TSH – jakie są przyczyny wzrostu i spadku tego hormonu

Podczas badania tarczycy pacjenci często spotykają się ze skrótem TSH. Na podstawie wskazań poziomu hormonu o tym symbolu można jasno określić, czy dana osoba znajduje się w bezpiecznej normie, czy też ma problem z nadczynnością bądź niedoczynnością tarczycy. Badaniu muszą poddać się pacjenci zmagający się z nieustannym zmęczeniem, problemami z sennością, ze skłonnością do nadwagi, a także podwyższonym ciśnieniem krwi i chorobami na tle nerwowym. Badanie TSH powinno szybko zweryfikować, czy przyczyną tych dolegliwości może być nieprawidłowo funkcjonujący gruczoł tarczycy.

TSH — co to jest?

TSH to hormon wydzielany nie bezpośrednio przez tarczycę, ale przez przysadkę mózgową. Jego rolą jest kontrolowanie i uzupełnianie innych hormonów produkowanych przez wspomniany wcześniej gruczoł, czyli T3 i T4. TSH jest tyreotropiną, T4 tyroksyną, a T3 – trijodotyroniną. Te trudne nazwy czasem pojawiają się na dokumentacji medycznej, dlatego warto znać ich znaczenie.

Jeśli któregoś z hormonów produkowanych przez tarczycę zaczyna brakować, na wynikach odnotowuje się podwyższone TSH. Substancja ta ma na celu stymulowanie gruczołu do działania, więc wysoka aktywność przysadki mózgowej w tym zakresie jest najczęściej podyktowana jego niedoczynnością. Analogicznie, jeśli mamy do czynienia z nadczynnością, to sytuacja ta będzie objawiała się poprzez niskie TSH.

TSH — norma

Warto wiedzieć, jak odczytywać badanie TSH. Norma jest odmienna w przypadku ludzi o różnej płci i wieku. Osobną kategorię mają też kobiety w ciąży podczas każdego z trymestrów, o czym nieco później. Zasadniczo prawidłowe odczyty dla osoby dorosłej wahają się pomiędzy 0,4 a 4,0 mlU/l. U dziecka widełki są inne: 0,4-5,0 mlU/l u nastolatków, 0,4-6,0 u kilkulatków, 0,6-10 mlU/l przez pierwsze dziesięć tygodni życia, a nawet 19 mlU/l tuż pod urodzeniu.

Podwyższone i niskie TSH powinno być przyczyną natychmiastowego przebadania T3 i T4. W ten sposób można stwierdzić, jak poważny jest problem i czy nadaje się on do dalszego leczenia. W przypadku wykrycia TSH w normie warto pomyśleć o dodatkowej suplementacji, która będzie pomagała ten stan utrzymać. W dziale „Leki OTC i suplementy” można znaleźć ciekawe specyfiki zawierające wodorost kelp, czyli morszczyn pęcherzykowaty. Jest to naturalne źródło jodu, czyli pierwiastka biorącego udział w produkcji hormonów tarczycy. Dawka na 100 dni preparatu Kelp Tarczyca to idealny dodatek, bo oprócz jodu w jednej tabletce zawartych jest jeszcze kilka innych, istotnych pierwiastków.

Kiedy wykonać badanie TSH?

Badanie TSH jest wykonywane przy pomocy pobrania próbki krwi, a następnie jej analizy laboratoryjnej. Wykonać je należy zawsze w momencie, gdy poprosi o to lekarz rodzinny. Ponadto samodzielna analiza wyników jest niewskazana, warto więc oddać tę czynność ponownie w ręce lekarza prowadzącego.

Objawy, które mogą mieć związek z tarczycą, są bardzo ogólne. Oznacza to, że np. bezsenność wcale nie musi oznaczać nadczynności – przyczyna może leżeć w innym miejscu. Jednak badania TSH wykonuje się w pierwszej kolejności, ponieważ są one relatywnie łatwe do przeprowadzenia, bezinwazyjne, niewymagające drogiego sprzętu i przy okazji miarodajne.

Zmniejszone stężenie TSH — nadczynność tarczycy

Niskie TSH, wykryte tuż po badaniu, wskazuje na nadczynność tarczycy. Najrzadszą przyczyną jest problem związany z przysadką mózgową np. w postaci jej martwicy w zespole Sheehana lub guzem, mogącym oddziaływać na sąsiadujące tkanki. Bardzo często powód jest związany z autoimmunologiczną chorobą Gravesa i Basedova, czyli obecności specjalnych przeciwciał, które w organizmie ludzkim występują przeciwko receptorowi TSH.

Zwiększone TSH — niedoczynność tarczycy

Podwyższone TSH jest za to przyczyną niedoczynności najaktywniejszego i najbardziej unaczynionego gruczołu w ludzkim ciele. Objawów niedoczynności może być mnóstwo: wypadanie włosów, suchość twarzy, nagły spadek odporności, szybkie przybieranie na wadze, osłabienie mięśniowe, problemy z koncentracją. Powodem jest np. zapalenie tarczycy typu Hashimoto.

TSH podczas ciąży

Osobną kategorią jest ciąża, podczas której również warto mierzyć poziom TSH. Norma jest jednak w tym przypadku zupełnie inna i zależy od trymestru. W pierwszym przyjmuje się dobry wynik w zakresie 0,1-2,5 mlU/l, a przez pozostałe dwa powinien on wynosić pomiędzy 0,1 a 3,0 mlU/l. W trakcie tych dziewięciu miesięcy hormon TSH przejmuje obowiązek dbania o prawidłowe rozwijanie ośrodkowego układu nerwowego oraz kostnego. Po raz kolejny bardzo istotna jest suplementacja – kobieta w ciąży musi dbać o dostarczanie do organizmu jodu.

Gdzie wykonać badanie TSH?

Aby zbadać TSH, należy udać się do laboratorium celem pobrania próbki krwi. Można zrobić to zarówno bezkosztowo w ramach NFZ, jak i na własną rękę, odpłatnie. Kwota za badanie TSH nie powinna przekroczyć 60 zł, a w niektórych ośrodkach promocyjne ceny zaczynają się już od kilkunastu złotych.

Warto wspomnieć, że na wyniki wpływ może mieć np. pora dnia, ponieważ w godzinach wieczornych TSH jest zazwyczaj podwyższone. Duży stres także zaburza prawidłowe wskazania. Dlatego najlepiej diagnozę przeprowadzić rano i podczas spokojniejszych dni.