Witamina A – właściwości i źródła. Co może powodować niedobór lub nadmiar witaminy A?

Witamina A – właściwości i źródła. Co może powodować niedobór lub nadmiar witaminy A? - zdjęcie

Witamina A pełni wiele niezwykle istotnych funkcji w organizmie – jest niezbędna dla prawidłowego widzenia, wspiera układ odpornościowy i zmniejsza ryzyko rozwoju nowotworów. Dowiedz się, jakie inne właściwości ma witamina A i w jakich produktach występuje.

Z tego artykułu dowiesz się:

  • jaką funkcję w organizmie pełni witamina A,
  • w jakim pożywieniu występuje witamina A,
  • jakie są przyczyny i objawy niedoboru witaminy A,
  • jak przejawia się nadmiar witaminy A w organizmie,
  • w jaki sposób należy suplementować witaminę A,
  • jak działają kosmetyki z witaminą A.

Przeczytaj też: Witamina E – jaką funkcję spełnia w organizmie? Objawy niedoboru i przedawkowania

Rola witaminy A w organizmie

Witamina A to termin odnoszący się do kilku związków chemicznych należących do grupy karotenoidów – między innymi retinolu i jego pochodnych oraz beta-karotenu. Za najważniejszą substancję uznaje się retinol – z tego powodu nazwy witamina A i retinol bywają stosowane zamiennie. Witamina A, wraz z witaminami D, witaminą E oraz witaminą K, należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach – jest ona odkładana w tkance tłuszczowej oraz wątrobie. Ta właściwość sprawia, że nieco trudniej jest doprowadzić do niedoboru witaminy A, lecz jej nadmiar może okazać się szkodliwy.

Witamina A to niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu substancja – jest jednym z ważniejszych związków budujących jego odporność. Witamina A pełni szereg istotnych funkcji:

  • ma kluczowy wpływ na proces widzenia,
  • reguluje wzrost tkanki nabłonkowej i innych komórek organizmu, sprzyja zdolności regeneracyjnej komórek,
  • wykazuje właściwości przeciwnowotworowe – ogranicza ryzyko lub spowalnia rozwój raka jelita grubego, piersi, płuc i stercza,
  • wzmacnia układ immunologiczny,
  • chroni nabłonek układu oddechowego przed drobnoustrojami,
  • pomaga zwalczać bakterie i wirusy oraz zapobiegać zakażeniom,
  • odpowiada za stan skóry, włosów i paznokci,
  • przyspiesza gojenie ran,
  • wpływa na prawidłowe funkcjonowanie błon komórkowych,
  • pobudza szpik kostny do produkcji czerwonych krwinek,
  • wpływa na potencję u mężczyzn.

Źródła witaminy A – gdzie występuje naturalnie?

Witamina A występuje jako retinol w produktach pochodzenia zwierzęcego oraz pod postacią prowitaminy A, czyli beta-karotenu, w produktach roślinnych. Retinol jest w większym stopniu wykorzystywany z pożywienia niż beta-karoten. Do cennych źródeł witaminy A zalicza się masło, jajka, mleko i inne produkty mleczarskie, niektóre tłuste ryby, wątrobę i podroby zwierzęce, słodkie ziemniaki, jarmuż, rzeżuchę, szpinak, dynię czy propolis. Istotne dla zdrowia karotenoidy, w tym przede wszystkim beta-karoten, znajdziemy natomiast w warzywach, w tym w szpinaku, marchwi, pomidorach, czerwonej papryce i sałacie, oraz owocach – wiśniach, morelach, brzoskwiniach czy śliwkach.


Zawartość witaminy A w 100 g produktu

Produkty spożywcze

Poniżej 15 µg

wołowina, drób (pierś kurczaka i indyka), dorsz, mintaj, morszczuk, chudy twaróg, jogurt naturalny, kefir

15-150 µg

cielęcina, kurczak, kaczka, śledź, makrela, łosoś, pstrąg, karp, jogurty owocowe, mleko krowie i kozie, serki twarogowe homogenizowane, ser twarogowy półtłusty i tłusty, makaron dwujajeczny i czterojajeczny

150-1500 µg

sery topione, sery dojrzewające, jaja, masło, tuńczyk, węgorz

Powyżej 1500 µg

wątróbka kurczaka, wątroba wieprzowa i wołowa


Niedobór witaminy A – przyczyny i objawy

Na niedobór witaminy A szczególnie narażone są osoby starsze, pracujące przy komputerze, kobiety w ciąży, alkoholicy oraz palacze. Wśród najczęstszych objawów niedoboru witaminy A wymienia się:

  • złe widzenie po zmierzchu – taka zwana kurza ślepota,
  • opóźnioną akomodację oka w ciemnościach, trwającą dłużej niż 10 sekund,
  • wysychanie rogówki i spojówki oka,
  • zahamowanie wzrostu,
  • obniżoną odporność oraz większą podatność na infekcje bakteryjne i wirusowe,
  • przesuszoną, szorstką skórę, zwłaszcza na łokciach i kolanach oraz ramionach i udach,
  • wypadanie i zwiększoną łamliwość włosów,
  • nadmierną kruchość i wolniejszy wzrost paznokci,
  • trądzik, wypryski,
  • częstsze biegunki.

U kobiet niedobór witaminy A może także przejawiać się zaburzeniami miesiączkowania lub płodności. Z kolei u osób starszych częstym symptomem jest dzwonienie w uszach.

Nadmiar witaminy A – jakie są objawy i skutki przedawkowania witaminy A?

Witamina A gromadzi się w wątrobie, a w nadmiernych ilościach jest substancją toksyczną, która stanowi potencjalne zagrożenie dla zdrowia. Nadmiar witaminy A może objawiać się:

  • nadpobudliwością i drażliwością,
  • zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi, nudnościami, wymiotami,
  • bólami głowy, stawów i mięśni,
  • powiększeniem wątroby i zaburzeniami jej funkcji,
  • powiększeniem śledziony,
  • zmianami skórnymi o żółtawym zabarwieniu,
  • świądem skóry,
  • zmniejszoną zawartością wapnia w kościach,
  • światłowstrętem,
  • wypadaniem włosów i łamliwością paznokci.

Hiperwitaminoza jest szczególnie groźna dla kobiet w ciąży. Nadmiar witaminy A jest toksyczny dla płodu, a jej przedawkowanie może przyczynić się do rozwoju wad wrodzonych. Z tego powodu kobiety w ciąży nie powinny sięgać po suplementy diety z witaminą A. Zaleca im się również ograniczenie spożycia mięsa, które zawiera witaminę A w postaci retinolu – na przykład wątróbki. Bez ograniczeń mogą natomiast spożywać warzywa i owoce – zawierają one beta-karoten, który jest przekształcany w wątrobie w witaminę A w ilości potrzebnej organizmowi. Co równie ważne, jedząc warzywa i owoce, nie można przedawkować witaminy A.

Jak suplementować witaminę A?

Ze względu na ryzyko wystąpienia skutków ubocznych, jakie niesie ze sobą nadmiar witaminy A w organizmie, w trakcie jej suplementacji należy ściśle przestrzegać zalecanych dobowych norm spożycia.

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę A u dzieci wynosi:

  • dzieci od 1. do 3. roku życia – 400 µg,
  • dzieci od 4. do 6. roku życia – 450 µg,
  • dzieci od 7. do 9. roku życia – 500 µg.

U dzieci starszych i nastolatków zalecane dzienne spożycie witaminy A wynosi:

  • dziewczęta od 10. do 12. roku życia – 600 µg,
  • chłopcy od 10. do 12. roku życia – 600 µg,
  • dziewczęta od 13. do 18. roku życia – 700 µg,
  • chłopcy od 13. do 18. roku życia – 600-900 µg.

W przypadku osób dorosłych dobowe zapotrzebowanie na witaminę A wynosi:

  • kobiety – 700 µg,
  • kobiety w ciąży – 770 µg,
  • kobiety karmiące – 1300 µg,
  • mężczyźni – 900 µg.

Witamina w kosmetykach – maści i kremy

Ze względu na właściwości witaminy A, często stanowi ona składnik kosmetyków, których działanie ma poprawiać kondycję skóry. Kremy z witaminą A zwiększają elastyczność skóry, przywracają jej gładkość, redukują drobne zmarszczki, zmniejszają widoczność przebarwień oraz pobudzają skórę do produkcji włókien kolagenowych. Witaminę A znajdziemy też w maściach i kremach dostępnych w aptekach. Maść z witaminą A zawierająca retinoidy przyspiesza gojenie ran, dzięki czemu okaże się pomocna w leczeniu problemów skórnych – trądziku, łuszczycy czy atopowego zapalenia skóry.

Witamina A jest jedną z substancji niezbędnych dla odpowiedniego funkcjonowania organizmu człowieka – wpływa na proces widzenia, wzmacnia układ immunologiczny, może zapobiegać rozwojowi nowotworów, bierze udział w procesie produkcji czerwonych krwinek, a przy tym utrzymuje prawidłowy stan skóry, włosów i paznokci.

Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.

Serce i układ krążenia Niskie ciśnienie: czy wymaga leczenia? – przyczyny, objawy, leczenie
Niskie ciśnienie tętnicze (hipotonia, niedociśnienie, hipotensja) może wystąpić u każdej osoby, nawet małych dzieci i sportowców. Chociaż nie jest tak częste i tak niebezpieczne, jak nadciśnienie tętnicze i przeważnie nie utrudnia...
Układ rozrodczy i moczowy Ulubione pozycje seksualne kobiet - 10 pozycji seksualnych. Najlepsze i ciekawe pozycje
Seks odgrywa bardzo ważną rolę w życiu zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Umacnia związek, pozwala lepiej poznać swoje ciało i zaspokoić skrywane pragnienia....
Informacje dla pacjenta Witamina B12: jakie są jej właściwości? Skutki niedoboru i nadmiaru witaminy B12
Witamina B12 utrzymuje w dobrej kondycji układ krwionośny, nerwowy czy pokarmowy. Jej niedobór stanowi częsty problem, jednak właściwa suplementacja i dieta bogata w produkty pochodzen...
Choroby zakaźne i pasożytnicze Jęczmień na oku: objawy, przyczyny oraz leczenie. Czy istnieją domowe sposoby na jęczmień?
Jęczmień to nic innego jak torbielowata infekcja powieki, która pojawia się w bardzo nieoczekiwanych momentach w formie ropnia. W większości wypadków spowodowana jest zarażeniem gronkowcem na brzegach powiek, a także gruczołach ...
Informacje dla pacjenta Czym jest hydroksyzyna (hydroxyzinum) na uspokojenie? Dawkowanie i przeciwwskazania
Gdy leki dostępne bez recepty oraz naturalne specyfiki przestają być skuteczne, zazwyczaj poszukiwane są nowe rozwiązania problemu związanego ze stresem. Jeśli mowa o <span...
Układ rozrodczy i moczowy 7 skutecznych metod na opóźnienie wytrysku podczas stosunku
Szybki wytrysk to z reguły koniec miłosnych uniesień, dlatego każdy mężczyzna pragnie przeciągnąć jak najdłużej moment swojego spełnienia. Za optymalną długość stosunku uważa się akt trwający...
Odporność, wzmocnienie organizmu Eozynofilia: o czym świadczą podwyższone eozynofile? Objawy, przyczyny, normy
Badanie krwi to jedno z podstawowych metod diagnostycznych wielu chorób. Za jego pomocą możliwe jest oznaczenie wielu parametrów, w tym eozynofilów. To jeden z rodzajów białych krwinek, które pełnią istotną funkcję w...
Zdrowy tryb życia Dieta ketogeniczna (keto) – co należy wiedzieć i jakie są wady oraz zalety?
Ludzie od wieków stosują różne diety odchudzające. Najczęściej ma to miejsce, kiedy zbliża się wiosna i lżejsze ubranie odsłania krągłe kształty ciała. Nie zawsze jednak diety stosuje się w celach ...
Serce i układ krążenia Dieta na obniżenie cholesterolu - 10 produktów, które pomagają zbić cholesterol
Obecność zbyt wysokiego poziomu cholesterolu LDL we krwi jest zjawiskiem cywilizacyjnym. Z hipercholesterolemią zmaga się coraz większa część społeczeństwa, a do rozwoju problemu przyczyniają...

Zdrowy tryb życia Ciecierzyca: jakie ma wartości odżywcze oraz co warto z niej przygotować?
Ciecierzyca jest warzywem strączkowym, które jest dobrze znane wśród wegan i wegetarian. Ceniona jest przede wszystkim za wysoką zawartość wartościowego białka. Często zaliczana jest nawet do tzw. superfoods, czyli grupy pokarm&...
Przeziębienie i grypa Paracetamol – czym jest oraz jakie są jego właściwości? Jak jest prawidłowe dawkowanie paracetamolu, aby zapobiec przedawkowaniu?
W poniższym artykule uzyskasz informacje na temat jednego z bezpieczniejszych leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych dostępnych bez recepty, jakim jest paracetamol. Poznasz jego mechanizm działania, dawkowanie, skutki jego prze...
Układ rozrodczy i moczowy Nawracające zapalenia pęcherza – jak im zapobiegać i jak można je leczyć?
Zakażenia układu moczowego należą do powszechnych schorzeń o charakterze infekcyjnym i dotyczą statystycznie znacznie częściej kobiet niż mężczyzn. Mają też tendencję do nawracania, szczególnie ...
Mięśnie i kości Lumbago (postrzał) – czym jest, ile trwa i jak leczyć? Jakie mogą być przyczyny występowania i z czym walczyć?
Lumbago to określenie stosowane w przypadku nagłego i ostrego bólu w okolicy krzyżowo-lędźwiowej. Oto podstawowe informacje na temat tego bolesnego i utrudniającego funkcjonowanie zesp...
Układ rozrodczy i moczowy Upławy: przyczyny, rodzaje, choroby, leczenie. Co oznacza ich kolor?
Wydzielina z pochwy, powszechnie określana jako upławy, fizjologicznie występuje w drogach rodnych każdej kobiety. Obecność śluzu jest oznaką posiadania zdrowej błony śluzowej miejsc intymnych, a także prawidłowo przebiegającego cyklu miesiączkowego....
Układ rozrodczy i moczowy Torbiel: gdzie występuje i jak się pozbyć cysty? Przyczyny powstawania, diagnoza i skuteczne leczenie
Torbiele, zwane inaczej cystami, to przestrzenie wypełnione treścią galaretowatą bądź płynem. Choć mogą pojawić się w niemal każdym miejscu, najczęściej diagnozowane są w jajnikach, piersiach...
Sport i fitness Nocne skurcze nóg, łydek i stóp - przyczyny, zapobieganie i leczenie bolesnych skurczów mięśni nóg
Może być to efekt znacznego wysiłku fizycznego, ale w niektórych przypadkach skurcze oznaczają pierwsze objawy poważnych chorób - sprawdź jakich....
Układ rozrodczy i moczowy Bakterie w moczu: przyczyny, objawy, interpretacja wyników i sposoby leczenia zakażeń układu moczowego
W prawidłowo funkcjonującym układzie moczowym nie występują bakterie, dlatego ich obecność świadczy o rozwoju stanu patologicznego. W medycynie ten stan określa się jako bakteriomocz....
Układ pokarmowy Zapalenie żołądka – objawy, badania, dieta, leczenie. Co pomaga?
Zapalenie żołądka to często występujący stan zapalny, który może charakteryzować się ostrym lub przewlekłym charakterem. Specjaliści podają kilka kryteriów, dzięki którym...

Dlaczego my?
why-us-img

Odbiór osobisty w aptece

why-us-img

Profesjonalna obsługa

why-us-img

Szybka wysyłka

why-us-img

Legalnie działająca apteka

why-us-img

Płatność online lub za pobraniem