Nadciśnieniem nazywamy chorobę układu krążenia polegającą na (trwałym lub czasowym) podwyższonym ciśnieniu krwi w układzie krwionośnym. Nie warto go ignorować, ponieważ nieleczone nadciśnienie sprzyja rozwojowi miażdżycy, grozi zawałem serca i udarem mózgu. Może też spowodować pogorszenie wzroku oraz niewydolność nerek.
Przyczyny i rodzaje nadciśnienia
Wzorcowe ciśnienie wynosi 120/80 mmHg. Gdy serce pompuje krew z taką właśnie siłą, zapewnia wszystkim narządom najbardziej optymalne funkcjonowanie. O nadciśnieniu mówimy, gdy wysokość ciśnienia skurczowego wynosi powyżej 140 mmHg, a /lub rozkurczowego powyżej 90 mmHg. Problem nadciśnienia najczęściej dotyczy osób w średnim i starszym wieku i w ponad 90% przypadków ma podłoże genetyczne. W zależności od przyczyny możemy wyodrębnić 2 rodzaje nadciśnienia:
- Nadciśnienie tętnicze pierwotne
Stanowi większość przypadków tego schorzenia. Jego źródłem są czynniki genetyczne, a także środowiskowe, które powodują rozregulowanie któregoś z mechanizmów uczestniczących w regulacji ciśnienia (np. układu hormonów).
- Nadciśnienie tętnicze wtórne
Podejrzewa się je, gdy problem dotyczy młodych pacjentów. Jest potencjalnie usuwalne, ponieważ jego źródłem są inne choroby, takie jak:
- chroniczne choroby nerek
- zespół Cushinga
- zespół Conna
- zwężenie (koarktacja) aorty
- nowotwór rdzenia nadnerczy (guz chromochłonny)
Wystąpienie nadciśnienia tętniczego zależy w dużej mierze od naszego trybu życia. Ryzyko rozwoju schorzenia zwiększają takie czynniki jak:
- nadwaga i otyłość
- duża ilość soli w diecie
- spożywanie alkoholu
- palenie papierosów
- brak aktywności fizycznej
- stres
- niedobór witamin
- leki zawierające efedrynę
Nadciśnienie tętnicze może wywoływać szereg dolegliwości. Najczęstsze objawy to:
- zaburzenia snu
- uczucie niepokoju, drażliwość, wybuchowość
- bóle głowy
- mroczki przed oczami
- kołatanie serca
- duszności
- szum i zawroty głowy
U wielu chorych nadciśnienie tętnicze przebiega bezobjawowo nawet przez kilka lat. Niestety nieleczone może raptem objawić się niewydolnością nerek, zawałem czy udarem. Dlatego tak ważne jest, by kontrolować ciśnienie, a w przypadku nieprawidłowości jak najszybciej podjąć leczenie.
Jak rozpoznać i leczyć nadciśnienie?
Diagnozę stawia się na podstawie pomiarów ciśnienia tętniczego. Oczywiście jednorazowe wystąpienie podwyższonego ciśnienia nie świadczy o chorobie. Jest szereg czynników, które mogą zawyżyć wartości, np. stres, brak odpoczynku przed badaniem (wskazane jest spędzenie 10 minut w pozycji siedzącej), a także wypalenie papierosa do 30 minut przed pomiarem. Najbardziej miarodajne są pomiary wykonywane przez pacjenta w domowym zaciszu, dlatego warto wyposażyć się w sprawny ciśnieniomierz. Wyniki i godzinę badania dobrze jest notować. W ten sposób łatwiej będzie dobrać leki, a także wskazaną dawkę i porę ich zażywania. Aby dowiedzieć się, czy mamy do czynienia z pierwotnym nadciśnieniem tętniczym, lekarz musi też wykluczyć choroby, będące źródłem wtórnego nadciśnienia. Wskazane jest też zlecenie badań laboratoryjnych (m.in. poziom potasu, sodu i cholesterolu), które mogłyby świadczyć o chorobie sercowo-naczyniowej. Leczenie nadciśnienia tętniczego opiera się na dwóch elementach:
- Zmianie stylu życia, która zakłada:
- rezygnację z tytoniu
- ograniczenie spożywania alkoholu
- w przypadku nadwagi zmniejszenie masy ciała (wskaźnik BMI powinien oscylować między 18,5 a 25)
- wprowadzenie do codziennego menu dużej ilości warzyw, owoców oraz ryb, ograniczenie natomiast soli oraz tłustych i smażonych mięs
- wprowadzenie aktywności fizycznej (minimum 30 minut dziennie). Specjaliści najbardziej polecają pływanie, gimnastykę, spacery oraz jazdę na rowerze
- unikanie sytuacji stresujących
- zadbanie o zdrowy sen oraz wypoczynek (sercowcy urlop powinni spędzać nad morzem, nie w górach, gdzie jest mniejsza ilość tlenu w atmosferze)
- Przyjmowaniu leków obniżających ciśnienie, tzw. hipotensyjnych. Wyróżniamy:
- leki moczopędne (diuretyki) – najczęściej stosowane u osób starszych
- beta-blokery, których zadaniem jest obniżenie napięcia układu współczulnego
- inhibitory konwertazy angiotensyny (ACEI) oraz blokery receptora angiotensywnego (ARB), które obniżają ciśnienie, oddziałując na układ hormonów
- blokery kanału wapniowego, które zmniejszają napięcie naczyń krwionośnych
Wymienione leki można ze sobą łączyć lub stosować pojedynczo. Na początek lekarz zwykle zaleca monoterapię. Leki należy przyjmować codziennie, o stałych porach, zgodnie ze wskazówkami lekarza. Nie powinno się samodzielnie odstawiać lub zmieniać dawek lekarstw. Konieczne jest natomiast prowadzenie regularnych pomiarów i notowanie wyników. Jeśli ciśnienie utrzymuje się na poziomie powyżej 140/90 niezbędna jest ponowna wizyta u lekarza i zmodyfikowanie leczenia. W sytuacji nagłego skoku ciśnienia, można sięgnąć po leki doraźne, które umieszcza się pod językiem w celu szybszego wchłaniania (np. dostępny na receptę Captopril). Nadciśnienie tętnicze to choroba przewlekła, co oznacza, że leki trzeba zażywać do końca życia – chyba że uda się wyeliminować schorzenie będące właściwym źródłem nadciśnienia wtórnego. Nawet jeżeli nie znajdujemy się w grupie objętej wysokim ryzykiem zachorowania, warto zadbać o profilaktykę, która polega na utrzymywaniu prawidłowej masy ciała, zdrowym odżywianiu i regularnej aktywności fizycznej oraz kontrolnych pomiarach ciśnienia.
