Witamina C i D u dzieci i dorosłych to nie tylko odporność

W sezonie obniżonej odporności zainteresowanie witaminami w diecie i suplementacji rośnie. Warto jednak pamiętać, że wiele warunków środowiskowych ma znaczący wpływ na kształtowanie odporności dzieci. Prawidłowy sposób żywienia to jeden z czynników, który wzmacnia procesy odpornościowe, zmniejszając tym samym częstość występowania infekcji [1].

Witaminy to związki organiczne niezbędne do prawidłowego przebiegu procesów metabolicznych. Część z nich nie jest produkowana przez organizm. Pozostałe natomiast syntetyzowane są w niewystarczającej ilości, dlatego muszą być dostarczane z dietą lub jeśli to niemożliwe – z preparatami farmaceutycznymi.

Dla układu immunologicznego szczególnie ważne są witaminy: A, C, D, E, które poza podstawowymi pełnionymi przez siebie rolami, wykazują także wpływ na układ odpornościowy, warunkując tym samym prawidłowy przebieg reakcji immunologicznych [2]. Kształtowanie odporności rozpoczyna się już w okresie życia płodowego, trwa przez całe dzieciństwo i okres dojrzewania. Szczególnie warto poznać wpływ witaminy C i D na organizm.

Witamina D – wielokierunkowe działanie w organizmie

Witamina D przede wszystkim bierze udział w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej.  Dodatkowo zapewnienia prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego oraz właściwą gęstość mineralną kości [3]. Odpowiedni poziom witaminy D w organizmie optymalizuje wchłanianie wapnia w przewodzie pokarmowym, warunkując prawidłową mineralizację kości [4, 5]. U dzieci zapobiega krzywicy, a u dorosłych osteomalacji (chorobie kości, która polega na niedostatecznym wysyceniu kości wapniem). Odpowiednia podaż jest związana z utrzymaniem równowagi ciała, więc może wpływać na mniejsze ryzyko upadku i złamań kości [6].

Witamina D ważna dla mięśni, zębów i kości

Podczas badań dowiedziono, że uzupełnienie niedoborów witaminy D zwiększa siłę mięśni, poprawia sprawność́ funkcjonalną i przyspiesza powrót do zdrowia po złamaniach u osób poddanych rehabilitacji [7]. Jeszcze większą skuteczność wykazano, gdy odpowiednią podaż witaminy D wspomagano regularną aktywnością sportową [8]. Szkliwo zębów zbudowane jest w dużej mierze z fluoru i wapnia, a witamina D sprzyja wchłanianiu i dobremu wykorzystaniu tych składników poprzez regulację gospodarki wapniowo-fosforanowej. Tym samym pomaga w budowaniu mocnych zębów. Witamina D może również chronić przed stanami zapalnymi dziąseł [2].

Witamina D ma znaczącą rolę w odpowiedzi immunologicznej organizmu

Witamina D odgrywa ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego. Wykazano, że może prowadzić do zmniejszenia odpowiedzi zapalnej organizmu, a także wykazuje wpływ na mikrobiom jelitowy zaangażowany w walkę z infekcjami. Poprzez regulację aktywności enzymów, odpowiedzialnych za neutralizowanie wolnych rodników wzmacnia ponadto system obrony antyoksydacyjnej [9].

Witamina C – wsparcie dla układ odpornościowego i… nerwowego

Witamina C jest najbardziej znanym antyoksydantem – może neutralizować wolne rodniki w organizmie. Dzięki swoim właściwościom przeciwutleniającym, witamina C pełni ochronną rolę w chorobach serca i naczyń krwionośnych. Obserwacje kliniczne wskazują na występowanie zwiększonego zapotrzebowania na kwas askorbinowy w chorobach infekcyjnych oraz nowotworowych [10].

Wykazano kluczowy współudział witaminy C w dojrzewaniu i funkcjonowaniu neuronów, działaniu neuroprzekaźników oraz zmniejszeniu stresu oksydacyjnego. Uważa się, że poziom witaminy C wpływa na rozwój stanów lękowych, depresji czy zmęczenia. Przeprowadzone badania na zwierzętach udowodniły, że kwas askorbinowy działa przeciwdepresyjnie na drodze regulacji receptorów serotoninowych i modulację receptorów GABA. Badania przeprowadzone na zwierzętach potwierdziły przydatność stosowania witaminy C w leczeniu chorób psychiatrycznych i neurodegeneracyjnych [11].

Witamina C ważna dla skóry w gojeniu ran i otarć

Kolagen to białko występujące w skórze, zębach, kościach, tkance łącznej, chrząstce i rogówce oka. Witamina C jest niezbędna do syntezy kolagenu, bierąc udział w przekształceniu prokolagenu we właściwy kolagen. Tym samym zapewnia integralność tkanek i prawidłowy stan skóry, szybkie gojenie się ran i oparzeń [2, 12].

 Witaminy C i D w jedzeniu – o co warto wzbogacić dietę

Aby zadbać o odpowiedni poziom witaminy D, warto dietę wzbogacić przede wszystkim w tłuste ryby, np.: węgorza, śledzia, pstrąga, łososia. Oleje rybne i żółtko jaja również będą dobrym źródłem tej witaminy. W Polsce istnieje obowiązek wzbogacania tłuszczów do smarowania pieczywa w witaminę̨ D (oprócz masła) [13].

 Witamina C z kolei występuje głównie w produktach roślinnych: owocach, warzywach i ziołach. Bogatym jej źródłem jest natka pietruszki, czerwona papryka, brukselka, kalarepa, brokuł, dzika róża, czarna porzeczka, truskawki i kiwi [2, 14]. Dajmy dobry przykład dzieciom i zacznijmy od wzbogacenia własnej diety.

Bibliografia:

 1.       Kościej A., Skotnicka-Graca U., Ozga I.: Rola wybranych czynników żywieniowych w kształtowaniu odporności dzieci. Probl Hig Epidemiol 2017, 98(2): 110-117

2.       Ciborowska H., Rudnicka A. (red): Podstawy żywienia człowieka z elementami biochemii. [w:] Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. PZWL, Warszawa 2017: 118-143.

3.       Jarosz M., Bułhak-Jachymczyk B.: Normy żywienia człowieka. Podstawy prewencji otyłości i chorób niezakaźnych. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008.

4.       Rodwell V., Bender D., Botham K., Kennelly P., Weil A.: Biochemia Harpera ilustrowana. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.

5.       Floyd F., Ayyar D., Barwick D., Hudgson P., Weightman D.: Myopathy in chronicreanal failure. Q.J. Med. 1974; 43: 509–524.

6.       Grafka A., Łopucki M., Kuna J., Kuna A., Pęksa B.: Rola witaminy D w organizmie diagnostyka laboratoryjna. Journal of Laboratory Diagnostics Diagn Lab. 2019; 55(1): 55-60

7.       Malafarina V., Úriz-Otano F., Iniesta R., Gil-Guerrero L.: Sarcopenia in elderly: Diagnosis, physiopathology and treatment. Maturitas 2012; 71: 109–114.

8.       Czerwiński E., Borowy P., Kumorek A.: Witamina D a układ mięśniowo-szkieletowy. Stand. Med., 2012; 9: 649-654

9.       Wierzejska R., Witamina D a COVID-19. Aktualny stan wiedzy: https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/witamina-d-a-covid-19-aktualny-stan-wiedzy/

10.   Zhang P. Y., Xu X., Li X. C.: Cardiovascular diseases: oxidative damage and antioxidant protection. Eur Rev Med Pharmacol Sci. 2014, 18 (20), 3091–3096.

11.   Kocot J., Luchowska-Kocot D., Kiełczykowska M., Musik I., Kurzepa J.: Does Vitamin C Influence Neurodegenerative Diseases and Psychiatric Disorders? Nutrients. 2017 Jul; 9 (7): 659.

12.   Moszczyński P., Pyć R.: Biochemia witamin. Witaminy lipofilne i kwas askorbinowy. Część II. PWN, Warszawa 1999, 112–136.

13.   Ostrowska L.: Dietetyka. Komendium. PZWL, Warszawa, 2020: 393-401.

Janda K., Kasprzak M., Wolska J.: Witamina C – budowa, właściwości, funkcje i występowanie J Life Sci 2015, 61, 4, 419–425