Mammografia - wskazania do badania przesiewowego raka piersi - przebieg i przygotowanie

Choć świadomość z zakresu profilaktyki raka piersi w ostatnich latach znacznie wzrosła, wiele kobiet wciąż zastanawia się, co to jest mammografia i na czym polega to ważne badanie. Na przestrzeni lat powstało wiele mitów dotyczących mammografii. Warto wiedzieć, że większość z nich jest nieprawdziwa, a regularne badanie piersi może uratować zdrowie i życie. Mammografia jest bezpiecznym, skutecznym i nieinwazyjnym badaniem, nie wymagającym szczególnego przygotowania, polecanym szczególnie kobietom między 50. a 69. rokiem życia. W tym przedziale wiekowym można wykonać je za darmo.

Zobacz także artykuł: Sprawdzone sposoby na jędrne i piękne piersi

Mammografia jako obrazowa metoda badania gruczołu piersiowego

Mammografia to obrazowa metoda radiologiczna stosowana do oceny jakości tkanek piersi. To najczulsze i najbardziej specyficzne badanie w diagnostyce raka piersi, wykorzystujące minimalną, wciąż bezpieczną dla zdrowia dawkę promieniowania rentgenowskiego. Dzięki temu specjalista może wykryć nawet niewielkie zmiany we wczesnej fazie rozwoju, co znacznie zwiększa rokowania co do leczenia nowotworu. 

Które kobiety powinny robić mammografię - grupa ryzyka zachorowania na raka piersi

Na mammografię powinny zdecydować się wszystkie kobiety, u których pojawiły się następujące objawy:

• wycisk z brodawek, zwłaszcza z domieszką krwi (nie dotyczy wycieku mleka w przypadku kobiet karmiących piersią)
• ból piersi pojawiający się regularnie bez konkretnej przyczyny
• nadmierna bolesność piersi podczas ich uciskania, niezależna od dnia cyklu
• wgłębienia na skórze piersi, zmiana wyglądu brodawek sutkowych (zgrubienia, zaczerwienienia, owrzodzenia)
• powiększenie węzłów chłonnych w okolicach pach
• nagła zmiana wielkości lub kształtu jednej z piersi

W grupie ryzyka zachorowania na raka piersi znajdują się przede wszystkim kobiety po 50. roku życia, ponieważ właśnie wtedy miejsce mają największe zmiany hormonalne w organizmie. Znaczenie mają również predyspozycje genetyczne - gdy w bliskiej rodzinie występowały przypadki raka piersi, ryzyko znacznie wzrasta. Nieznacznie większe ryzyko obserwuje się u Pań, które nigdy nie rodziły lub urodziły po 35. roku życia oraz u tych, które przez długi czas stosowały leki hormonalne, np. doustną antykoncepcję. Udowodniono, że karmienie piersią może w niewielkim stopniu zmniejszyć ryzyko raka piersi.

Czy mammografia boli i czy jest niebezpieczna?

Mammografia jest badaniem bezpiecznym, wykorzystującym niewielkie dawki promieniowania jonizującego. Wykonana co jakiś czas pozostaje bez jakiegokolwiek wpływu na zdrowie pacjentki. Ważne, aby nie wykonywać badania bardzo często, jeśli nie ma ku temu żadnych wskazań zdrowotnych. W związku z dużym bezpieczeństwem praktycznie nie ma przeciwwskazań do mammografii. Jedynym jest ciąża, zwłaszcza w I trymestrze. Na pytanie: "czy mammografia jest bezpieczna?" można więc z całą pewnością odpowiedzieć twierdząco.

Badanie mammografem nie powoduje silnych dolegliwości bólowych. Wskutek ucisku piersi przez płyty urządzenia może być odczuwalny pewien dyskomfort, dlatego nie zaleca się wykonywania badania w sytuacji, gdy piersi są obrzęknięte i tkliwe (np. podczas laktacji). W innych przypadkach może - choć nie musi - pojawić się niewielki ból związany z uciskiem piersi. Trwa on jednak bardzo krótko. 

Przygotowania do mammografii dzień wcześniej

Kiedy pierwsza mammografia jest już zaplanowana, wiele Pań szuka informacji odnośnie odpowiedniego przygotowania się do procedury. Dużą zaletą tego badania jest brak konieczności większych przygotowań. Należy pamiętać jedynie o higienie osobistej oraz unikaniu stosowania kosmetyków pielęgnacyjnych na okolice piersi dzień wcześniej. W dniu badania warto zrezygnować nawet z użycia dezodorantu. 

Jak przebiega badanie radiologiczne - przebieg mammografii

Na samym początku pacjentka musi zdjąć górną część garderoby, włącznie z bielizną. Następnie ustawia się przed mammografem i układa jedną pierś na specjalnie przygotowanej, poziomej podkładce. Znajduje się w niej detektor emitujący promieniowanie. Specjalista wykonujący badanie może pomóc z prawidłowym ułożeniu piersi, aby jej tkanki były jak najdokładniej uwidocznione. Następnie pierś jest dociskana płytką kompresyjną, dzięki czemu tkanki zostają unieruchomione i zmniejsza się ich objętość. Umożliwia to zastosowanie mniejszej dawki promieniowania do uzyskania obrazu. Po uzyskaniu zdjęcia w projekcji górno-dolnej płytki przemieszczają się, aby móc wykonać zdjęcie skośne. Następnie takim samym czynnościom poddaje się drugą pierś. 

Informacje, które należy zgłosić wykonującemu badanie

Osoba wykonująca badanie powinna otrzymać od pacjentki następujące informacje:

• data ostatniej miesiączki, w przypadku kobiet przed menopauzą
• ewentualne dolegliwości dotyczące piersi
• choroby i problemy zdrowotne
• data ostatniej mammografii lub USG piersi wraz z wynikami
• występowanie nowotworów piersi w rodzinie
• przyjmowanie leków, zwłaszcza hormonalnych

Takie podstawowe informacje ułatwią ocenę ewentualnych zmian i zacienień na obrazie. Zawsze warto być szczerą w stosunku do specjalisty.

Jak zrobić samobadanie piersi?

Samobadanie piersi należy wykonywać co miesiąc o stałej porze, najlepiej 2-3 dni po miesiączce. Zaczynamy od pozycji stojącej przed lustrem. Zdejmujemy odzież i obserwujemy wygląd piersi, symetrię, szukamy ewentualnych niepokojących zmian. Wykonujemy ruchy ramionami we wszystkich kierunkach, szukając ograniczenia ruchomości skóry okolic piersi. Należy także delikatnie ścisnąć brodawkę i sprawdzić, czy nie wydziela żadnego płynu. Dalszą część samobadania warto wykonać pod prysznicem, ponieważ woda ułatwia przesuwanie się palców po skórze i zwiększa czułość. 

Chcąc zbadać lewą pierś, lewą rękę zakładamy za głowę, prawą wykonując drobne kółeczka z góry na dół i z powrotem. Czynność powtarzamy na całej powierzchni piersi oraz w okolicach dołów pachowych. Powtarzamy dla drugiej strony zwracając szczególną uwagę na guzki, zgrubienia i ograniczenie przesuwalności skóry. 

Kiedy powinno się wykonać pierwsze badanie w mammografie?

Często pada pytanie, w jakim wieku mammografię powinno się wykonać po raz pierwszy. Nie ma jednolitej odpowiedzi na to, od którego roku życia mammografia jest dozwolona. Za najwcześniejszy próg uznaje się 35. rok życia, choć na ogół na badanie decydują się kobiety starsze. Od 35. roku życia powinny wykonywać je kobiety obarczone dużym ryzykiem zachorowania na raka (występowanie nowotworów piersi w najbliższej rodzinie). Pierwsze badanie warto wykonać po ukończeniu 40. roku życia.

Od jakiego wieku mammografia stanowi rutynowe badanie kontrolne? W Polsce prowadzony jest program profilaktyczny raka piersi, w ramach którego wykonuje się darmowe badanie mammografii. Program skierowany jest dla kobiet w wieku 50-69 lat, które w ciągu ostatnich dwóch lat nie miały wykonywanej mammografii lub są obarczone wysokim ryzykiem rozwoju nowotworu piersi. Udowodniono, że wzrost ryzyka choroby przypada na 45. rok życia, zaś najwięcej chorych kobiet odnotowuje się we wspomnianej grupie wiekowej 50-69 lat.

Mammografia a USG piersi – czym się różnią?

Mammografia i USG piersi to badania wzajemnie się uzupełniające. Obydwa są bezpieczne, choć pierwsze z nich częściej wykonuje się u kobiet dojrzałych, u których w budowie piersi przeważa tkanka tłuszczowa, a nie gruczołowa. USG może być wykonywane już od pierwszych wizyt u ginekologa, także w przypadku kobiet ciężarnych. Uznaje się, że badanie USG piersi w przypadku pacjentek między 20. a 30. rokiem życia należy wykonywać raz na dwa lata, zaś u kobiet po 30. roku życia - raz w roku. Badanie USG należy uzupełniać comiesięcznym samobadaniem oraz w przypadku kobiet dojrzałych - regularną mammografią.

Ile kosztuje mammografia i co jaki czas wykonywać badanie?

Panie w wieku między 50. a 69. rokiem życia mogą raz na dwa lata udać się na badanie całkowicie bezpłatnie, w ramach wspomnianego wcześniej programu profilaktyki raka piersi. Młodsze pacjentki również mogą skorzystać z darmowej opcji, muszą jednak posiadać skierowanie na mammografię, wydane przez lekarza poradni chorób piersi. Koszt badania prywatnego nie jest duży, oscyluje w granicach 100 zł, zaś mammografia 3D jest zwykle dwukrotnie droższa.

Jak często mammografia powinna być wykonywana, aby faktycznie wspierać swoje zdrowie? Każda kobieta między 50. a 69. rokiem życia powinna mieć wykonaną mammografię raz w roku. Młodsze pacjentki, bez obciążenia rodzinnego, powinny wykonywać badanie raz na 2-3 lata, nie zapominając o corocznym badaniu USG i comiesięcznym samobadaniu piersi.