Mniszek lekarski, potocznie nazywany mleczem lub dmuchawcem, rosnący powszechnie na trawnikach i łąkach, traktowany jest przez wielu ludzi, jako pospolity i uciążliwy do wytępienia chwast. To bylina, która łatwo wysiewa się z nasion roznoszonych przez wiatr. W całej roślinie znajduje się biały, gorzki, piekący sok mleczny. Mniszek stanowi jednak cenione przez zielarzy remedium na wiele dolegliwości. Kwitnie od kwietnia do lipca, a później ponownie, zachwycając pachnącym, żółtym dywanem kwiatów, przyciągającym pszczoły. Źródłem leczniczym jest cała roślina: kwiaty, korzeń i liście. Te ostatnie zbiera się przed kwitnieniem, łodygi w czasie kwitnienia, kwiaty w maju, a korzenie wiosną lub jesienią. Francuzi często na wiosnę sporządzają smaczną sałatkę z liści i łodyg mniszka.
Mniszek lekarski – zastosowanie
Mniszek pospolity, inaczej lekarski, znajduje zastosowanie nie tylko w leczeniu domowym, ale również w medycynie. Przetwory z mniszka (odwar z korzenia, wino z korzeni, sok z liści, syrop z kwiatów, krople z ziela) stosowane są w wielu schorzeniach, związanych z uszkodzeniem wątroby i zmniejszeniem wydzielania żółci. Jest szczególnie przydatny podczas rekonwalescencji po przebytym wirusowym zapaleniu wątroby, po zabiegach na drogach żółciowych, w zastoju żółci w pęcherzu żółciowym, a także w zagrożeniu kamicą żółciową. Przetwory z mniszka zleca się również przy upośledzeniu czynności kłębków nerkowych i podczas zmniejszenia dobowej ilości moczu, a także obrzękach, spowodowanych zaburzeniami układu krążenia i nerek. Pomocniczo stosuje się go w reumatyzmie, podagrze, otyłości, trądziku, w stanach przedcukrzycowych i w początkach cukrzycy. Wchodzi również w skład innych leczniczych preparatów, produkowanych przez Herbapol, stosowanych na wiele dolegliwości, np.: Cholagoga (zioła wątrobowe), Diabetosan (zioła przeciwcukrzycowe), Normosan i Neonormosan (zioła przeczyszczające), Degrosan (zioła wspomagające metabolizm), Pulmosan (zioła na układ oddechowy), Cholesol oraz Gastrochol (zioła na układ pokarmowy). Zewnętrznie mniszka używa się do kąpieli kosmetycznych, a świeży sok mleczny do okładów na kurzajki, brodawki i kłykciny kończyste. Kwiaty ziela są bardzo pomocne w przewlekłych nieżytach jamy ustnej, gardła i oskrzeli.
Mniszek lekarski – działanie
Mniszek lekarski i jego przetwory, jak wykazały liczne badania farmakologiczne i kliniczne, działają wielokierunkowo. Pierwszym z nich jest pobudzający wpływ na wytwarzanie żółci przez wątrobę i ułatwienie jej przepływu do dwunastnicy przez drogi żółciowe. Wywołuje to zwiększenie kurczliwości tych przewodów, a w szczególności pęcherzyka żółciowego, co przeciwdziała zastojowi żółci. Wykazano również korzystny wpływ na czynność wydzielniczą trzustki oraz normalizację całego procesu trawienia. Drugi kierunek działania mniszka stanowi działanie moczopędne, poprzez zwiększanie przesączania w kłębkach nerkowych. Poza tym wykazuje także działanie „oczyszczające krew”, czyli odtruwające i oczyszczające ze szkodliwych związków, jakie uwalniane są podczas przemiany materii. Ponadto mniszek pospolity działa rozkurczowo na mięśnie gładkie, co usprawnia przepływ żółci i moczu. Działa także przeciwcukrzycowo i pobudzająco na wydzielanie soku żołądkowego. Wykazuje ponadto działanie regenerujące na skórę, przyspiesza gojenie się ran i bliznowacenie. Co ważne, stosowanie mniszka w zalecanych dawkach, nie wywiera szkodliwego działania ubocznego.
Mniszek lekarski – właściwości lecznicze
W dawnych czasach, szczególnie na wsi, do leczenia schorzeń używano wiele różnych ziół, między innymi także mniszek lekarski. Właściwości lecznicze tego ziela zostały potwierdzone w wielu niezależnych ośrodkach badawczych. Dowiedziono, że cała roślina wykazuje niezwykłe właściwości lecznicze. W liściach i kwiatach stwierdzono obecność żółtych barwników ksantofilowych (taraksantyny), flawonoidów oraz soli mineralnych (potas, magnes, siarkę i krzem) i witamin (zwłaszcza znaczne ilości witaminy C). W korzeniach wykryto inulinę, fruktozę, kwasy organiczne, trójterpeny, garbniki, flobafeny oraz olejek eteryczny. W leczeniu schorzeń dróg żółciowych i wątroby oraz układu pokarmowego również stosuje się mniszek lekarski. Działanie tego ziela jest skuteczne i szybkie. Nie każdy wie, że żucie świeżych łodyg może bezboleśnie rozpuścić kamienie żółciowe. Kuracja trwa 14 dni. Łodygi myje się razem z kwiatostanem, następnie usuwa się koszyczek i wolno żuje łodygę. Początkowo ma ona gorzki smak, jest chrupka i soczysta, podobna w smaku do endywii. Należy spożywać pięć do sześciu łodyg dziennie, czasem nawet do 10. Kuracja ta usuwa również świąd skóry, ponieważ oczyszcza krew z toksyn.
Mniszek lekarski – syrop
Do sporządzenia pysznego syropu używa się kwiatów mniszka lekarskiego. Zastosowanie tego syropu może być różne: można go rozsmarować na kromce chleba z masłem, jak miód albo używać do słodzenia napojów, szczególnie zimą, kiedy jest mało witamin. Często wchodzi w skład wypieków, np. piernika, ponieważ wzmacnia jego smak. Syrop z kwiatów mniszka, oprócz walorów smakowych, jest bardzo korzystny dla zdrowia. Wspomaga leczenie przewlekłych nieżytów jamy ustnej, gardła i oskrzeli. Aby go sporządzić, należy zebrać 4 kopiaste garście koszyczków mniszka (najlepiej w maju), zalać je 1 litrem zimnej wody i powoli ogrzewać, aż do wrzenia. Po zagotowaniu całość odstawia się na noc. Następnego dnia należy przelać płyn przez sito i dobrze wycisnąć wodę z kwiatów (przez gazę lub rękami). Do soku należy dodać 1 kg cukru oraz pół cytryny pokrojonej w plasterki. Następnie garnek z syropem (bez pokrywki), ustawia się na palniku kuchenki i całość ogrzewa (nie dopuszczając do wrzenia) tak długo, aż syrop stanie się gęsty. Ważne jest, aby ciecz odparowywała bez gotowania, by zachować wszystkie witaminy. Aby sprawdzić, czy syrop ma odpowiednią konsystencję, należy co jakiś czas robić próbę ostygnięcia kropli syropu na spodeczku. Syrop nie może być zbyt gęsty, aby się nie skrystalizował, ani zbyt rzadki, ponieważ mógłby wówczas skwaśnieć. Jeśli jest gotowy, wlewa się go do wyparzonych słoiczków lub butelek. Prawidłowo sporządzony syrop z mniszka można przechowywać w szczelnie zamkniętych pojemnikach przez całą zimę.
Herbata z mniszka lekarskiego
Herbatka z mniszka ma działanie oczyszczające krew, napotne i moczopędne. Wspomaga trawienie. Aby sporządzić leczniczą herbatkę z mniszka, należy jedną kopiastą łyżeczkę do herbaty rozdrobnionych lub zmielonych korzeni zalać na noc jedną szklanką zimnej wody. Następnego dnia płyn podgrzewa się do wrzenia i przecedza. Otrzymaną ilość herbatki należy podzielić na dwie równe części i pić łykami: pół godziny przed śniadaniem i po nim.
Mniszek lekarski jest bardzo zdrowy. Warto go spożywać nie tylko leczniczo – na różne dolegliwości, ale również na co dzień.
