Łojotokowe zapalenie skóry: leczenie, objawy i przyczyny ŁZS - uciążliwej dermatozy

Czym jest łojotokowe zapalenie skóry?

Łojotokowe zapalenie skóry to przewlekła, nawracająca choroba skóry. Charakteryzuje się łuszczącą skórą na twarzy, we włosach i innych miejscach ciała. Pojawia się na skutek stanu zapalnego skóry i gruczołów łojowych, który wywołuje nadmierne złuszczanie się naskórka.

Łojotokowe zapalenie skóry częściej dotyka mężczyzn, niż kobiet, co według niektórych naukowców związane jest z działaniem męskiego hormonu – testosteronu. Według innych może być wywołane pewnymi nieprawidłowościami i zaburzeniami ze strony układu odpornościowego. Wiadomo na pewno, że brak higieny osobistej, nieodpowiednia dieta, zanieczyszczenia środowiska, brak ekspozycji na światło słoneczne, zaburzenia hormonalne oraz stres nasilają niekorzystne zmiany w przebiegu ŁZS.

Badania kliniczne wykazały, że łojotokowe zapalenie skóry mogą też wywoływać drożdżaki Malassezia spp. Grzyby te wchodzą w skład fizjologicznej flory bakteryjnej każdego człowieka. U osób zdrowych nie wywołują żadnych dolegliwości, ale jeśli dojdzie do osłabienia układu immunologicznego, namnażają się w sposób niekontrolowany i na skórze łojotokowej wywołują podrażnienia, zaczerwienienia i złuszczanie się naskórka.

Jakie są objawy ŁZS (łojotokowego zapalenia skóry)?

Oto najczęstsze objawy ŁZS (łojotokowego zapalenia skóry):

• Zaczerwienienie skóry – najczęściej w okolicach bogatych w gruczoły łojowe (twarz, owłosiona skóra głowy, klatka piersiowa, plecy).
• Złuszczanie naskórka – występuje w postaci suchych, białych lub żółtawych łusek.
• Świąd (swędzenie) – może być uciążliwy i nasilać się w stresie lub przy zmianach temperatury.
• Tłusta, błyszcząca skóra – szczególnie w obrębie nosa, czoła i brody.
• Łupież tłusty – forma ŁZS na owłosionej skórze głowy, z przylegającymi łuskami i świądem.
• Podrażnienia w fałdach skórnych – np. za uszami, w pachwinach, pod pachami.
• Nawracający charakter zmian – objawy często zaostrzają się okresowo, np. jesienią i zimą.

Każdy powinien wiedzieć, jakie są objawy łojotokowego zapalenia skóry, ponieważ nieleczone schorzenie może doprowadzić do trwałych rozpadlin i przeczosów. Typowym symptomem choroby jest występowanie delikatnego rumienia w zaatakowanym miejscu, świąd i złuszczanie się naskórka.

W zaawansowanym stadium choroby pojawiają się tłuste łuski w kolorze żółtym, a nawet strupy. Zmiany te na początku występują w obrębie owłosionej skóry głowy. Następnie choroba przenosi się na sąsiadującą skórę – czoło, brwi, za uszy, na fałdy wargowo-nosowe. Może też dojść do zapalenia brzegów powiek. Zmianom tym często towarzyszy dokuczliwy świąd. Ogniska zapalne mogą też umiejscowić się na skórze w okolicy mostka oraz wzdłuż kręgosłupa, tworząc tak zwaną „rynnę łojotokową”. Łojotokowe zapalenie skóry należy do chorób sezonowych – ich nasilenie ma miejsce szczególnie jesienią i zimą.

Łojotokowe zapalenie skóry w okresie dojrzewania

Najczęściej choroby skóry głowy, twarzy i innych miejsc na ciele, występują u osób, które wchodzą w okres dojrzewania. Dochodzi wówczas do gwałtownego wzrostu aktywności gruczołów łojowych skóry, które zaczynają produkować nadmierne ilości tłuszczu (inaczej sebum, które stanowi główny składnik płaszcza lipidowego). Na skutek zmian hormonalnych zachodzących w ciele młodego organizmu następuje również zmiana składu sebum – maleje ilość kwasów tłuszczowych i estrów, a rośnie zawartość trójglicerydów. Wywołuje to podrażnienie skóry, wskutek czego dochodzi do nadmiernego złuszczania się naskórka.

Jeśli problem dotyczy włosów, następuje ich przerzedzanie. Zapalenie skóry głowy sprawia też, że włosy stają się splątane i zbite, często też wypadają. Zapalenie skóry twarzy w okresie dojrzewania często nasila objawy trądziku młodzieńczego, może też wywołać komplikację w postaci trudnego do wyleczenia i pozostawiającego trwałe blizny, trądziku różowatego.

ŁZS – kogo to może dotyczyć?

Łojotokowe zapalenie skóry głowy i twarzy najczęściej dotyczy młodzieży w wieku dojrzewania. Specjaliści wyróżnili pewne grupy, które są bardziej narażone na ŁZS. Należą do nich przede wszystkim osoby, które mają obniżoną odporność, a więc znajdują się w podeszłym wieku, małe dzieci oraz chorzy przyjmujący leki immunosupresyjne. Poza tym do grupy ryzyka zalicza się pacjentów borykających się z cukrzycą, chorobą Parkinsona, zapaleniem trzustki oraz wątroby typu C, nowotworami przewodu pokarmowego i oddechowego, osoby cierpiące na choroby przewlekłe, neurologiczne, zaburzenia psychiczne (w tym depresja i padaczka), porażenie nerwu twarzowego, alkoholizm oraz infekcję wirusem HIV.

Często obserwuje się również łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt. Może ono wystąpić już w drugim tygodniu życia. Najczęściej objawia się w postaci ciemieniuchy, czyli miękkich, tłustych, żółto-szarych łusek i strupów na skórze głowy oraz we włosach. Nieraz rozszerza się na skórę całej twarzy, tułów i kończyny tworząc drobne, czerwone grudki, złuszczające się blaszki, a nawet rozległe, zlewne stany zapalne.

Jak leczyć łojotokowe zapalenie skóry?

Podstawą skutecznego leczenia jest właściwa diagnoza, ponieważ istnieje kilka innych chorób skórnych o podobnych objawach, z którymi łatwo pomylić ŁZS, jak np. łuszczyca, grzybica skóry, łupież różowaty oraz choroby skóry na podłożu alergicznym. W tym celu lekarze zlecają przeprowadzenie specjalistycznych badań i testów. Pacjenci powinni ograniczyć lub wręcz unikać kontaktu skóry z materiałami sztucznymi, zawierającymi barwniki i alergeny, aby jej dodatkowo nie podrażniać.

Łojotokowe zapalenie skóry – leczenie

Leczenie łojotokowego zapalenia skóry (ŁZS) obejmuje zarówno terapię miejscową, jak i ogólną – w zależności od przyczyny schorzenia, wieku pacjenta, lokalizacji zmian oraz nasilenia objawów. U osób dorosłych z ciężkim przebiegiem choroby, opornym na leczenie miejscowe, stosuje się doustne preparaty – m.in. antybiotyki, retinoidy, pochodne imidazolowe oraz leki sterydowe. Terapia miejscowa polega na stosowaniu kremów o działaniu przeciwgrzybiczym i przeciwzapalnym, często poprzedzonych preparatem złuszczającym, np. oliwą salicylową, aby ułatwić wchłanianie substancji czynnych.

Kluczowa jest także codzienna higiena oraz właściwa pielęgnacja skóry. Leczenie ŁZS, szczególnie w obrębie owłosionej skóry głowy, bywa długotrwałe i trudne, a objawy mają tendencję do nawrotów.

Najważniejsze zasady leczenia ŁZS:

• Doustne leczenie (np. antybiotyki, retinoidy, leki sterydowe) w ciężkich przypadkach u dorosłych.
  
• Miejscowe leczenie kremami przeciwgrzybiczymi i przeciwzapalnymi.
  
• Wstępne stosowanie preparatów złuszczających (np. oliwa salicylowa).
• Codzienna higiena i odpowiednia pielęgnacja skóry.
• Długoterminowe leczenie skóry głowy – nawet przez wiele lat.
• Profilaktyczne stosowanie szamponów z siarką, dziegciem, selenem, cyklopiroksolaminą lub ketokonazolem (raz w tygodniu przez kilka miesięcy po remisji).
• W ciężkich przypadkach – 200 mg itrakonazolu przez 2 dni w każdym miesiącu.
• Czasami stosuje się również naświetlanie specjalnymi lampami.

Łojotokowe zapalenie skóry twarzy – pielęgnacja

Do typowych błędów popełnianych w pielęgnacji chorej skóry twarzy należy zbyt intensywne usuwanie warstwy łojowej przez chorego oraz nadużywanie kosmetyków, które dodatkowo podrażniają wrażliwą skórę. Właściwa pielęgnacja twarzy w ŁZS polega na stosowaniu łagodnych, nawilżających i niepodrażniających dermokosmetyków, zawierających cynk, kwas hialuronowy, witaminy z grupy B oraz kwasy tłuszczowe omega. Pozwalają one delikatnie oczyścić złuszczony naskórek, zmniejszyć podrażnienie i wzmocnić naturalną barierę ochronną skóry. Wykazują również łagodne działanie przeciwzapalne, przeciwgrzybiczne oraz przeciwbakteryjne, dzięki czemu wspomagają terapię farmakologiczną i podtrzymują jej efekty. Kosmetyki te dostępne są w aptekach w postaci emulsji, kremów oraz czy maści. 

Łojotokowe zapalenie skóry – dieta

Co jeść przy ŁZS:

• Produkty bogate w cynk – np. pestki dyni, orzechy nerkowca, jaja, fasola.
• Źródła kwasów omega-3 – tłuste ryby morskie (łosoś, makrela, sardynki), siemię lniane, olej lniany, orzechy włoskie.
• Produkty bogate w witaminy z grupy B – pełnoziarniste produkty zbożowe, jajka, awokado, rośliny strączkowe.
• Pokarmy bogate w witaminę D – tłuste ryby, jaja, nabiał, grzyby (np. boczniaki, pieczarki), ewentualnie suplementacja po konsultacji z lekarzem.
  
• Fermentowane produkty mleczne – kefir, jogurt naturalny, maślanka (dla wsparcia mikrobiomu).
• Warzywa i owoce – szczególnie te o działaniu przeciwzapalnym: brokuły, szpinak, jagody, czarna porzeczka.
• Woda i ziołowe napary – nawodnienie wspiera zdrowie skóry, np. napar z pokrzywy lub rumianku.

Dodatkowe wskazówki:

• Ogranicz cukier, tłuszcze trans, fast foody, nabiał (jeśli zauważysz, że zaostrza objawy).
• Unikaj nadmiaru alkoholu i kawy – mogą działać prozapalnie.
• Obserwuj reakcje organizmu – niektóre osoby mają indywidualne nietolerancje (np. gluten, nabiał, konserwanty).

Odpowiednia dieta pozwala łagodzić objawy choroby i skutecznie wspiera terapię farmakologiczną. Podczas leczenia ŁZS należy unikać picia alkoholu, mocnej kawy i herbaty, ostrych przypraw, przetworów zawierający ocet oraz palenia tytoniu. Bardzo pomocna jest właściwa dieta, bogata w selen, cynk i witaminy z grupy B oraz uboga w cukry proste, białe pieczywo, słodycze i potrawy smażone. Ważne jest spożywanie dużych ilości warzyw, zawierających naturalne antyoksydanty, ponieważ zmniejszają one stan zapalny. Bardzo pomocne jest również picie naparu z bratka, pokrzywy i skrzypu polnego.

Łojotokowe zapalenie skóry jest przypadłością trudną do wyleczenia, mającą nawroty. Systematyczne stosowanie odpowiednich preparatów daje jednak szansę na sukces.