Różyczka (choroba) – jakie są przyczyny, objawy i leczenie?

Chociaż różyczka należy do stosunkowo niegroźnych i łagodnych chorób wieku dziecięcego, nie znaczy to, że można ją lekceważyć. Zdarza się bowiem, że potrafi spowodować poważne powikłania, szczególnie u osoby dorosłej i noworodków.

Czym jest różyczka (wirusowa choroba)?

Różyczka wywoływana jest przez zarażenie wirusem z rodziny Togaviridae. Można go wykryć w wydzielinie z nosa i gardła, a także we krwi, w kale i moczu na około 7 dni przed wystąpieniem objawów choroby, aż do 14. dni po wyleczeniu. Jest chorobą zakaźną, która wylęga się od dwóch do trzech tygodni. Można się nią zarazić drogą kropelkową, przez bezpośredni kontakt z osobą zakażoną (nawet do dwóch tygodni po jej wyzdrowieniu). Często do zakażeń dochodzi w okresie zimowo-wiosennym, można nawet powiedzieć, że jest chorobą sezonową, która w połowie przypadków zachorowań u dzieci przebiega bezobjawowo.

Jest schorzeniem wieku dziecięcego między 5. a 15. rokiem życia, jednak najczęściej dotyka dzieci w wieku przedszkolnym, zdarza się też u osób dorosłych. U małych dzieci przebiega bardzo łagodnie, nie wywołując poważniejszych powikłań. Jej cechą charakterystyczną jest wysypka. Jeśli zaobserwujemy u dziecka wysypkę za uszami i powiększenie węzłów chłonnych, możemy podejrzewać, że jest to różyczka. Wysypka utrzymuje się na ciele około 2-3 dni, po czym blednie. Choroba trwa od 7 dni przed pojawieniem się wysypki, do 5 dni po jej ustąpieniu.

Różyczka – objawy

Najczęstsze objawy to:

• Gorączka – zwykle umiarkowana, występuje na początku choroby.
  
• Wysypka – pojawia się po kilku dniach, zaczynając od twarzy, a następnie rozprzestrzeniając się na resztę ciała.
  
• Ból gardła – częsty objaw, który może towarzyszyć różyczce.
  
• Katar i kaszel – nieżyt nosa oraz suchy kaszel mogą wystąpić w początkowej fazie choroby.
  
• Powiększenie węzłów chłonnych – szczególnie w okolicy szyi i za uszami.
  
• Zawroty głowy i osłabienie – uczucie zmęczenia, bóle głowy i ogólne osłabienie organizmu.
  
• Bóle mięśniowe – mogą pojawić się w trakcie infekcji.
  
• Drobne plamki na podniebieniu – mogą wystąpić jako część objawów zwiastujących wysypkę.

Pierwsze objawy choroby, w postaci symptomów zwykłego przeziębienia, nie są kojarzone z tą chorobą. Dopiero powiększenie i bolesność węzłów chłonnych za uszami oraz na karku dziecka i wysypka jednoznacznie wskazują, że jest to różyczka. Objawy te najczęściej są łagodne, ale mogą też przybrać cięższy charakter. Należą do nich: gorączka, bóle głowy, mięśni i kończyn, ból gardła, brak apetytu, katar, kaszel, nudności, zapalenie spojówek, zapalenie gardła. Wysypka pojawia się w postaci drobnych, różowych grudek z tendencją do zlewania się w plamy. Występuje początkowo na twarzy i szyi, a następnie rozlewa się na całe ciało. Trwa od dwóch do trzech dni, po czym blednie i znika, stopniowo cofa się także powiększenie węzłów chłonnych. Czasem pojawia się wysoka gorączka, dochodząca do 39 stopni.

Jak wygląda różyczka? Zdjęcia 

Jak wygląda różyczka, zdjęcia mogą pomóc w rozpoznaniu tej choroby, ponieważ wysypka jest jednym z jej głównych objawów. Wysypka w różyczce początkowo pojawia się na twarzy, a następnie rozprzestrzenia się na szyję, tułów i kończyny. Charakterystyczne dla niej są drobne, różowe plamki, które mogą zlewać się w większe obszary. Wysypka nie jest swędząca, ale może powodować dyskomfort. Oprócz wysypki, mogą występować także inne objawy, takie jak gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, ból gardła oraz katar. Różyczka jest chorobą wirusową, a zdjęcia mogą być pomocne w rozpoznaniu jej wczesnych stadiów, choć zawsze warto skonsultować się z lekarzem w celu potwierdzenia diagnozy.

Różyczka u dorosłych - zdjęcia:

Różyczka u niemowlaka

Niemowlęta do 6. miesiąca życia zapadają na różyczkę bardzo rzadko, ponieważ w ich krwi obecne są jeszcze przeciwciała otrzymane od matki w wieku płodowym (pod warunkiem, że była ona szczepiona lub wcześniej przebyła zakażenie). Nie należy jednak narażać ich niepotrzebnie na kontakty z osobą chorą. Jeśli już do takiego kontaktu doszło, trzeba niemowlę odizolować od chorego i bacznie dziecko obserwować.

Jak wygląda różyczka u niemowlaka? Pierwszym objawem jest podwyższenie temperatury ciała i powiększenie węzłów chłonnych za uszami i na szyi. Następnie pojawia się wysypka, początkowo na czole i za uszami, która miarę upływu czasu rozprzestrzenia się na całe ciało. Przybiera wtedy postać zaczerwienionej całej skóry, a nie pojedynczych plamek. Po upływie 2-3 dni blednie i stopniowo zaczyna zanikać. Wysypka ta na szczęście nie swędzi i nie wymaga stosowania żadnych maści. Chorobę leczy się objawowo – głównie stosuje się leki obniżające gorączkę, gdy ta jest za wysoka. Niemowlę powinno ją spokojnie przeleżeć w łóżeczku. Różyczka u niemowlaka nie wymaga leczenia, objawy choroby znikają same po kilku dniach, jednak zawsze konieczna jest konsultacja z pediatrą.

Różyczka u dzieci

Im dziecko jest młodsze, tym łatwiej przechodzi chorobę. Objawy różyczki wśród najmłodszych są łagodne, natomiast u dzieci starszych mogą przebiegać z powikłaniami. Ważne jest, aby dziecko przez cały czas trwania choroby leżało w łóżku, co zapobiega komplikacjom. Chociaż choroba nie wymaga leczenia, jej pierwsze objawy mogą wskazywać na inne poważne infekcje, które leczenia wymagają, dlatego różyczka u dzieci powinna być zawsze zdiagnozowana przez lekarza – tym bardziej że większość małych dzieci (ok. 70%.) przechodzi ją bardzo łagodnie (lub z niewielkimi objawami), nawet bez wysypki, co często sprawia trudności w jej zdiagnozowaniu.

U nastolatków, oprócz wysypki, choroba daje objawy grypopodobne w postaci bólu głowy, nieżytu nosa, utraty apetytu oraz bólu w stawach i mięśniach. Na różyczkę zapada się tylko raz, jej przechorowanie daje odporność na całe życie. Czasową odporność na chorobę można uzyskać dzięki szczepieniu (chroni przed zachorowaniem na około 10-15 lat). W Polsce dzieci szczepione są przeciwko różyczce obowiązkowo szczepionką skojarzoną MMR (odra, świnka, różyczka), między 13. a 15. miesiącem życia oraz w 10. roku życia. Zaleca się także szczepienie kobiet, które planują ciążę, a nie przechorowały wcześniej różyczki lub nie były szczepione od 15 lat przed potencjalnym poczęciem.

Różyczka u dorosłych

Różyczka u dorosłych zdarza się stosunkowo rzadko, ponieważ większość osób zapada na nią w wieku szkolnym i przedszkolnym. Najczęściej do zarażenia dochodzi u mężczyzn podczas kontaktu z chorym dzieckiem. Objawy choroby często bywają lekceważone, ponieważ przypominają zwykłe przeziębienia. Dolegliwości te pojawiają się po 2-3 tygodniach po zarażeniu, trudno więc skojarzyć je z różyczką.

Najczęściej występuje stan podgorączkowy, złe samopoczucie, jedno- lub dwudniowy ból stawów, ból głowy oraz ból mięśni. Może też wystąpić zapalenie gardła, suchy kaszel, katar i zapalenie spojówek. Po pewnym czasie dochodzi do obrzęku i bolesności węzłów chłonnych (karkowych, potylicznych, zausznych i szyjnych).

Zazwyczaj następnego dnia od wystąpienia powiększenia węzłów chłonnych pojawia się wysypka, która jest plamista lub plamisto-grudkowa. Najpierw występuje na twarzy (najczęściej za uszami), następnie na tułowiu, a po 1-2 dniach również na kończynach. Niekiedy może pojawić się na podniebieniu miękkim i błonach śluzowych jamy ustnej (plamki Forheimera). Wysypka ta znika samoistnie, ale może wystąpić nieznaczne łuszczenie się skóry. Do rzadkich objawów należy powiększenie śledziony lub zapalenie wątroby.

Symptomy zazwyczaj nie wymagają leczenia (jednak chory powinien pozostać w łóżku) i mijają samoistnie. Zdarza się czasem, że występują poważne powikłania. Różyczka stanowi największe zagrożenie dla kobiet w pierwszym trymestrze ciąży, ponieważ może spowodować trwałe uszkodzenia rozwijającego się płodu – prowadzi do problemów z wątrobą, szpikiem lub śledzioną, utraty słuchu, deformacji serca i oczu oraz opóźnienia umysłowego noworodka.

Jakie są przyczyny różyczki?

Choroba wywoływana jest przez wirus z rodziny Togaviridae. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub przez kontakt z wydzieliną jamy nosowo-gardłowej osoby chorej, jej moczem, krwią lub kałem. Osoba chora zakaża przez około 3 tygodnie i stanowi zagrożenie dla otoczenia na tydzień przed wystąpieniem u niej wysypki, aż do dwóch tygodni po ustąpieniu objawów chorobowych.

Jak leczyć różyczkę?

Chorobę leczy się objawowo. Jeśli pojawia się gorączka, przyjmuje się środki na jej obniżenie. Ważne jest, aby podczas choroby pacjent leżał w łóżku. Dzięki temu można uniknąć poważnych powikłań. Różyczka u dorosłych wymaga uważnej opieki z uwagi na jej cięższy przebieg i większą możliwość wystąpienia powikłań.

Warto wzmocnić organizm chorego i podnieść jego odporność przez odpowiednią dietę bogatą w białko, witaminy i minerały. Można też, szczególnie w okresie jesienno-zimowym, kiedy na rynku jest mało świeżych warzyw i owoców, wprowadzić odpowiednią suplementację. Ważne, aby choroba została zdiagnozowana przez lekarza, ponieważ istnieje wiele innych poważnych infekcji, wymagających leczenia i dających podobne objawy, jak różyczka. U kobiet w ciąży, które miały kontakt z osobą chorą na różyczkę, aby zapobiec zakażeniu, podaje się gamma-globulinę.

Jakie są powikłania różyczki?

Nigdy nie należy lekceważyć objawów, jakie daje różyczka. Choroba powinna być zawsze zdiagnozowana przez lekarza. Na szczęście powikłania występują dosyć rzadko. Należą do nich: zapalenie mięśnia sercowego, nawracające stany zapalne stawów (najczęściej dłoni i nadgarstka), zapalenie mózgu, małopłytkowość (możliwe są krwawienia z dziąseł, przewodu pokarmowego), krwiomocz, wybroczyny na skórze (plamica różyczkowa) lub zapalenie nerwu wzrokowego.

Bardzo rzadko dochodzi do aplazji szpiku kostnego oraz zespołu Guillaina-Barrégo (uszkodzenie nerwów prowadzące do niedowładów). Szczególnie niebezpieczne powikłania występują u kobiet w I trymestrze ciąży. Zachorowanie na różyczkę może spowodować poronienie lub poważne wady u dziecka (tzw. zespół Gregga).

Czy różyczka może być wrodzona?

Różyczka wrodzona rozwija się z zakażenia płodu w pierwszych tygodniach życia w łonie matki. U noworodka występują wówczas poważne wady układu krwiotwórczego i sercowo-naczyniowego, ośrodkowego układu nerwowego oraz narządów zmysłów. Skutkiem różyczki wrodzonej jest mała masa urodzeniowa ciała, przedwczesne narodziny oraz duża śmiertelność niemowląt (ok. 15%). Różyczka wrodzona przyczynia się do powstawania uszkodzenia wzroku (zaćma, jaskra, retinopatia), wodogłowia, upośledzenia umysłowego, niedorozwoju kończyn, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia śródmiąższowego płuc, zapalenia nerek, wątroby i mięśni, padaczki, mózgowego porażenia dziecięcego, skazy małopłytkowej i przewlekłej wysypki.

Dzięki szczepieniom z każdym rokiem obserwuje się zmniejszenie liczby dzieci borykających się z tą chorobą.