Lipidogram to jedno z podstawowych badań diagnostycznych wykonywanych przez placówki laboratoryjne. Analizę przeprowadza się w celu zweryfikowania prawidłowości funkcjonowania gospodarki lipidowej w organizmie pacjenta. Wyniki lipidogramu, czyli wartości stężeń we krwi czterech mierzonych w ramach analizy parametrów – cholesterolu całkowitego, frakcji LDL i HDL oraz trójglicerydów – pomagają w rozpoznaniu licznych chorób i zaburzeń oraz określeniu przez lekarza ryzyka wystąpienia u pacjenta chorób układu sercowo-naczyniowego, w tym miażdżycy oraz zawału serca.

Z tego artykułu dowiesz się:

• na czym polega badanie lipidogramu i dlaczego jest tak istotne w diagnostyce
• kto i jak często powinien wykonywać analizę profilu lipidowego
• jaka jest cena badania i jak należy się do niego przygotować
• jakie są normy lipidogramu i o czym mogą świadczyć wyniki od nich odbiegające

Zobacz także artykuł: Cholesterol – jakie są normy oraz dieta i leczenie? Czym się różni dobry i zły cholesterol?

Lipidogram – co to za badanie i kiedy należy je wykonać?

Lipidogram, inaczej nazywany profilem lipidowym, to badanie laboratoryjne obejmujące pomiar stężenia we krwi następujących wskaźników:

• cholesterolu całkowitego (TC)
• cholesterolu frakcji LDL (frakcja lipoprotein niskiej gęstości)
• cholesterolu frakcji HDL (frakcja lipoprotein wysokiej gęstości)
• trójglicerydów (TG)

Profil lipidowy, jako badanie dużo bardziej miarodajne niż sam pomiar całkowitego stężenia cholesterolu we krwi, umożliwia ocenę funkcjonowania w organizmie gospodarki lipidowej. Analiza tych czterech parametrów pozwala lekarzowi na dokonanie oceny ryzyka wystąpienia u pacjenta groźnych chorób układu sercowo-naczyniowego, takich jak miażdżyca, zawał mięśnia sercowego, udar mózgu czy choroba niedokrwienna serca. Podwyższone wartości stężeń lipidów we krwi mają ponadto często bezpośredni związek z nadwagą i otyłością, a także wiązać się mogą z licznymi chorobami i zaburzeniami pracy wielu narządów.

Przeprowadzenie badania zalecane jest wszystkim kobietom po przekroczeniu wieku 45 lat oraz mężczyznom po ukończeniu 35. roku życia. Kontrola profilu lipidowego jest szczególnie istotna w przypadku pacjentów znajdujących się w grupie ryzyka wystąpienia schorzeń układu krążenia – niezależnie od wieku, regularnemu badaniu lipidogramu powinny poddawać się osoby:

• z nadwagą i otyłością,
• prowadzące mało aktywny tryb życia,
• palące nałogowo tytoń,
• dotknięte chorobami przewlekłymi, w tym schorzeniami zapalnymi, chorobami nerek, cukrzycą oraz nadciśnieniem tętniczym,
• z występującym w wywiadzie rodzinnym chorobami układu sercowo-naczyniowego oraz hipercholesterolemią.

Ile kosztuje badanie cholesterolu – cena lipidogramu

Badanie lipidogramu nie należy do kosztownych. Średni koszt wykonania badania profilu lipidowego, standardowo obejmującego pomiar stężeń cholesterolu całkowitego, HDL, LDL oraz trójglicerydów, waha się od 20 do 40 złotych. W przypadku lipidogramu cena może różnić się w zależności od miasta, w którym badanie jest wykonywane, oraz od konkretnej placówki laboratoryjnej. Istnieje również możliwość wykonania analizy profilu lipidowego na NFZ – badanie to zawiera się w tzw. koszyku świadczeń gwarantowanych, co oznacza, że pacjent może wykonać je po uzyskaniu skierowania od lekarza bezpłatnie.

Warto wiedzieć, że lipidogram ujmowany jest często jako element pakietów podstawowych badań diagnostycznych oferowanych przez laboratoria. W wielu placówkach wykonać można również pakiet badań dedykowany pacjentom należącym do grupy ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia – w skład takiego pakietu wchodzi z reguły lipidogram wraz z pomiarem poziomu hemoglobiny, fruktozaminy, homocysteiny oraz białka C we krwi. Badania wykonywane w tego typu zestawach kosztują mniej niż przy wykupowaniu ich oddzielnie – pacjent może zaoszczędzić w ten sposób nawet 20% podstawowej ceny pojedynczego badania.

Lipidogram – przygotowanie do badania

Badanie lipidogramu wykonywane jest na czczo. Pobranie krwi żylnej do analizy powinno zostać wykonane w godzinach porannych, między 7:00 a 10:00. Pora pobrania powinna również zostać zachowana przy kolejnych badaniach profilu lipidowego dokonywanych w celach porównawczych, np. w ramach monitorowania leczenia, ze względu na fizjologiczną dobową zmienność w zakresie badanych parametrów. Przez 12-14 godzin przed wykonaniem badania nie powinno się spożywać żadnych pokarmów. Zaleca się zatem, by ostatni posiłek przed badaniem został spożyty nie później niż około godziny 18:00 dnia poprzedzającego oddanie próbki krwi. Na co najmniej 3 dni przed badaniem należy także bezwzględnie odstawić alkohol oraz unikać przeziębień. Przed samym pobraniem krwi należy odpocząć przez kilkanaście minut w pozycji siedzącej.

W okresie przynajmniej kilku dni, a najlepiej kilku tygodni poprzedzających pobranie krwi do analizy, zaleca się również utrzymywanie przez pacjenta stałej, niezmienionej diety, jako że sposób żywienia, włącznie z ewentualną głodówką lub przejedzeniem, ma istotny wpływ na wyniki badanych parametrów. Jeżeli lekarz nie zalecił inaczej, nie należy także dokonywać zmian w dotychczasowym stałym przyjmowaniu leków. Aby pomiary były wiarygodne, pacjentom zaleca się również unikanie w przeddzień badania wzmożonego wysiłku fizycznego oraz stresu.

Lipidogram normy – przedziały dla kobiet i mężczyzn

Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, u osób zdrowych powinno się utrzymywać następujące wartości wskaźników badanych w ramach profilu lipidowego:

• cholesterol całkowity (TC): poniżej 190 mg/dl
• cholesterol frakcji LDL: poniżej 115 mg/dl
• cholesterol frakcji HDL: powyżej 40 mg/dl u mężczyzn i powyżej 45 mg/dl u kobiet
• trójglicerydy (TG): poniżej 150 mg/dl

W przypadku analizy lipidogramu normy TC, LDL oraz TG są wspólne dla zdrowych kobiet i mężczyzn – rozgraniczenie wartości referencyjnych pomiędzy płci dotyczy wyłącznie poziomu cholesterolu frakcji HDL. Warto wiedzieć, że normy stężenia lipoprotein frakcji LDL przedstawiają się nieco inaczej w przypadku pacjentów obarczonych ryzykiem sercowo-naczyniowym – wartość referencyjna widoczna wśród norm powyżej to poziom prawidłowy dla małego lub umiarkowanego ryzyka sercowo-naczyniowego. Osoby ze stwierdzonym dużym ryzykiem powinny utrzymywać poziom LDL poniżej 100 mg/dl, natomiast w przypadku bardzo dużego ryzyka sercowo-naczyniowego – poniżej 70 mg/dl.

Lipidogram – interpretacja wyników

Wyniki profilu lipidowego umożliwiają postawienie wstępnej diagnozy wielu chorób i zaburzeń oraz pomagają lekarzowi podjąć decyzję co do wdrożenia leczenia lub zlecenia wykonania dalszych badań diagnostycznych. O czym mogą świadczyć nieprawidłowe, czyli niemieszczące się w obrębie wartości referencyjnych, wyniki lipidogramu?

• Podwyższone stężenie cholesterolu całkowitego oraz LDL występuje w różnych postaciach hipercholesterolemii (w tym w hipercholesterolemii rodzinnej – wynikającej z genetycznych predyspozycji), w niedrożności dróg żółciowych, chorobach trzustki i nerek, niedoczynności tarczycy, cukrzycy i chorobie alkoholowej. Może także wynikać ze zbyt niskiego poziomu aktywności fizycznej oraz nieprawidłowej, wysokotłuszczowej diety bogatej w wysoko przetworzone produkty.
• Niskie wartości cholesterolu całkowitego i LDL są pożądane, jednak ich zbyt duży spadek może wiązać się z nadczynnością tarczycy, chorobami mieloproliferacyjnymi i marskością wątroby; może świadczyć również o niedożywieniu, a także wyniszczeniu organizmu, np. w wyniku przebycia chorób.
• Zbyt niski poziom cholesterolu HDL to z reguły wynik niezdrowego stylu życia – przede wszystkim niewłaściwego odżywiania, niedostatecznej aktywności fizycznej oraz nadużywania alkoholu.
• Podwyższony poziom trójglicerydów może wynikać z nadużywania alkoholu, braku aktywności fizycznej, niewłaściwej diety i genetycznych predyspozycji, ale także wiązać się z cukrzycą, niewydolnością nerek, zapaleniem trzustki, insulinoopornością, dną moczanową, chorobami wątroby oraz niedoczynnością tarczycy. Wysokie stężenie TG przy zbyt niskim poziomie HDL obserwuje się w otyłości.

Dokonywana w ramach konsultacji z lekarzem analizującym lipidogram interpretacja wyników powinna obejmować szereg zmiennych dotyczących indywidualnego pacjenta – jego stan zdrowia, wyniki innych badań, historię chorób układu krążenia w rodzinie, styl życia, przyjmowane leki. Należy pamiętać, że właściwą interpretację wyników powinien przeprowadzić profesjonalista – nie należy samodzielnie wysuwać daleko idących hipotez i wniosków na podstawie samych wartości liczbowych profilu lipidowego bez tła w postaci historii medycznej pacjenta oraz niezbędnej wiedzy merytorycznej.

Jak często warto wykonywać badanie lipidogramu?

Jako jedno z podstawowych badań diagnostycznych, analizę profilu lipidowego warto przeprowadzać regularnie. Dotyczy to szczególnie osób w wieku powyżej 40 lat oraz pacjentów predysponowanych do wystąpienia chorób układu krążenia. Badanie lipidogramu powinno się powtarzać profilaktycznie raz do roku, a przynajmniej raz na dwa lata. W przypadku podwyższonych wyników i/lub wdrożenia przez lekarza prowadzącego leków na obniżenie cholesterolu wymagane są częstsze badania kontrolne – wówczas należy wykonywać je raz na pół roku (lub częściej, zgodnie z zaleceniami lekarza).

Lipidogram – czy warto wykonywać tylko po 40-tce?

Choć zalecenia dotyczące regularnego powtarzania analizy lipidogramu dotyczą przede wszystkim osób w wieku powyżej 40 lat, już wcześniej warto zadbać o swoje zdrowie. Pierwsze badanie profilu lipidowego można wykonać już w wieku około 20 lat – nawet, jeśli nie ma ku temu żadnych wyraźnych wskazań – i w ramach profilaktyki powtarzać analizę np. co 5 lat. Warto dmuchać na zimne i pamiętać, że wczesne wykrycie ewentualnych nieprawidłowości w pracy naszego organizmu to klucz do skutecznego leczenia wielu chorób i zaburzeń oraz ograniczenia ich groźnych powikłań.

Profilaktyka to podstawa dbania o własne zdrowie i jak najdłuższą sprawność. Na działania profilaktyczne składać się mogą nie tylko regularne badania kontrolne, ale także aktywność fizyczna, prawidłowa dieta oraz odpowiednio dobrana suplementacja. Zacznij wspomagać swój układ krążenia i dobierz formę suplementów jak najlepiej odpowiadającą Twoim preferencjom. Wybierz ziołowo-owocową herbatkę opracowaną z myślą o redukcji poziomu cholesterolu we krwi lub postaw na kapsułki wzmacniające układ krążenia, z kwasami omega-3, czosnkiem i ekstraktem z winogron. Jeśli stale przyjmujesz leki, skonsultuj swój wybór odnośnie suplementacji z lekarzem lub farmaceutą, by uniknąć niepożądanych działań i interakcji składników stosowanych preparatów.