Udar mózgu jest stanem zagrożenia życia. Rozpoznając jego objawy, możemy szybko wezwać pomoc i znacząco zwiększyć szansę osoby chorej na przeżycie i powrót do zdrowia. Jak wygląda udar mózgu i w jaki sposób można mu zapobiegać?
Co to jest udar mózgu?
Udar mózgu to ciężki stan, będący poważnym zagrożeniem życia. Mówimy o nim, kiedy dochodzi do obumarcia części mózgu. Jest to spowodowane nagłym, miejscowym zaburzeniem przepływu krwi i uniemożliwieniem jej dopływu do odpowiednich obszarów mózgu.
Jakie są rodzaje udaru mózgu?
Można wyróżnić dwa podstawowe rodzaje udaru mózgu:
- udar niedokrwienny (nazywany też zawałem mózgu),
- udar krwotoczny, potocznie określany jako wylew krwi do mózgu.
Najczęściej mamy do czynienia z udarem niedokrwiennym – udar krwotoczny dotyczy ok. 1/5 przypadków, za to jego konsekwencje są zwykle o wiele poważniejsze. W przypadku udaru niedokrwiennego dochodzi do niedrożności tętnicy, która na skutek tego nie jest w stanie dostarczyć odpowiedniej ilości tlenu. Następuje niedotlenienie części mózgu. Z kolei udar krwotoczny związany jest z pęknięciem tętnicy i połączonym z tym wylaniem się krwi – powoduje to nie tylko brak możliwości dotarcia krwi do miejsca docelowego, ale też zniszczenia w obrębie pobliskiej tkanki nerwowej i wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego.
Warto zwrócić uwagę na zaburzenie, jakim jest mikroudar. W tej sytuacji u pacjenta zaobserwować można nagłe nieprawidłowości związane z dopływem krwi do mózgu – podobnie jak w przypadku „zwykłego” udaru. Różnica polega na tym, że jest to zaburzenie czasowe, a objawy ustępują stosunkowo szybko. Trzeba jednak pamiętać, że mogą powracać i zwykle poprzedzają tzw. duży udar.
Udar mózgu – przyczyny
Jakie są przyczyny udaru mózgu? Wiele zależy od tego, z jakiego rodzaju udarem mamy do czynienia.
| Przyczyny udaru niedokrwiennego | Przyczyny udaru krwotocznego |
| · miażdżyca, prowadząca do zwężenia światła tętnicy lub jej zatkania · zator tętnicy na skutek powstania skrzepliny w sercu lub kończynach czy też oderwania się i przemieszczenia fragmentu blaszki miażdżycowej | · trwające przez wiele lat nadciśnienie tętnicze i powstające na skutek tej choroby mikrotętniaki · pęknięcie powstałego na skutek wad wrodzonych tętniaka bądź naczyniaka |
Jakie są objawy przed udarem mózgu?
Udar niedokrwienny zwiastować mogą takie objawy jak ból i zawroty głowy. Do niepokojących symptomów należą też:
- trudności z mówieniem,
- niedowłady kończyn.
Wczesne objawy udaru mózgu mogą ustępować samoistnie i świadczyć o wspomnianym mikroudarze, będącym często sygnałem ostrzegawczym przed dużym udarem.
Do najbardziej charakterystycznych objawów udaru należą:
- zaburzenia widzenia i zaburzenia mowy,
- asymetria twarzy,
- niedowład jednej strony ciała,
- zaburzenia równowagi,
- bardzo silny, pojawiający się nagle ból głowy.
Pamiętajmy, że sygnały te świadczyć mogą o wystąpieniu stanu zagrażającego życiu i wymagają natychmiastowego wezwania pogotowia!
Jakie mogą być powikłania po udarze mózgu?
Powikłania po udarze mózgu mogą być bardzo poważne – niestety części pacjentów (ok. 1/3 osób z udarem) nie da się uratować, wielu z nich boryka się z ciężką niepełnosprawnością, a ich kontakt z otoczeniem jest bardzo utrudniony. Rokowania są gorsze w szczególności w przypadku osób starszych i schorowanych, pacjentów z już przebytymi udarami, czy też tych, których rokowania od początku udaru były mało pozytywne.
Do najczęstszych problemów należą m.in.:
- niepełnosprawność ruchowa,
- zaburzenia poznawcze (np. pamięci czy koncentracji),
- zaburzenia emocjonalne (np. depresja lub stany maniakalne),
- problemy ogólnoustrojowe (np. powstawanie odleżyn, kłopoty z układem moczowym, zapalenia płuc, a nawet problemy z erekcją).
Jak wygląda rehabilitacja po udarze?
Podstawą leczenia jest odpowiednio dobrana farmakoterapia – przy udarze niedokrwiennym stosuje się leki minimalizujące ryzyko powstawania zakrzepów (np. Apo-Clodin). Na szczęście w przypadku udaru niedokrwiennego odpowiednio wczesne udzielenie choremu pomocy znacząco zwiększa jego szanse na odzyskanie sprawności. Chociaż nie ma możliwości „ożywienia” obumarłych komórek mózgowych, to część niedotlenionych komórek może powrócić do normalnego funkcjonowania, a dzięki plastyczności mózgu pracę utraconych obszarów przejąć mogą częściowo inne komórki.
Kluczowa przy odzyskiwaniu sprawności jest rehabilitacja po udarze, która powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb chorego. Jest ona długotrwała i obejmuje m.in. ćwiczenia ruchowe, ćwiczenia poznawcze, ćwiczenia oddechowe czy logopedyczne.
Jak zapobiec udarowi mózgu?
Profilaktyka udaru mózgu obejmuje zapobieganie chorobom związanym z ryzykiem jego wystąpienia, a więc przede wszystkim chorobom układu krążenia. Warto prowadzić zdrowy tryb życia, zwiększając aktywność fizyczną i kontrolując dietę, by zapobiec nadwadze lub otyłości. Wskazana jest kontrola ciśnienia tętniczego oraz poziomu cukru we krwi, a także unikanie alkoholu, papierosów i długotrwałego stresu. Szczególnie narażone na udar mózgu są osoby z już istniejącymi chorobami układu krążenia – w ich przypadku konieczna jest stała kontrola lekarska i wdrożenie odpowiedniej farmakoterapii (np. tabletki Zahron na obniżenie cholesterolu).
Udar mózgu zawsze jest poważnym stanem, wymagającym natychmiastowej interwencji. Szybkie udzielenie pomocy osobie chorej znacząco zwiększa jej szanse na powrót do sprawności i poprawę jakości życia.
