Toksoplazmoza to często występująca choroba pasożytnicza. Jej przebieg zazwyczaj jest bezobjawowy, jednak w niektórych przypadkach może stanowić poważne zagrożenie. Szczególnym ryzykiem obarczone są kobiety w ciąży i osoby o niskiej odporności. Jak leczyć toksoplazmozę i zadbać o profilaktykę?
Czym jest toksoplazmoza?
Toksoplazmoza to zakaźna choroba pasożytnicza. Jest bardzo rozpowszechniona, szczególnie w krajach tropikalnych, a za jej wystąpienie odpowiada pierwotniak Toxoplasma gondii. Ostatecznym żywicielem tego mikroorganizmu jest kot, a żywicielami pośrednimi ssaki i ptaki.
Toxoplasma gondii rozmnaża się w jelicie cienkim kota. Komórki zakaźne tworzą się z tzw. oocyst, które zwierzę wydala wraz z kałem. W tej formie pierwotniak może pozostać aktywny nawet ok. 1,5 roku. Kiedy pierwotniaki przedostaną się do kolejnego organizmu (np. człowieka), mnożą się w jelicie cienkim, a następnie przenikają do innych narządów wraz z krwią i limfą, dalej się w nich mnożąc. Mogą zagnieździć się m.in. w mięśniach szkieletowych, gałce ocznej i węzłach chłonnych. W końcu dochodzi do powstania cyst, bytujących w ludzkim ciele przez wiele lat.
Co to jest toksoplazmoza? Warto pamiętać, że określenie to dotyczy choroby, co nie musi być równoznaczne z samym zarażeniem się wspomnianym pierwotniakiem. Bardzo często u zarażonych osób nie występują objawy chorobowe.
Jak można się zarazić toxoplazmozą?
Toksoplazmoza – jak można się zarazić? Najczęściej drogą pokarmową. Wystarczy brak higieny podczas sprzątania odchodów pupila, spożycie zanieczyszczonego odchodami pożywienia lub po prostu przeniesienie niechcący oocyst np. przez dotknięcie brudną ręką ust. Inną częstą przyczyną toxoplazmozy jest spożycie surowego bądź niedogotowanego mięsa, w którym znajdowały się cysty.
Pozostałe drogi zarażenia to m.in. transfuzja krwi lub przeszczep, a także zarażenie przez łożysko, będące przyczyną toksoplazmozy wrodzonej u płodu.
Jak wygląda rozpoznanie toksoplazmozy?
Diagnostyka toksoplazmozy polega na wykonaniu testu na obecność przeciwciał przeciwko toksoplazmozie, znajdujących się u osób chorych w surowicy krwi. Osoby, które w przeszłości przebyły toksoplazmozę, mogą mieć niewielką liczbę przeciwciał – warto pamiętać, że zyskują one dożywotnią odporność i nie mogą powtórnie się zarazić. Ile kosztuje badanie na toksoplazmozę? Standardowo ok. 40-60 zł.
W niektórych przypadkach możliwe jest zastosowanie metody PCR, pozwalającej na zbadanie np. płynu owodniowego czy płynu mózgowo-rdzeniowego, w celu identyfikacji materiału genetycznego Toxoplasma gondii.
Jak wykryć zakażenie toksoplazmozą u kobiet w ciąży?
Toksoplazmoza jest wyjątkowo niebezpieczna dla płodu – może doprowadzić do poważnych wad, a nawet do jego obumarcia. Dlatego kobiety planujące ciążę i w trakcie ciąży powinny wykonywać odpowiednie testy kontrolne. Są to z reguły standardowe badania serologiczne.
Jakie są objawy toksoplazmozy?
Objawy toksoplazmozy uzależnione są od sposobu zarażenia i odporności organizmu. U osób zdrowych, z silną odpornością, zazwyczaj się nie pojawiają. Najczęściej dotyczą pacjentów z toksoplazmozą wrodzoną lub zaniżoną odpornością.
| Toksoplazmoza nabyta | Toksoplazmoza wrodzona |
| toksoplazmoza węzłowa (głównie u młodych pacjentów): powiększenie i tkliwość węzłów chłonnych, ew. objawy grypopodobne, stany podgorączkowe, nadmierna potliwość bardzo rzadko: zapalenie wątroby, płuc, mięśnia sercowego, siatkówki czy mózgu u osób z niedoborem odporności: poważne powikłania (stan zapalny różnych narządów – patrz punkt wyżej) | zarażenie w I trymestrze: poronienie/obumarcie płodu zarażenie w II trymestrze: m.in. żółtaczka, małopłytkowość, wodogłowie, zmiany zapalne dna oka zarażenie w III trymestrze: objawy pojawiają się dopiero w wieku niemowlęcym lub później np. zez, opóźnienie rozwoju psychoruchowego, zapalenie siatkówki podejrzewa się, że toksoplazmoza może przyczyniać się do powstania zespołu Aspergera |
Jak leczyć toksoplazmozę?
Toksoplazmozy nie można całkowicie wyleczyć, ponieważ nie istnieje lek oddziałujący na znajdujące się w tkankach cysty. Bezobjawowe przypadki zazwyczaj nie wymagają leczenia. W pozostałych stosuje się farmakoterapię.
Szczególnym przypadkiem jest toksoplazmoza w ciąży – objawy mogą nie występować u ciężarnej, jednak konieczne jest wdrożenie leczenia ze względu na zagrożenie dla płodu. Zarażenie bezobjawowe leczy się także u pacjentów z niską odpornością, by uniknąć powikłań, a także u noworodków i niemowlaków (zapobiegawczo w toksoplazmozie wrodzonej stosuje się m.in. Rovamycine). Jak długo trwa leczenie toksoplazmozy? Osoby z zaburzeniami odporności powinny stosować farmakoterapię przez długi okres, nawet przy braku objawów.
Jak można zapobiec toksoplazmozie?
Planując działania profilaktyczne, należy pamiętać, jak można się zarazić toksoplazmozą. Ponieważ największe ryzyko wiąże się ze spożyciem zakażonego lub zanieczyszczonego pokarmu, szczególną wagę przywiązujemy do higieny przyrządzania posiłków. Myjemy dokładnie warzywa i owoce, zapewniamy właściwą obróbkę termiczną mięsa, pamiętamy o myciu rąk po czyszczeniu kuwety czy zabawie z pupilem.
Toksoplazmoza to powszechnie występująca choroba, dla wielu osób niestanowiąca poważnego zagrożenia. Należy jednak pamiętać, że w przypadku kobiet w ciąży i osób z obniżoną odpornością prowadzić może do ciężkich powikłań – zadbajmy o profilaktykę i pamiętajmy o wykonywaniu zalecanych testów diagnostycznych.
