Biegunka i zaburzenia pracy jelit — jak działa organizm i jak wspierać jego powrót do równowagi?

Biegunka i zaburzenia pracy jelit - zdjęcie

Prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego to fundament zdrowia ogólnego. Gdy dochodzi do zaburzeń, takich jak biegunka, organizm szybko odczuwa konsekwencje. Jakie są mechanizmy odpowiedzialne za rozwój biegunek? Co wpływa na perystaltykę jelit i jak można ją regulować w przebiegu ostrej biegunki? Przedstawiamy przegląd najważniejszych informacji z perspektywy fizjologii i farmakoterapii.

Rola jelit w organizmie i znaczenie równowagi jelitowej

Jelita to nie tylko miejsce trawienia i wchłaniania składników odżywczych. Ich rola sięga znacznie dalej — uczestniczą w regulacji odporności, wpływają na gospodarkę wodno-elektrolitową i są domem dla mikrobioty, która kształtuje wiele aspektów zdrowia. Szczególnie ważna jest równowaga w pracy jelit, w tym tempo pasażu treści pokarmowej i odpowiednia reabsorpcja płynów.

Zaburzenie tej równowagi prowadzi do objawów takich jak biegunka — stan, w którym organizm wydala płynny lub półpłynny kał częściej niż zazwyczaj (zwykle ponad trzy razy na dobę). Jest to często mechanizm obronny, który ma na celu szybkie usunięcie patogenów, toksyn lub niestrawionych resztek pokarmowych.

Przyczyny ostrej i przewlekłej biegunki

Biegunkę można klasyfikować jako ostrą (trwającą do 14 dni) lub przewlekłą (powyżej 4 tygodni). Ostra biegunka najczęściej jest wynikiem infekcji wirusowej, bakteryjnej lub pasożytniczej, ale może być również skutkiem działania leków, alergii pokarmowych, stresu czy spożycia skażonej wody i jedzenia.

Do czynników wywołujących przewlekłą biegunkę zalicza się:

  • choroby zapalne jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego),
  • zespół jelita drażliwego (IBS) z dominującą biegunką,
  • nietolerancje pokarmowe (np. laktozy, fruktozy),
  • nadczynność tarczycy,
  • powikłania po radioterapii,
  • długotrwałe stosowanie niektórych leków.

Zarówno w ostrych, jak i przewlekłych przypadkach istotne jest odpowiednie postępowanie terapeutyczne, dostosowane do przyczyny i stanu pacjenta.

Jak organizm reguluje motorykę jelit?

Za perystaltykę jelit odpowiada złożona sieć neuronów wchodzących w skład jelitowego układu nerwowego (tzw. „drugiego mózgu”), który działa niezależnie od ośrodkowego układu nerwowego. Skurcze mięśniówki gładkiej są modulowane przez sygnały chemiczne, mechaniczne i hormonalne, a także przez działanie mikroflory jelitowej.

Utrata równowagi w regulacji motoryki prowadzi do zbyt szybkiego pasażu treści pokarmowej, uniemożliwiającego prawidłowe wchłanianie wody i elektrolitów. To właśnie wtedy pojawia się biegunka.

Leczenie objawowe ostrej biegunki — jak działają leki przeciwbiegunkowe?

W leczeniu biegunek o łagodnym i umiarkowanym nasileniu kluczowe jest nawodnienie — przede wszystkim poprzez doustne płyny nawadniające zawierające elektrolity i glukozę. Uzupełnianie płynów przeciwdziała odwodnieniu i wspiera regenerację błony śluzowej jelit.

W przypadkach, gdy biegunka jest uciążliwa, a przyczyna nie wymaga antybiotykoterapii, można sięgnąć po środek na biegunkę działający objawowo. Jednym z najczęściej stosowanych jest substancja czynna z grupy opioidów o działaniu obwodowym — chlorowodorek loperamidu, który zawiera Stoperan*.

Mechanizm działania loperamidu

Loperamid wiąże się z receptorami opioidowymi w ścianie jelita cienkiego i grubego, co prowadzi do:

  • zmniejszenia motoryki jelit (hamowanie propulsywnych skurczów mięśni gładkich),
  • wydłużenia czasu pasażu jelitowego,
  • zwiększenia wchłaniania wody i elektrolitów z treści jelitowej,
  • zmniejszenia wydzielania płynów do światła jelita.

Efektem jest zmniejszenie częstości wypróżnień i poprawa konsystencji stolca. Preparat na biegunkę tego typu warto mieć zawsze w domowej apteczce oraz zabierać na wyjazdy.

Bezpieczeństwo stosowania

Loperamid działa miejscowo w przewodzie pokarmowym i nie wchłania się w znacznym stopniu do krwiobiegu, dzięki czemu nie wykazuje działania ośrodkowego i nie uzależnia. Niemniej nie powinien być stosowany u dzieci poniżej 6. roku życia (chyba że zaleci lekarz) ani w przypadkach biegunki pochodzenia bakteryjnego z wysoką gorączką lub krwią w stolcu.

Przeciwwskazaniami są także ostre stany zapalne jelit, zaparcia oraz ryzyko porażennej niedrożności jelit. W każdym przypadku należy przestrzegać zaleceń dotyczących dawkowania i czasu trwania terapii.

Znaczenie mikrobioty i probiotyków

W przypadku biegunek o podłożu infekcyjnym lub związanych z antybiotykoterapią warto uwzględnić również preparaty probiotyczne zawierające szczepy Lactobacillus, Saccharomyces boulardii czy Bifidobacterium. Probiotyki mogą wspierać odbudowę mikrobioty jelitowej, skracać czas trwania biegunki i zmniejszać ryzyko nawrotów.

Działają one poprzez konkurencję z patogenami o miejsce w przewodzie pokarmowym, modulację odpowiedzi immunologicznej oraz produkcję substancji przeciwdrobnoustrojowych.

Biegunka - kiedy do lekarza?

Mimo że większość przypadków biegunki ma łagodny przebieg i ustępuje samoistnie, są sytuacje wymagające pilnej konsultacji lekarskiej. Należą do nich:

  • obecność krwi lub śluzu w stolcu,
  • wysoka gorączka,
  • objawy odwodnienia (suchość w ustach, zawroty głowy, rzadkie oddawanie moczu),
  • biegunka trwająca powyżej 48 godzin bez poprawy,
  • silne bóle brzucha, zwłaszcza zlokalizowane po prawej stronie,
  • biegunka u małych dzieci, osób starszych lub przewlekle chorych.

W takich przypadkach konieczne może być wykonanie badań laboratoryjnych oraz włączenie leczenia przyczynowego.

Podsumowanie

Biegunka jest częstym zaburzeniem pracy jelit, które może mieć różnorodne przyczyny — od infekcji po choroby przewlekłe. Zrozumienie mechanizmów jej powstawania pozwala na dobranie właściwego postępowania — od nawodnienia i diety, po leczenie objawowe hamujące nadmierną motorykę jelit. Substancje takie jak chlorowodorek loperamidu mogą skutecznie łagodzić objawy biegunki ostrej, poprawiając komfort pacjenta, jednak ich stosowanie powinno być świadome i zgodne z zaleceniami.

Zachowanie równowagi jelitowej to nie tylko leczenie objawów, ale również profilaktyka nawrotów i dbałość o zdrowie całego organizmu. Warto pamiętać, że każdy przypadek biegunki należy analizować indywidualnie, zwracając uwagę na objawy towarzyszące i możliwe przyczyny.

*STOPERAN (Loperamidi hydrochloridum 2 mg) kapsułki twarde. Wskazania: Stosować w objawowym leczeniu ostrej i przewlekłej biegunki. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na loperamidu chlorowodorek lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Stany, w których niepożądane jest spowolnienie perystaltyki jelit, z powodu możliwego ryzyka wystąpienia ciężkich powikłań, w tym niedrożności jelit, okrężnicy olbrzymiej (megacolon) i toksycznego rozszerzenia okrężnicy (megacolon toxicum). Leczenie preparatem Stoperan należy natychmiast przerwać w przypadku wystąpienia zaparcia, wzdęcia brzucha lub niedrożności jelit. Niedrożność jelit. Ostre wrzodziejące zapalenie jelita grubego, ostry rzut krwotocznego zapalenia jelita grubego, rzekomobłoniaste zapalenie jelit, zwłaszcza związane z podawaniem antybiotyków o szerokim zakresie działania. Ostra czerwonka z krwią w kale i przebiegająca z podwyższoną temperaturą ciała. Bakteryjne zapalenie jelita cienkiego i okrężnicy spowodowane chorobotwórczymi bakteriami z rodzaju Salmonella, Shigella i Campylobacter. Nie należy stosować leku u dzieci poniżej 6 lat. Lek dostępny bez przepisu lekarza – OTC. Podmiot odpowiedzialny: US Pharmacia Sp. z o.o.

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania. Zwróć uwagę na przeciwwskazania. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

**artykuł sponsorowany

Źródła:

  • Szczeklik A. (red.), Choroby wewnętrzne, t. I, Medycyna Praktyczna, Kraków 2007.
  • M. Wiercińska, Biegunka (rozwolnienie) - objawy, przyczyny, leczenie, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/objawy/50644,biegunka [dostęp 23.05.2025]
  • J. Wasielica-Berger, Ostra biegunka, „Gastroenterologia Kliniczna” 2018, t. 10, nr 1, s. 14–22.
  • K. Gutkowski, M. Hartleb, Biegunka – algorytmy diagnostyczne i zasady leczenia, „Medycyna po Dyplomie. Gastroenterologia” 2012, nr 9.
  • Medycyna Praktyczna, Loperamid, Baza Leków, https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=519 [dostęp 23.05.2025]

Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.

Serce i układ krążenia Niskie ciśnienie: czy wymaga leczenia? – przyczyny, objawy, leczenie
Niskie ciśnienie tętnicze (hipotonia, niedociśnienie, hipotensja) może wystąpić u każdej osoby, nawet małych dzieci i sportowców. Chociaż nie jest tak częste i tak niebezpieczne, jak nadciśnienie tętnicze i przeważnie nie utrudnia...
Układ rozrodczy i moczowy Ulubione pozycje seksualne kobiet - 10 pozycji seksualnych. Najlepsze i ciekawe pozycje
Seks odgrywa bardzo ważną rolę w życiu zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Umacnia związek, pozwala lepiej poznać swoje ciało i zaspokoić skrywane pragnienia....
Informacje dla pacjenta Witamina B12: jakie są jej właściwości? Skutki niedoboru i nadmiaru witaminy B12
Witamina B12 utrzymuje w dobrej kondycji układ krwionośny, nerwowy czy pokarmowy. Jej niedobór stanowi częsty problem, jednak właściwa suplementacja i dieta bogata w produkty pochodzen...
Informacje dla pacjenta Czym jest hydroksyzyna (hydroxyzinum) na uspokojenie? Dawkowanie i przeciwwskazania
Gdy leki dostępne bez recepty oraz naturalne specyfiki przestają być skuteczne, zazwyczaj poszukiwane są nowe rozwiązania problemu związanego ze stresem. Jeśli mowa o <span...
Choroby skóry Glistnik jaskółcze ziele – skuteczna broń nie tylko na kurzajki. Na co pomaga i jak stosować?
Natura już od początku istnienia człowieka obdarzała go niesamowitym bogactwem ziół, które są w stanie leczyć wiele schorzeń i problemów zdrowotnych. Tak jest w przypadku glistnika - rośliny powszechnie występującej w wielu miejscach i ...
Informacje dla pacjenta Wysoki puls – przyczyny, objawy jak prawidłowo zmierzyć?
Puls, inaczej tętno, określa ilość uderzeń serca na minutę, czyli częstotliwość bicia serca. Jego wartość jest dla człowieka zdrowego ściśle określana i nie powinna być ani za niska, ani zbyt...
Serce i układ krążenia Jakie są domowe sposoby na opuchnięte kostki u nóg?
Niemal każdemu dorosłemu przynajmniej raz w życiu dolegały opuchnięte kostki u nóg. Przyczyn tego stanu rzeczy może być wiele: od upału, poprzez choroby układu krążenia, na chorobach endokrynologicznych kończąc. Co s...
Choroby zakaźne i pasożytnicze Jęczmień na oku: objawy, przyczyny oraz leczenie. Czy istnieją domowe sposoby na jęczmień?
Jęczmień to nic innego jak torbielowata infekcja powieki, która pojawia się w bardzo nieoczekiwanych momentach w formie ropnia. W większości wypadków spowodowana jest zarażeniem gronkowcem na brzegach powiek, a także gruczołach ...
Układ rozrodczy i moczowy 7 skutecznych metod na opóźnienie wytrysku podczas stosunku
Szybki wytrysk to z reguły koniec miłosnych uniesień, dlatego każdy mężczyzna pragnie przeciągnąć jak najdłużej moment swojego spełnienia. Za optymalną długość stosunku uważa się akt trwający...

Mięśnie i kości Lumbago (postrzał) – czym jest, ile trwa i jak leczyć? Jakie mogą być przyczyny występowania i z czym walczyć?
Lumbago to określenie stosowane w przypadku nagłego i ostrego bólu w okolicy krzyżowo-lędźwiowej. Oto podstawowe informacje na temat tego bolesnego i utrudniającego funkcjonowanie zesp...
Układ rozrodczy i moczowy Upławy: przyczyny, rodzaje, choroby, leczenie. Co oznacza ich kolor?
Wydzielina z pochwy, powszechnie określana jako upławy, fizjologicznie występuje w drogach rodnych każdej kobiety. Obecność śluzu jest oznaką posiadania zdrowej błony śluzowej miejsc intymnych, a także prawidłowo przebiegającego cyklu miesiączkowego....
Układ rozrodczy i moczowy Torbiel: gdzie występuje i jak się pozbyć cysty? Przyczyny powstawania, diagnoza i skuteczne leczenie
Torbiele, zwane inaczej cystami, to przestrzenie wypełnione treścią galaretowatą bądź płynem. Choć mogą pojawić się w niemal każdym miejscu, najczęściej diagnozowane są w jajnikach, piersiach...
Sport i fitness Nocne skurcze nóg, łydek i stóp - przyczyny, zapobieganie i leczenie bolesnych skurczów mięśni nóg
Może być to efekt znacznego wysiłku fizycznego, ale w niektórych przypadkach skurcze oznaczają pierwsze objawy poważnych chorób - sprawdź jakich....
Układ rozrodczy i moczowy Bakterie w moczu: przyczyny, objawy, interpretacja wyników i sposoby leczenia zakażeń układu moczowego
W prawidłowo funkcjonującym układzie moczowym nie występują bakterie, dlatego ich obecność świadczy o rozwoju stanu patologicznego. W medycynie ten stan określa się jako bakteriomocz....
Układ pokarmowy Zapalenie żołądka – objawy, badania, dieta, leczenie. Co pomaga?
Zapalenie żołądka to często występujący stan zapalny, który może charakteryzować się ostrym lub przewlekłym charakterem. Specjaliści podają kilka kryteriów, dzięki którym...
Informacje dla pacjenta Choroba Hashimoto – jakie są objawy, przyczyny i leczenie? Co warto wiedzieć o zespole Hashimoto?
Choroba Hashimoto to najczęstsza przyczyna niedoczynności tarczycy, będąca przewlekłym schorzeniem układu immunologicznego. Oto najważniejsze informacje na temat jej objawów, ...
Układ pokarmowy Kwas alfa-liponowy (ALA) w walce z cukrzycą. Gdzie występuje i jak działa?
Jaki jest związek pomiędzy kwasem alfa-liponowym a cukrzycą? Kwas ten jest jednym z najskuteczniejszych przeciwutleniaczy, obniża także poziom cukru we krwi i usprawnia pracę wątroby, dzięki czemu jest zalecanym suplementem dla osób bo...
Serce i układ krążenia Choroba Kawasaki – jak wygląda i przebiega? Co warto wiedzieć o zespole Kawasaki?
Choroba Kawasaki to poważna choroba układowa dotykająca głównie dzieci, mogąca doprowadzić do niebezpiecznych powikłań. Oto najważniejsze objawy, zalecane sposoby leczenia oraz inne istotne informacje na jej temat. Z tego artykułu d...

Dlaczego my?
why-us-img

Odbiór osobisty w aptece

why-us-img

Profesjonalna obsługa

why-us-img

Szybka wysyłka

why-us-img

Legalnie działająca apteka

why-us-img

Płatność online lub za pobraniem