Stłuczenie to jeden z najczęściej zdarzających się urazów. Nietrudno o nie podczas uprawiania sportu, w czasie mroźnej zimy, gdy chodniki są wyjątkowo śliskie, a nawet w domowym zaciszu – przy sprzątaniu czy zabawie z dziećmi. Choć stłuczenie nie jest tak poważnym uszkodzeniem jak zwichnięcie czy skręcenie, warto podjąć natychmiastowe leczenie, które złagodzi skutki urazu i zapobiegnie powikłaniom. 

Stłuczenie – przyczyny i objawy

Stłuczenie zaliczamy do obrażeń zamkniętych. Polega ono na uszkodzeniu tkanek miękkich, bez przerwania ciągłości skóry. Podczas stłuczenia dochodzi też do uszkodzenia drobnych naczyń krwionośnych – stąd krwiaki i siniaki (krwiaki śródskórne). Uraz zwykle następuje w wyniku upadku, uderzenia bądź zderzenia. Na głębokość stłuczenia ma wpływ nie tylko siła uderzenia, ale i napięcie mięśni – im mniej napięty mięsień w momencie urazu, tym głębsze stłuczenie. Stłuczenie może mieć różne stopnie nasilenia, ale zwykle objawia się:

• punktowym, ostrym i kłującym bólem
• obrzękiem stłuczonego obszaru
• drobnymi krwawymi wylewami
• siniakiem lub krwiakiem
• uczuciem ciepła w stłuczonym miejscu
• wrażliwością na dotyk
• zmniejszeniem ruchomości w danym miejscu
• nasileniem bólu przy uciskaniu mięśnia oraz próbie ruchu
• zniekształceniem stawu
• ropą – w przypadku uszkodzenia większych naczyń krwionośnych

Siłę stłuczenia ocenia się na podstawie stopnia ograniczenia ruchomości stawu związanego z uszkodzonym mięśniem. Przy niewielkim stłuczeniu ruchomość zmniejszona jest o maksymalnie 30%, zaś stłuczenie ciężkie wiąże się z ograniczeniem ruchu o więcej niż 50% w porównaniu z normalnym, fizjologicznym zakresem.

Stłuczenie – pierwsza pomoc

Stłuczenie uznajemy często za uraz, który przejdzie samoistnie. Jeśli jednak zależy nam na zmniejszeniu obrzęku oraz dolegliwości bólowych, a także na szybszej regeneracji uszkodzonych tkanek, musimy podjąć kilka działań:

• jak najszybciej schłodzić stłuczone miejsce (w tym celu można użyć kostek lodu owiniętych ściereczką, ręcznika zmoczonego zimną wodą lub specjalnego preparatu chłodzącego). Zimne okłady warto powtarzać co ok. 3 godziny
• zastosować opatrunek uciskowy, który ochroni stłuczone miejsce i sprawi, że obrzęk nie będzie się nasilał (bandaż nie może tamować przepływu krwi i doprowadzić do zasinienia kończyny)
• jeśli stłuczenie dotyczy kończyny, warto trzymać ją w pozycji uniesionej o ok. 20 cm (dzięki temu krew łatwiej odpłynie, a ból i obrzęk będą mniejsze)
• nie obciążać chorego miejsca, zrezygnować z aktywności fizycznej
• po 24 godzinach zimne okłady zamienić na ciepłe (najlepiej sprawdzi się termofor) – w ten sposób krwiaki szybciej się wchłoną
• w łagodzeniu siniaków i niwelowaniu obrzęku pomocne są też maści ziołowe (np. żywokost)

Stłuczenie czy coś poważniejszego?

Stłuczenie zwykle goi się po kilku dniach. Jeśli jednak jest rozległe (siniak jest duży), a ból silny i nieustępliwy lub narastający, należy skonsultować się ze specjalistą, aby wykluczyć zwichnięcie, pęknięcie lub złamanie. Lekarz powinien przeprowadzić badanie kliniczne oraz szczegółowy wywiad, a także zlecić dokładniejsze badania. USG pozwoli ocenić głębokość stłuczenia mięśnia i stopień jego uszkodzenia, a RTG jest niezbędny do zdiagnozowania złamania. W przypadku głębokiego stłuczenia mięśnia lekarz przepisuje środki przeciwbólowe i przeciwzapalne, zaleca też odpoczynek oraz zabiegi rehabilitacyjne. Ultradźwięki, laseroterapia czy pole magnetyczne mają działanie regenerujące – przyspieszają odnowę uszkodzonych tkanek. We wczesnym stanie pourazowym można stosować miejscową krioterapię celem zmniejszania bólu i obrzęku. Z kolei masaż odżywi mięśnie poprzez wspomaganie krążenia. Jeśli stłuczenie spowodowało uszkodzenie większych naczyń krwionośnych, towarzyszy mu wyciek ropy, który lekarz powinien usunąć przy pomocy punkcji. W niektórych przypadkach konieczna jest interwencja chirurgiczna i operacyjna regeneracja uszkodzonego mięśnia. Głębokie stłuczenia leczy się zwykle nie dłużej niż 3 miesiące.