Guzem mózgu nazywamy zarówno nowotwory, jak i inne obce dla mózgu struktury, których powstanie powoduje wzrost ciasnoty śródczaszkowej. Nowotwory mózgu mogą mieć charakter pierwotny, ale często są efektem przerzutów z innych narządów.

Nowotwór mózgu – czym tak właściwie jest?

Mózg jest jednym z najważniejszych narządów w organizmie człowieka, który odpowiada za przebieg wszystkich procesów życiowych. Jego ochronę zapewnia czaszka – sztywna struktura kostna o ograniczonej i ściśle określonej pojemności. Nowotworem mózgu określa się więc masę tkankową, która nie powinna znajdować się w czaszce, gdyż nie ma tam dla niej miejsca. Rozwijający się guz może przyczyniać się do wystąpienia różnorodnych objawów, wynikających ze wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego i ogniskowego. Przez dłuższy czas potrafi jednak nie dawać żadnych symptomów – zapoczątkowany przez pojedynczą komórkę nowotworową proces często jest powolny i żmudny, a dolegliwości pojawiają się dopiero wtedy, gdy w czaszce zaczyna brakować przestrzeni.

Rodzaje nowotworów mózgu

Pod względem budowy histopatologicznej guza, nowotwory mózgu możemy podzielić na:

• oponiaki,
• glejaki wielopostaciowe,
• gwiaździaki,
• skąpodrzewiaki,
• wyściółczaki.

Nowotwory mózgu mogą mieć zarówno łagodny, jak i złośliwy charakter. Nowotwory łagodne z reguły rosną powoli, nie powodują nacieków na okoliczne tkanki oraz są dobrze odgraniczone. Takie guzy często nie dają niemal żadnych objawów, a ich wzrost może się nawet zatrzymać. Do łagodnych nowotworów mózgu zaliczamy większość oponiaków, które najczęściej zlokalizowane są w okolicy sierpa mózgu, kości klinowej i siodła tureckiego.

Gorsze rokowania dotyczą złośliwych nowotworów mózgu, wśród których wymieniamy przede wszystkim glejaki, skąpodrzewiaki i wyściółczaki. Nowotwory złośliwe rozwijają się na drodze mutacji genetycznych, które przyczyniają się do zwiększenia liczby komórek nowotworowych. Typowe dla guzów złośliwych jest atakowanie sąsiadujących tkanek oraz duży rozsiew.

Rak mózgu – objawy. Jak rozpoznać nowotwór mózgu?

Symptomy nowotworu mózgu są dość zróżnicowane – zależą bowiem od lokalizacji ogniska choroby oraz stopnia wzrostu guza. Rozwijający się nowotwór powoduje powstanie ciasnoty śródczaszkowej, co skutkuje wzrostem ciśnienia w obrębie czaszki. Objawy nowotworu mózgu możemy podzielić na ogólne, które pojawiają się niezależnie od jego rodzaju, oraz ogniskowe, związane z umiejscowieniem guza.

Objawy ogólne są konsekwencją wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Należą do nich:

• silne i narastające bóle głowy,
• nudności i wymioty nasilone zwłaszcza rano,
• ciągłe uczucie senności,
• utraty przytomności,
• osłabienie sprawności umysłowej,
• zaburzenia pamięci,
• zawroty głowy,
• napady padaczkowe.

Objawy ogniskowe natomiast są powiązane z naruszeniem funkcji, za które odpowiada dana część mózgu:

• zmiany w psychice, osobowości i zachowaniu pojawiają się najczęściej przy nowotworach zlokalizowanych w płacie czołowym mózgu;
• zaburzenia mowy zwykle towarzyszą nowotworom rozwijającym się w płacie skroniowym półkuli dominującej;
• zaburzenia widzenia z reguły występują przy zajęciu płatów potylicznych;
• niedowłady ruchowe i zaburzenia czucia zazwyczaj pojawiają się przy ucisku ośrodków w płatach ciemieniowych i czołowych.

Guz może rozwijać się też w móżdżku, powodując przede wszystkim zaburzenia równowagi. Z kolei rak pnia mózgu może wywołać asymetrię twarzy oraz zaburzenia połykania.

Nowotwór mózgu – przyczyny

Nowotwory mózgu możemy podzielić na pierwotne oraz wtórne. Nowotwory pierwotne, czyli wewnątrzpochodne, wywodzą się z komórek gleju, opon, splotu naczyniówkowego, szyszynki, przysadki mózgowej lub naczyń krwionośnych. Natomiast nowotwory wtórne, inaczej przerzutowe, to guzy zewnątrzpochodne, które powstają z komórek przeniesionych z nowotworów innych narządów – najczęściej płuc, piersi i nerki.

Choć dokładne przyczyny złośliwych nowotworów mózgu pozostają nieznane, istnieją czynniki, które mogą sprzyjać ich rozwojowi:

• promieniowanie jonizujące – to jak dotąd jedyny czynnik o potwierdzonym i udowodnionym wpływie na powstawanie nowotworów złośliwych ośrodkowego układu nerwowego;
• wcześniejsze urazy głowy;
• predyspozycje genetyczne;
• zakażenie wirusem HIV,
• styczność z substancjami chemicznymi, na przykład w miejscu pracy.

Diagnostyka nowotworu mózgu

Rozpoznanie nowotworu mózgu można postawić na podstawie wyników badań diagnostycznych, takich jak:

• rezonans magnetyczny głowy,
• tomografia komputerowa głowy z kontrastem,
• angiografia MR lub TK,
• PET, czyli pozytonowa emisyjna tomografia.

Lekarz może także zlecić wykonanie badań uzupełniających – okulistycznych, słuchowych, neurologicznych, badanie błędników czy markery nowotworowe.

Leczenie nowotworu mózgu

Po zdiagnozowaniu nowotworu mózgu, jego lokalizacji oraz stopnia zaawansowania, podejmuje się decyzję o jego leczeniu. Wśród sposobów leczenia nowotworów mózgu wymieniamy:

• obserwację guza – dopuszczalna wyłącznie w początkowym stadium rozwoju choroby przy niewielkich zmianach;
• leczenie chirurgiczne polegające na całkowitym wycięciu guza – możliwość przeprowadzenia zabiegu jest uzależniona od położenia guza. Niestety całkowite usunięcie zmiany nie zawsze jest możliwe i wiąże się z dużym ryzykiem powikłań;
• częściową resekcję guza – polega na częściowym wycięciu guza w celu zmniejszenia ciśnienia śródczaszkowego;
• radioterapię – ma na celu zmniejszenie guza i zahamowanie jego rozwoju. Radioterapię często stosuje się jako leczenie uzupełniające po zabiegu chirurgicznym;
• chemioterapię – polega na niszczeniu chorych komórek w organizmie. Chemioterapię najczęściej łączy się z radioterapią w ramach leczenia wspomagającego;
• metoda gamma knife – nóż gamma to nowoczesna technika radiochirurgiczna umożliwiająca bezinwazyjne leczenie nowotworów mózgu.

Na polecenie lekarza mogą zostać wdrożone również inne leki – na przykład preparaty zmniejszające obrzęk mózgu.

Guzy mózgu to nowotwory oraz inne obce struktury, które nie powinny pojawić się w czaszce, gdyż nie ma tam dla nich miejsca. Nowotwory mózgu potrafią rozwijać się powoli, dając bardzo skąpe objawy. Dlatego tak istotne jest, by w razie pojawienia się niepokojących symptomów, natychmiast skontaktować się z lekarzem i w razie potrzeby rozpocząć niezbędne leczenie.