Nadciśnieniem nazywamy chorobę układu krążenia polegającą na (trwałym lub czasowym) podwyższonym ciśnieniu krwi w  układzie krwionośnym. Nie warto go ignorować, ponieważ nieleczone nadciśnienie sprzyja rozwojowi miażdżycy, grozi zawałem serca i udarem mózgu. Może też spowodować pogorszenie wzroku oraz niewydolność nerek. 

Przyczyny i rodzaje nadciśnienia

Wzorcowe ciśnienie wynosi 120/80 mmHg. Gdy serce pompuje krew z taką właśnie siłą, zapewnia wszystkim narządom najbardziej optymalne funkcjonowanie. O nadciśnieniu mówimy, gdy wysokość ciśnienia skurczowego wynosi powyżej 140 mmHg, a /lub rozkurczowego powyżej 90 mmHg. Problem nadciśnienia najczęściej dotyczy osób w średnim i starszym wieku i w ponad 90% przypadków ma podłoże genetyczne. W zależności od przyczyny możemy wyodrębnić 2 rodzaje nadciśnienia:

1. Nadciśnienie tętnicze pierwotne

Stanowi większość przypadków tego schorzenia. Jego źródłem są czynniki genetyczne, a także środowiskowe, które powodują rozregulowanie któregoś z mechanizmów uczestniczących w regulacji ciśnienia (np. układu hormonów).

2. Nadciśnienie tętnicze wtórne

Podejrzewa się je, gdy problem dotyczy młodych pacjentów. Jest potencjalnie usuwalne, ponieważ jego źródłem są inne choroby, takie jak:

• chroniczne choroby nerek
• zespół Cushinga
• zespół Conna
• zwężenie (koarktacja) aorty
• nowotwór rdzenia nadnerczy (guz chromochłonny)

Wystąpienie nadciśnienia tętniczego zależy w dużej mierze od naszego trybu życia. Ryzyko rozwoju schorzenia zwiększają takie czynniki jak:

• nadwaga i otyłość
• duża ilość soli w diecie
• spożywanie alkoholu
• palenie papierosów
• brak aktywności fizycznej
• stres
• niedobór witamin
• leki zawierające efedrynę

Nadciśnienie tętnicze może wywoływać szereg dolegliwości. Najczęstsze objawy to:

• zaburzenia snu
• uczucie niepokoju, drażliwość, wybuchowość
• bóle głowy
• mroczki przed oczami
• kołatanie serca
• duszności
• szum i zawroty głowy

U wielu chorych nadciśnienie tętnicze przebiega bezobjawowo nawet przez kilka lat. Niestety nieleczone może raptem objawić się niewydolnością nerek, zawałem czy udarem. Dlatego tak ważne jest, by kontrolować ciśnienie, a w przypadku nieprawidłowości jak najszybciej podjąć leczenie.

Jak rozpoznać i leczyć nadciśnienie?

Diagnozę stawia się na podstawie pomiarów ciśnienia tętniczego. Oczywiście jednorazowe wystąpienie podwyższonego ciśnienia nie świadczy o chorobie. Jest szereg czynników, które mogą zawyżyć wartości, np. stres, brak odpoczynku przed badaniem (wskazane jest spędzenie 10 minut w pozycji siedzącej), a także wypalenie papierosa do 30 minut przed pomiarem. Najbardziej miarodajne są pomiary wykonywane przez pacjenta w domowym zaciszu, dlatego warto wyposażyć się w sprawny ciśnieniomierz. Wyniki i godzinę badania dobrze jest notować. W ten sposób łatwiej będzie dobrać leki, a także wskazaną dawkę i porę ich zażywania. Aby dowiedzieć się, czy mamy do czynienia z pierwotnym nadciśnieniem tętniczym, lekarz musi też wykluczyć choroby, będące źródłem wtórnego nadciśnienia. Wskazane jest też zlecenie badań laboratoryjnych (m.in. poziom potasu, sodu i cholesterolu), które mogłyby świadczyć o chorobie sercowo-naczyniowej. Leczenie nadciśnienia tętniczego opiera się na dwóch elementach:

1. Zmianie stylu życia, która zakłada:

• rezygnację z tytoniu
• ograniczenie spożywania alkoholu
• w przypadku nadwagi zmniejszenie masy ciała (wskaźnik BMI powinien oscylować między 18,5 a 25)
• wprowadzenie do codziennego menu dużej ilości warzyw, owoców oraz ryb, ograniczenie natomiast soli oraz tłustych i smażonych mięs
• wprowadzenie aktywności fizycznej (minimum 30 minut dziennie). Specjaliści najbardziej polecają pływanie, gimnastykę, spacery oraz jazdę na rowerze
• unikanie sytuacji stresujących
• zadbanie o zdrowy sen oraz wypoczynek (sercowcy urlop powinni spędzać nad morzem, nie w górach, gdzie jest mniejsza ilość tlenu w atmosferze)

2. Przyjmowaniu leków obniżających ciśnienie, tzw. hipotensyjnych. Wyróżniamy:

• leki moczopędne (diuretyki) – najczęściej stosowane u osób starszych
• beta-blokery, których zadaniem jest obniżenie napięcia układu współczulnego
• inhibitory konwertazy angiotensyny (ACEI) oraz blokery receptora angiotensywnego (ARB), które obniżają ciśnienie, oddziałując na układ hormonów
• blokery kanału wapniowego, które zmniejszają napięcie naczyń krwionośnych

Wymienione leki można ze sobą łączyć lub stosować pojedynczo. Na początek lekarz zwykle zaleca monoterapię. Leki należy przyjmować codziennie, o stałych porach, zgodnie ze wskazówkami lekarza.  Nie powinno się samodzielnie odstawiać lub zmieniać dawek lekarstw. Konieczne jest natomiast prowadzenie regularnych pomiarów i notowanie wyników. Jeśli ciśnienie utrzymuje się na poziomie powyżej 140/90 niezbędna jest ponowna wizyta u lekarza i zmodyfikowanie leczenia. W sytuacji nagłego skoku ciśnienia, można sięgnąć po leki doraźne, które umieszcza się pod językiem w celu szybszego wchłaniania (np. dostępny na receptę Captopril). Nadciśnienie tętnicze to choroba przewlekła, co oznacza, że leki trzeba zażywać do końca życia – chyba że uda się wyeliminować schorzenie będące właściwym źródłem nadciśnienia wtórnego. Nawet jeżeli nie znajdujemy się w grupie objętej wysokim ryzykiem zachorowania, warto zadbać o profilaktykę, która polega na utrzymywaniu prawidłowej masy ciała, zdrowym odżywianiu i regularnej aktywności fizycznej oraz kontrolnych pomiarach ciśnienia.