Legalna apteka
Witamina A pełni wiele niezwykle istotnych funkcji w organizmie – jest niezbędna dla prawidłowego widzenia, wspiera układ odpornościowy i zmniejsza ryzyko rozwoju nowotworów. Dowiedz się, jakie inne właściwości ma witamina A i w jakich produktach występuje.
Z tego artykułu dowiesz się:
- jaką funkcję w organizmie pełni witamina A,
- w jakim pożywieniu występuje witamina A,
- jakie są przyczyny i objawy niedoboru witaminy A,
- jak przejawia się nadmiar witaminy A w organizmie,
- w jaki sposób należy suplementować witaminę A,
- jak działają kosmetyki z witaminą A.
Przeczytaj też: Witamina E – jaką funkcję spełnia w organizmie? Objawy niedoboru i przedawkowania
Rola witaminy A w organizmie
Witamina A to termin odnoszący się do kilku związków chemicznych należących do grupy karotenoidów – między innymi retinolu i jego pochodnych oraz beta-karotenu. Za najważniejszą substancję uznaje się retinol – z tego powodu nazwy witamina A i retinol bywają stosowane zamiennie. Witamina A, wraz z witaminami D, witaminą E oraz witaminą K, należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach – jest ona odkładana w tkance tłuszczowej oraz wątrobie. Ta właściwość sprawia, że nieco trudniej jest doprowadzić do niedoboru witaminy A, lecz jej nadmiar może okazać się szkodliwy.
Witamina A to niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu substancja – jest jednym z ważniejszych związków budujących jego odporność. Witamina A pełni szereg istotnych funkcji:
- ma kluczowy wpływ na proces widzenia,
- reguluje wzrost tkanki nabłonkowej i innych komórek organizmu, sprzyja zdolności regeneracyjnej komórek,
- wykazuje właściwości przeciwnowotworowe – ogranicza ryzyko lub spowalnia rozwój raka jelita grubego, piersi, płuc i stercza,
- wzmacnia układ immunologiczny,
- chroni nabłonek układu oddechowego przed drobnoustrojami,
- pomaga zwalczać bakterie i wirusy oraz zapobiegać zakażeniom,
- odpowiada za stan skóry, włosów i paznokci,
- przyspiesza gojenie ran,
- wpływa na prawidłowe funkcjonowanie błon komórkowych,
- pobudza szpik kostny do produkcji czerwonych krwinek,
- wpływa na potencję u mężczyzn.
Źródła witaminy A – gdzie występuje naturalnie?
Witamina A występuje jako retinol w produktach pochodzenia zwierzęcego oraz pod postacią prowitaminy A, czyli beta-karotenu, w produktach roślinnych. Retinol jest w większym stopniu wykorzystywany z pożywienia niż beta-karoten. Do cennych źródeł witaminy A zalicza się masło, jajka, mleko i inne produkty mleczarskie, niektóre tłuste ryby, wątrobę i podroby zwierzęce, słodkie ziemniaki, jarmuż, rzeżuchę, szpinak, dynię czy propolis. Istotne dla zdrowia karotenoidy, w tym przede wszystkim beta-karoten, znajdziemy natomiast w warzywach, w tym w szpinaku, marchwi, pomidorach, czerwonej papryce i sałacie, oraz owocach – wiśniach, morelach, brzoskwiniach czy śliwkach.
|
Zawartość witaminy
A w 100 g produktu |
Produkty
spożywcze |
|
Poniżej 15 µg |
wołowina, drób (pierś kurczaka i indyka),
dorsz, mintaj, morszczuk, chudy twaróg, jogurt naturalny, kefir |
|
15-150 µg |
cielęcina, kurczak, kaczka, śledź, makrela,
łosoś, pstrąg, karp, jogurty owocowe, mleko krowie i kozie, serki twarogowe
homogenizowane, ser twarogowy półtłusty i tłusty, makaron dwujajeczny i
czterojajeczny |
|
150-1500 µg |
sery topione, sery dojrzewające, jaja,
masło, tuńczyk, węgorz |
|
Powyżej 1500 µg |
wątróbka kurczaka, wątroba wieprzowa i
wołowa |
Niedobór witaminy A – przyczyny i objawy
Na niedobór witaminy A szczególnie narażone są osoby starsze, pracujące przy komputerze, kobiety w ciąży, alkoholicy oraz palacze. Wśród najczęstszych objawów niedoboru witaminy A wymienia się:
- złe widzenie po zmierzchu – taka zwana kurza ślepota,
- opóźnioną akomodację oka w ciemnościach, trwającą dłużej niż 10 sekund,
- wysychanie rogówki i spojówki oka,
- zahamowanie wzrostu,
- obniżoną odporność oraz większą podatność na infekcje bakteryjne i wirusowe,
- przesuszoną, szorstką skórę, zwłaszcza na łokciach i kolanach oraz ramionach i udach,
- wypadanie i zwiększoną łamliwość włosów,
- nadmierną kruchość i wolniejszy wzrost paznokci,
- trądzik, wypryski,
- częstsze biegunki.
U kobiet niedobór witaminy A może także przejawiać się zaburzeniami miesiączkowania lub płodności. Z kolei u osób starszych częstym symptomem jest dzwonienie w uszach.
Nadmiar witaminy A – jakie są objawy i skutki przedawkowania witaminy A?
Witamina A gromadzi się w wątrobie, a w nadmiernych ilościach jest substancją toksyczną, która stanowi potencjalne zagrożenie dla zdrowia. Nadmiar witaminy A może objawiać się:
- nadpobudliwością i drażliwością,
- zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi, nudnościami, wymiotami,
- bólami głowy, stawów i mięśni,
- powiększeniem wątroby i zaburzeniami jej funkcji,
- powiększeniem śledziony,
- zmianami skórnymi o żółtawym zabarwieniu,
- świądem skóry,
- zmniejszoną zawartością wapnia w kościach,
- światłowstrętem,
- wypadaniem włosów i łamliwością paznokci.
Hiperwitaminoza jest szczególnie groźna dla kobiet w ciąży. Nadmiar witaminy A jest toksyczny dla płodu, a jej przedawkowanie może przyczynić się do rozwoju wad wrodzonych. Z tego powodu kobiety w ciąży nie powinny sięgać po suplementy diety z witaminą A. Zaleca im się również ograniczenie spożycia mięsa, które zawiera witaminę A w postaci retinolu – na przykład wątróbki. Bez ograniczeń mogą natomiast spożywać warzywa i owoce – zawierają one beta-karoten, który jest przekształcany w wątrobie w witaminę A w ilości potrzebnej organizmowi. Co równie ważne, jedząc warzywa i owoce, nie można przedawkować witaminy A.
Jak suplementować witaminę A?
Ze względu na ryzyko wystąpienia skutków ubocznych, jakie niesie ze sobą nadmiar witaminy A w organizmie, w trakcie jej suplementacji należy ściśle przestrzegać zalecanych dobowych norm spożycia.
Dzienne zapotrzebowanie na witaminę A u dzieci wynosi:
- dzieci od 1. do 3. roku życia – 400 µg,
- dzieci od 4. do 6. roku życia – 450 µg,
- dzieci od 7. do 9. roku życia – 500 µg.
U dzieci starszych i nastolatków zalecane dzienne spożycie witaminy A wynosi:
- dziewczęta od 10. do 12. roku życia – 600 µg,
- chłopcy od 10. do 12. roku życia – 600 µg,
- dziewczęta od 13. do 18. roku życia – 700 µg,
- chłopcy od 13. do 18. roku życia – 600-900 µg.
W przypadku osób dorosłych dobowe zapotrzebowanie na witaminę A wynosi:
- kobiety – 700 µg,
- kobiety w ciąży – 770 µg,
- kobiety karmiące – 1300 µg,
- mężczyźni – 900 µg.
Witamina w kosmetykach – maści i kremy
Ze względu na właściwości witaminy A, często stanowi ona składnik kosmetyków, których działanie ma poprawiać kondycję skóry. Kremy z witaminą A zwiększają elastyczność skóry, przywracają jej gładkość, redukują drobne zmarszczki, zmniejszają widoczność przebarwień oraz pobudzają skórę do produkcji włókien kolagenowych. Witaminę A znajdziemy też w maściach i kremach dostępnych w aptekach. Maść z witaminą A zawierająca retinoidy przyspiesza gojenie ran, dzięki czemu okaże się pomocna w leczeniu problemów skórnych – trądziku, łuszczycy czy atopowego zapalenia skóry.
Witamina A jest jedną z substancji niezbędnych dla odpowiedniego funkcjonowania organizmu człowieka – wpływa na proces widzenia, wzmacnia układ immunologiczny, może zapobiegać rozwojowi nowotworów, bierze udział w procesie produkcji czerwonych krwinek, a przy tym utrzymuje prawidłowy stan skóry, włosów i paznokci.
