Zatwardzenie u dziecka – sposoby na zaparcia u dzieci

Przyczyny zatwardzenia u dzieci

Zatwardzenie u dziecka może mieć wiele przyczyn: jest to jedno z najczęściej diagnozowanych zaburzeń funkcjonowania układu pokarmowego u dzieci. Zaparciem nazywa się utrudnione, wymagające wysiłku, niekiedy również bolesne wypróżnianie się rzadziej niż co trzy dni w przypadku dzieci starszych niż dwa lata. Zatwardzenie to także oddawanie stolca o konsystencji twardej i zbitej. Jeśli chodzi o niemowlęta i noworodki karmione piersią, definicja zatwardzenia mówi, że stolec przy tym zaburzeniu jest twardy i zdarza się rzadziej niż raz na kilka dni: dokładna liczba dni zależna jest od wieku dziecka i dotychczasowej liczby wypróżnień.

Przyczyny powstawania zaparć dzieli się na dwie kategorie:

• zaparcia czynnościowe, czyli wynikające z czynników zewnętrznych, takich jak dieta, przeżywane emocje, stres. Niekiedy przyczyną zatwardzeń może być np. próba zbyt wczesnego odpieluchowania
• zaparcia, których podłoże jest organiczne, czyli wywołane przez różnego rodzaju choroby, w tym najczęściej alergie pokarmowe, ale także niedoczynność tarczycy, mukowiscydozę, choroby neurologiczne.

Objawy zatwardzenia u dzieci

Problemy z wypróżnianiem u dzieci zazwyczaj objawiają się w charakterystyczny sposób: dziecko odczuwa parcie na stolec, jednak nie jest w stanie się wypróżnić lub samo wypróżnienie jest bardzo bolesne. Stolec ma twardą, grudkowatą konsystencję i niekiedy może ranić okolice odbytu, co z kolei obserwuje się przez ślady świeżej krwi na papierze toaletowym czy bieliźnie. Dziecko może skarżyć się na ból brzucha, który bywa twardy i wzdęty.

Jak wygląda leczenie zaparć u dziecka?

Leczenie zaparć u dzieci związane jest z powodem powstawania zatwardzenia. W przypadku zatwardzeń czynnościowych, leczenie obejmuje długotrwałe postępowanie dietetyczne, psychologiczne i niekiedy również farmakologiczne. W tym przypadku bardzo istotne jest wnikliwe przyjrzenie się przyczynom powstawania zaparć oraz wyjaśnienie rodzicom, jakie zmiany są niezbędne, aby dziecko odzyskało komfort. Nierzadko niezbędne jest przeprowadzenie gruntownej edukacji dietetycznej: wyjaśnienie roli błonnika w diecie, roli spożywania regularnie wody. Jeśli czynnik jest behawioralny, niezbędna będzie pomoc psychologa, który pomoże przezwyciężyć negatywny schemat (np. odruchowe zaciskanie pośladków przy parciu na stolec etc.).

Farmakologia jest ważnym wsparciem leczenia zaparć, ponieważ pomaga przerwać mechanizm błędnego koła, w którym kolejne wypróżnienia są przez dziecko unikane ze względu na bolesne doświadczenia w toalecie. Do tego celu stosuje się środki osmotycznie czynne przez co najmniej dwa miesiące od czasu unormowania się konsystencji i częstotliwości wypróżnień. Jako wsparcie doraźne, gdy dziecko nie może się wypróżnić od trzech dni, stosuje się zazwyczaj czopki glicerynowe, które pobudzają perystaltykę jelit.

Domowe sposoby na zaparcia u dziecka
W większości przypadków dobre rezultaty przynosi wprowadzenie zmian w codzienności dziecka. Lekarze podpowiadają, ze najlepsze sposobem na to, jak ułatwić dziecku zrobienie kupy, jest zwiększenie jego aktywności fizycznej oraz wprowadzenie do diety produktów, które ułatwiają metabolizm. 

Domowe sposoby na zaparcia u dzieci obejmują takie działania jak:

• budowanie jadłospisu bezresztkowego, czyli złożonego z produktów bogatych w błonnik, takich jak surowe warzywa, produkty pełnoziarniste, fasola, groch. Jeśli dziecko do tej pory nie jadło zbyt wiele produktów błonnikowych, należy wprowadzać je do diety stopniowo
• podawanie dużej ilości wody, która zmiękcza konsystencję stolca. Konieczne jest jednocześnie unikanie napojów słodzonych (w tym naturalnych soków) i kakao
• dbanie o dużą ilość aktywności fizycznej dostosowanej do wieku dziecka.

Jeśli podejrzewa się, że podłoże zatwardzenia jest psychogenne, konieczne jest objęcie dziecka i rodziców opieką psychologa oraz eliminowanie zachowań, które pogłębiają nawykowe zatwardzenia u malucha.

Kiedy zgłosić się do lekarza z dzieckiem cierpiącym na zatwardzenie?
Co zrobić gdy dziecko nie może zrobić kupy przez dłuższy czas? Konieczne jest udanie się do pediatry, który pomoże ustalić przyczyny takiego stanu rzeczy i przepisze środki doraźnie pomagające dziecku zwalczyć zatwardzenie przed podjęciem dalszej terapii. 

Do lekarza należy udać się, jeśli mimo stosowania prawidłowej, zalecanej przez specjalistów diety, dziecko nie oddaje stolca od kilku dni. Bezwzględnie do lekarza należy udać się jak najszybciej, jeśli dziecko skarży się na bóle brzucha, pojawiły się wymioty lub gorączka, w stolcu widoczna jest krew, nastąpiła utrata masy ciała, brzuch dziecka jest boleśnie wzdęty lub z różnych przyczyn niepokoi rodziców wygląd odbytu dziecka (co może np. świadczyć o pojawieniu się hemoroidów lub pęknięciu śluzówki odbytu). 

Bolesne wzdęcia i gazy u niemowlaka – jak sobie z nimi radzić?

Jak pomóc dziecku?
Problemy z wypróżnianiem u dziecka kilkuletniego są odrobinę łatwiejsze do zdiagnozowania ze względu na komunikatywność malucha. W przypadku niemowląt stwierdzenie problemu zatwardzenia zazwyczaj sprawia rodzicom więcej trudności. Jedną z przyczyn tzw. kolki niemowlęcej mogą być zaparcia; mechanizm jej powstawania nie został poznany. Prawdopodobnie odpowiada za to niedojrzałość układu pokarmowego i układu nerwowego, który odpowiada za czucie trzewne. Zaburzenia perystaltyki dotyczą co trzeciego malucha w wieku poniżej roku i zazwyczaj mają charakter przejściowy: nie ma tu znaczenia, czy dziecko karmione jest piersią czy mlekiem modyfikowanym. W niektórych przypadkach jednak może się okazać, że zatwardzenia powodowane są przez uczulenie pokarmowe na białko krowie: w tym przypadku wyeliminowanie BMK z diety matki i/lub zmiana mleka modyfikowanego przynoszą szybkie rezultaty. 

Oprócz tego, sposoby na zaparcia u dzieci obejmują również delikatne, okrężne masaże brzuszka, podawanie dostosowanych do potrzeb niemowląt probiotyków, a także czopków glicerynowych. Warto także skontrolować, czy dziecko w czasie posiłku nie połyka zbyt dużej ilości powietrza (dotyczy to zarówno technik karmienia piersią jak i z butelki).

Jeśli maluch jest aktualnie w okresie rozszerzania diety, warto zwiększyć podaż wody do każdego posiłku i między posiłkami: nieprzyzwyczajony układ pokarmowy może sobie jeszcze nie radzić z odpowiednim przesuwaniem treści pokarmowej, dlatego należy ją możliwie rozluźnić. Wskazane jest podawanie suszonych śliwek, kleiku z siemienia lnianego oraz jabłek. 

Jak rozpoznać zaparcia u dzieci?
Gdy dziecko nie może zrobić kupy, może:

·                     być osowiałe

·                     uciekać i się chować

·                     skarżyć się na bóle brzucha

·                     nie mieć ochoty na zabawę

·                     często udawać się do toalety w celu oddania moczu

·                     nie mieć apetytu. 

Niemowlęta i noworodki są drażliwe, prężą się, płaczą i domagają się stałego kontaktu z rodzicem (noszenia, tulenia, bycia przy piersi). 

Jakie są rodzaje zaparć?
Rozróżniamy zaparcia czynnościowe (w tym nawykowe) i organiczne, które wynikają z innych, ogólnoustrojowych chorób (takich jak np. alergia pokarmowa czy niedoczynność tarczycy). W tym drugim przypadku rozpoczęcie leczenia choroby pierwotnej szybko przynosi rezultaty w postaci poprawy metabolizmu. 

Co podać dziecku na zatwardzenie?
Sprawdzony domowy sposób na zaparcia u dzieci to podawanie niewielkiej ilości suszonych śliwek, wcześniej zalanych wrzątkiem i odstawionych do ostygnięcia. Warto zachęcić dziecko również do wypicia pozostałej wody lub dodanie jej do owsianki z pełnoziarnistych płatków górskich (nie błyskawicznych, ponieważ są one oczyszczone z błonnika). 

Zaparcia u dzieci – leczenie

Jeśli domowe sposoby na zatwardzenie u dziecka nie przynoszą rezultatu, należy sięgnąć po środki farmakologiczne, wcześniej konsultując się z lekarzem lub farmaceutą. Czopki glicerynowe są dostępne bez recepty, jednak nie powinny być nadużywane i koniecznie należy je dostosować do wieku i wzrostu dziecka. Czopki glicerynowe wprowadza się w rękawiczkach jednorazowych, uprzednio smarując okolice odbytu niewielką ilością wazeliny. Czopek powinien zostać wprowadzony na tyle głęboko, by nie uciskać zwieracza, ponieważ będzie to powodować dyskomfort malucha i czopek zostanie szybko wydalony.

Wszystkie inne preparaty (poza probiotykami) powinny być podawane po wizycie lekarskiej i ustaleniu przyczyny zaparć. Absolutnie nie można podawać dzieciom leków na zaparcia dla dorosłych. 

Środki przeczyszczające – jakie można zastosować u dzieci?

Co dać dziecku na zatwardzenie, jeśli doskwiera mu ono po raz pierwszy? Oprócz wspomnianych wyżej sposobów można zdecydować się na apteczne środki bazujące na naturalnych składnikach, takie jak Xenna Junior, Dicopeg, Pikopil krople doustne. Jeśli mimo ich zastosowania nie pojawią się rezultaty lub zaparcia będą nawracać, konieczne jest udanie się do lekarza i poddanie dziecka diagnostyce.