępne bez recepty oraz naturalne specyfiki przestają być skuteczne, zazwyczaj poszukiwane są nowe rozwiązania problemu związanego ze stresem. Jeśli mowa o <span...
Serce i układ krążenia Jakie są domowe sposoby na opuchnięte kostki u nóg?
Niemal każdemu dorosłemu przynajmniej raz w życiu dolegały opuchnięte kostki u nóg. Przyczyn tego stanu rzeczy może być wiele: od upału, poprzez choroby układu krążenia, na chorobach endokrynologicznych kończąc. Co s...
Informacje dla pacjenta Witamina B12: jakie są jej właściwości? Skutki niedoboru i nadmiaru witaminy B12
Witamina B12 utrzymuje w dobrej kondycji układ krwionośny, nerwowy czy pokarmowy. Jej niedobór stanowi częsty problem, jednak właściwa suplementacja i dieta bogata w produkty pochodzen...
Układ rozrodczy i moczowy 7 skutecznych metod na opóźnienie wytrysku podczas stosunku
Szybki wytrysk to z reguły koniec miłosnych uniesień, dlatego każdy mężczyzna pragnie przeciągnąć jak najdłużej moment swojego spełnienia. Za optymalną długość stosunku uważa się akt trwający...
Choroby skóry Tłuszczak: jakie są przyczyny, objawy oraz leczenie? Czy tłuszczaki są groźne dla zdrowia?
Tłuszczak to niezłośliwy nowotwór tkanki łącznej, który występuje na skórze pojedynczo lub w większych skupiskach. Ten niewielki i miękki w dotyku guzek może pojawić...

Mięśnie i kości Lumbago (postrzał) – czym jest, ile trwa i jak leczyć? Jakie mogą być przyczyny występowania i z czym walczyć?
Lumbago to określenie stosowane w przypadku nagłego i ostrego bólu w okolicy krzyżowo-lędźwiowej. Oto podstawowe informacje na temat tego bolesnego i utrudniającego funkcjonowanie zesp...
Układ rozrodczy i moczowy Upławy: przyczyny, rodzaje, choroby, leczenie. Co oznacza ich kolor?
Wydzielina z pochwy, powszechnie określana jako upławy, fizjologicznie występuje w drogach rodnych każdej kobiety. Obecność śluzu jest oznaką posiadania zdrowej błony śluzowej miejsc intymnych, a także prawidłowo przebiegającego cyklu miesiączkowego....
Układ rozrodczy i moczowy Torbiel: gdzie występuje i jak się pozbyć cysty? Przyczyny powstawania, diagnoza i skuteczne leczenie
Torbiele, zwane inaczej cystami, to przestrzenie wypełnione treścią galaretowatą bądź płynem. Choć mogą pojawić się w niemal każdym miejscu, najczęściej diagnozowane są w jajnikach, piersiach...
Sport i fitness Nocne skurcze nóg, łydek i stóp - przyczyny, zapobieganie i leczenie bolesnych skurczów mięśni nóg
Może być to efekt znacznego wysiłku fizycznego, ale w niektórych przypadkach skurcze oznaczają pierwsze objawy poważnych chorób - sprawdź jakich....
Układ rozrodczy i moczowy Bakterie w moczu: przyczyny, objawy, interpretacja wyników i sposoby leczenia zakażeń układu moczowego
W prawidłowo funkcjonującym układzie moczowym nie występują bakterie, dlatego ich obecność świadczy o rozwoju stanu patologicznego. W medycynie ten stan określa się jako bakteriomocz....
Układ pokarmowy Zapalenie żołądka – objawy, badania, dieta, leczenie. Co pomaga?
Zapalenie żołądka to często występujący stan zapalny, który może charakteryzować się ostrym lub przewlekłym charakterem. Specjaliści podają kilka kryteriów, dzięki którym...
Informacje dla pacjenta Choroba Hashimoto – jakie są objawy, przyczyny i leczenie? Co warto wiedzieć o zespole Hashimoto?
Choroba Hashimoto to najczęstsza przyczyna niedoczynności tarczycy, będąca przewlekłym schorzeniem układu immunologicznego. Oto najważniejsze informacje na temat jej objawów, ...
Układ pokarmowy Kwas alfa-liponowy (ALA) w walce z cukrzycą. Gdzie występuje i jak działa?
Jaki jest związek pomiędzy kwasem alfa-liponowym a cukrzycą? Kwas ten jest jednym z najskuteczniejszych przeciwutleniaczy, obniża także poziom cukru we krwi i usprawnia pracę wątroby, dzięki czemu jest zalecanym suplementem dla osób bo...
Serce i układ krążenia Choroba Kawasaki – jak wygląda i przebiega? Co warto wiedzieć o zespole Kawasaki?
Choroba Kawasaki to poważna choroba układowa dotykająca głównie dzieci, mogąca doprowadzić do niebezpiecznych powikłań. Oto najważniejsze objawy, zalecane sposoby leczenia oraz inne istotne informacje na jej temat. Z tego artykułu d...

Dlaczego my?
why-us-img

Odbiór osobisty w aptece

why-us-img

Profesjonalna obsługa

why-us-img

Szybka wysyłka

why-us-img

Legalnie działająca apteka

why-us-img

Płatność online lub za pobraniem