Osoby leżące lub o ograniczonej sprawności ruchowej muszą zmagać się nie tylko z chorobą, ale także z dodatkowym problemem, jakim są odleżyny. Leczenie takich zmian jest trudne i wymaga czasu. Niewłaściwa pielęgnacja odleżyn może prowadzić do stanu zagrażającego życiu pacjenta.
Na jakie pytania znajdziesz odpowiedzi poniżej?
- Kto jest narażony na powstawanie odleżyn?
- Jakie czynniki sprzyjają pojawianiu się zmian martwiczych tkanek?
- Czym jest profilaktyka przeciwodleżynowa?
- Jak klasyfikuje się odleżyny?
- Jakie części ciała są najbardziej narażone na zmiany martwicze?
- Jak dezynfekować i leczyć odleżyny?
- Jakie są powikłania po odleżynach?
Przeczytaj również artykuł: "Czym jest sepsa? – objawy, przyczyny, leczenie".
Czynniki sprzyjające tworzeniu się odleżyn – kto jest narażony na powstawanie głębokich ran i owrzodzeń skóry?
Odleżyny to dolegliwości związane z zaburzeniem krążenia w obrębie tkanek, które jest spowodowane długotrwałym uciskiem i brakiem ruchu. Dotykają osoby przewlekle chore - leżące lub mające trudności z poruszaniem się.
Stałe przebywanie w łóżku lub wielogodzinne siedzenie wpływa negatywnie na naczynia krwionośne - żyły i tętnice - które pod wpływem ciągłego nacisku nie mogą odpowiednio dokrwić tkanek, co powoduje ich martwicę.
U chorego powstają otwarte, trudno gojące się rany, a nawet owrzodzenia. Obumieranie tkanek pod wpływem zaburzeń krążenia krwi może dotyczyć nie tylko skóry (naskórka, skóry właściwej, tkanki podskórnej), ale także mięśni i kości. W miejscu odleżyn tworzy się zazwyczaj stan zapalny. Może również występować zachyłek z wydzieliną ropną.
Czynniki, które sprzyjają pojawianiu się odleżyn to przede wszystkim:
- leki uspokajające;
- zaburzenia neurologiczne, np.: paraliż, niedowład, nieprawidłowości czuciowe;
- niedobór elektrolitów, białka, krwi;
- miażdżyca;
- cukrzyca;
- otyłość lub niedożywienie;
- nietrzymanie moczu czy stolca;
- podeszły wiek.
Długotrwały ucisk na tkanki miękkie, który występuje u pacjentów leżących, mających trudności ze zmianą pozycji lub poruszaniem się to główna przyczyna powstawania odleżyn. Sprzyjają im również choroby upośledzające krążenie, zaburzenia odżywiania oraz problemy z wydalaniem - zabrudzenia ciała szybko przekładają się na problemy skórne.
Odleżyny to dolegliwość, którą trudno leczyć, dlatego tak ważna jest profilaktyka: należy ją wprowadzić od razu u pacjenta unieruchomionego w łóżku.
Profilaktyka przeciwodleżynowa, czyli jak skutecznie zapobiegać powstawaniu odleżyn?
Zadaniem profilaktyki przeciwodleżynowej jest niedopuszczenie do rozwoju zmian martwiczych w obrębie tkanek. Działania podejmowane w tym obszarze mają na celu:
- ocenę ryzyka wystąpienia odleżyn;
- odpowiednie żywienie chorego;
- zmniejszanie ucisku w najbardziej narażonych na odleżyny miejscach;
- właściwa higiena pacjenta.
Ryzyko wystąpienia tego typu dolegliwości powiązane jest z ogólnym stanem zdrowia chorego i jego możliwościami ruchowymi: odleżyny u osoby leżącej pojawiają się w innych miejscach niż w przypadku pacjenta siedzącego.
W diecie osób narażonych na powstawanie zmian martwiczych tkanek powinno znajdować się białko, cynk, krzem i witaminy: C, A, E, ponieważ niedobory tych składników odżywczych sprzyjają odleżynom i utrudniają gojenie się ran. Ważne jest również właściwe nawodnienie organizmu.
Pacjent powinien regularnie się odżywiać, jeść posiłki lekkostrawne, bogate w błonnik, aby normalizować pracę jelit. Niedowaga lub nadwaga mogą przyspieszać tworzenie się odleżyn.
Szczególnie ważne w profilaktyce przeciwodleżynowej jest zmniejszanie nacisku w miejscach narażonych na zaburzenia krążenia. Opiekun osoby leżącej powinien co 3-4 godziny pomagać jej zmieniać pozycję ciała, a także stosować odpowiednie masaże i oklepywania, wykluczając z takich zabiegów uwypuklenia kostne i miejsca objęte zmianami skórnymi.
Można również sięgać po specjalistyczne produkty przeciwodleżynowe takie, jak poduszki, materace czy piankowe krążki podkładane pod łokcie, kolana i kostki.
Nie należy zapominać o odpowiedniej pielęgnacji ciała pacjenta. Miejsca intymne wymagają dużo uwagi, ponieważ wilgotne środowisko, które wytwarza się w pieluchomajtkach, sprzyja obtarciom, podrażnieniom i infekcjom.
Dbając o higienę osoby chorej, trzeba stosować delikatne środki myjące, aby nie podrażniać skóry. W utrzymaniu jej prawidłowego stanu pomagają kosmetyki nawilżające i natłuszczające.