Wydawałoby się, że obecnie wszawica jest zjawiskiem rzadkim. Kojarzymy ją najczęściej z biedą, patologią i ubóstwem. Niestety, choroba wciąż daje o sobie znać, często także u osób, które nie narzekają na swój status społeczny i materialny. Wynika to z faktu, że bardzo łatwo się nią zarazić. Chociaż sposób walki z wszawicą jest o wiele łatwiejszy, szybszy i skuteczniejszy niż kiedyś, należy być zawsze czujnym – zawłaszcza, jeśli mamy małe dzieci.
Czym jest wszawica?
Wszawica (pediculosis), zwana inaczej pedikulozą, należy do chorób pasożytniczych wywoływanych przez wszy – niewielkie owady o rozmiarach kilku milimetrów. Ich ciało pozbawione jest skrzydeł, dzięki czemu nie mogą latać, posiadają jednak bardzo sprawne odnóża, zaopatrzone w pazurki czepne, dzięki czemu potrafią szybko się poruszać wzdłuż włosa czy włókna tkaniny i sprawnie przemieszczać się, zmieniając żywicieli, jak rękawiczki (w ciągu 1 minuty pokonują 23 cm). Posiadają kłująco-ssące narządy gębowe, które ułatwiają im nakłuwanie skóry i wysysanie krwi, którą się żywią. Istnieje wiele gatunków wszy, jednak człowiekowi zagrażają jedynie trzy:
- wszy głowowe (pediculosis capillitii), bytujące na owłosionej skórze głowy,
- wszy łonowe (pediculosis pubis s. phitirasi), inaczej mendy (mendoweszki), pasożytujące w obrębie owłosienia łonowego, chociaż można je także spotkać we włoskach rosnących na udach, brzuchu, pod pachami, a nawet na brwiach i rzęsach,
- wszy odzieżowe (pediculosis vestimenti), które żyją i rozmnażają się w odzieży lub pościeli.
Wesz ludzka jest barwy szaro-białej lub lekko różowej. Chociaż długość życia pojedynczej wszy jest stosunkowo krótka (wynosi ok. 32 dni), wystarczy jedna sztuka, aby skutecznie doprowadzić w ciągu miesiąca do wszawicy. Samice (które są większe od samców) mogą w ciągu życia złożyć ponad 300 jaj (zwanych gnidami, które wyglądają jak przezroczyste, maleńkie, owalne kropelki żelu), z których po około 8 dniach wylęgają się wszy, aby po 17-18 dniach złożyć kolejne jaja. Gnidy są przyklejane do włosów specjalną substancją (zwaną cementem), nierozpuszczalną w wodzie, przez co bardzo trudno je usunąć.
Wszy: skąd się biorą?
Wszy głowowe i odzieżowe najczęściej przenoszone są przez dzieci i młodzież szkolną oraz akademicką, przebywającą każdego dnia w dużych skupiskach ludzkich, przez co mają ze sobą bezpośredni kontakt fizyczny. Na koloniach, obozach, w schroniskach itd. dzieci i młodzież chętnie dzieli się zabawkami, odzieżą, grzebieniami, szczotkami, klamerkami i gumkami do włosów (szczególnie dziewczynki) itp., Dzieci często śpią obok siebie, co również sprzyja łatwemu przenoszeniu wszy. Poza domem młodzi ludzie często nie przejmują się szczególnie zasadami higieny i nie zdają sobie sprawy z zagrożenia. Osoby dorosłe zarażane są głównie przez własne dzieci, chociaż mogą też złapać wszy podczas zbiorowych imprez, zakupów w galerii, w kinie, w pociągu czy podczas korzystania z zatłoczonych środków komunikacji miejskiej. Wszy mogą znajdować się na oparciach, na fotelach, narzędziach fryzjerskich, dentystycznych, w poczekalniach itd. Wesz łonowa przenoszona jest głównie drogą płciową, jednak można się nią również zarazić, śpiąc w cudzej pościeli, nosząc bieliznę osoby zarażonej, a nawet używając wspólnych ręczników.
Jak rozpoznać wszawicę?
Każdy przypadek swędzenia skóry głowy może być sygnałem, że mamy wszy we włosach, dlatego nie należy go lekceważyć, chociaż pojedynczy egzemplarz tego szkodnika jest bardzo trudny do wykrycia. Jeśli zauważymy wszy i gnidy, należy bezzwłocznie przystąpić do ich unicestwienia. Na skórze, na skutek ukłucia owadów, występuje zaczerwienienie. Powstają też grudki i bąble, czemu towarzyszy silny świąd. Pod wpływem drapania (często mimowolnego) ulegają one przekształceniu w przeczosy, nadżerki oraz ropnie. Aby zapobiec inwazji wszy, objawy w postaci świądu i wyczuwalnych pod palcami grudek należy natychmiast poddać wnikliwej obserwacji. Wszy najczęściej lubią zadomowić się za uszami, w okolicy potylicznej, ciemieniowej oraz skroniowej, ponieważ jest tam najcieplej. Szukając gnid, należy rozpoczynać właśnie w tych miejscach. Jeśli mamy podejrzenie, że zaatakowały nas wszy odzieżowe, należy dokładnie obejrzeć szwy w ubraniach. Jeśli mamy do czynienia z wszami łonowymi, głównym sygnałem rozpoznawczym jest uporczywe swędzenie skóry okolic intymnych.
Jak zapobiegać wszawicy?
Jeśli wykryjemy obecność wszy odpowiednio wcześnie, możemy zapobiec rozwojowi wszawicy domowymi sposobami. Najlepiej jest wypłukać głowę octem spirytusowym lub jabłkowym i dokładnie wyczesać włosy za pomocą specjalnego, gęstego grzebienia. Warto pozostać kilka dni w domu, aby nie zarazić innych osób. Dobrze jest dla pewności powtórzyć tę kurację po dwóch tygodniach, ponieważ tyle właśnie czasu potrzebują gnidy, aby przeobrazić się w postać dorosłą. W przypadku wszawicy łonowej konieczne jest całkowite wygolenie włosów, przeprowadzenie depilacji nóg i ścisłe przestrzeganie higieny osobistej. Jeśli zaatakuje nas wesz odzieżowa, należy 2 razy dziennie zmieniać bieliznę osobistą i ręczniki, które po wypraniu w temperaturze co najmniej 60 stopni trzeba prasować żelazkiem. Pozostałe tekstylia, których prać nie można, spryskuje się preparatami owadobójczymi i zamyka w szczelnym, foliowym worku na 10 dni. Dziecięce zabawki pluszowe można wyprać lub przechować w zamrażarce przez 48 godzin.
Jak sobie poradzić z wszawicą? Profilaktyka
W każdej aptece można zaopatrzyć się bez recepty w specjalny płyn na wszy głowowe lub preparat na wszy łonowe i odzieżowe. Odpowiednie środki może też przepisać lekarz. Leczenie przebiega w trzech etapach:
- Pierwszym krokiem jest zastosowanie preparatów chemicznych, które niszczą pasożyty.
- Drugi krok polega na wyczesywaniu i usuwaniu gnid.
- W trzecim kroku należy często myć włosy (wszy głowowe) oraz prać odzież (wszy odzieżowe i łonowe), a ponadto przeprowadzać regularną kontrolę.
Przy zwalczaniu wszawicy najczęściej stosuje się 1% permetrynę w postaci szamponu lub kremu, który wciera się w skórę głowy i pozostawia na ok. 10 minut. Po tym czasie należy preparat zmyć i dokładnie wyczesać włosy gęstym grzebieniem, aby pozbyć się gnid. Można też zastosować 1% heksachlorocykloheksan w postaci emulsji, żelu, szamponu, kremu lub pudru. Należy go pozostawić na włosach na 12 do 24 godzin. Po tygodniu trzeba kurację powtórzyć. Ważne jest, aby leczeniu zostali poddani wszyscy domownicy, bez względu na to, czy zostali zarażeni, czy też nie. Środki na wszawicę należy stosować ściśle według zaleceń umieszczonych w instrukcji, ponieważ mogą podrażnić skórę. Istotne jest także dokładne wyczesywanie włosów w celu pozbycia się gnid, ponieważ żadne preparaty nie usuwają jaj, ani larw wszy. W profilaktyce wszawicy bardzo ważną rolę odgrywa higiena osobista oraz informowanie środowiska o każdym przypadku jej wystąpienia. Warto na czas przebywania dziecka w przedszkolu i szkole wiązać jego włosy przy głowie, aby zminimalizować ryzyko zarażenia od innych dzieci. Warto również systematycznie (np. raz w miesiącu) sprawdzać profilaktycznie skórę głowy, szczególnie u dzieci.
Ryzyko powstania wszawicy minimalizują prawidłowe nawyki higieniczne i przede wszystkim niekorzystanie z przedmiotów osobistych należących do innych osób (grzebieni, szczotek, czapek, kapeluszy, bielizny, ręczników, ubrań itp.).
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
