W zdrowym organizmie układ immunologiczny jest odpowiedzialny za zwalczanie infekcji i chorób. Niejednokrotnie dochodzi do sytuacji kiedy układ odpornościowy wykazuje nadmierną aktywność. Jest to stan zagrażający zdrowiu. Wówczas rekomendowane jest przyjmowanie leków immunosupresyjnych, które umożliwiają obniżenie aktywności układu odpornościowego. Jednocześnie są rekomendowane dla osób po transplantacji narządów, ponieważ zmniejszają ryzyko odrzucenia przeszczepu. Wykorzystywane są również do leczenia alergii i chorób autoimmunologicznych. Przedstawiamy, co to są leki immunosupresyjne i z czym wiąże się ich stosowanie.

Z niniejszego artykułu dowiesz się:

• czym są i w jaki sposób działają leki immunosupresyjne,
• jak klasyfikowane są leki immunosupresyjne,
• jakie są skutki ubocze przyjmowania leków immunosupresyjnych, i czy zwiększają ryzyko rozwoju nowotworów,
• czy zioła posiadają substancje pomocne w walce autoagresją immunologiczną organizmu.

Zachęcamy do zapoznania się z artykułem: Przyczyny obniżonej odporności.

Czym są leki immunosupresyjne?

Mianem leków immunosupresyjnych określa się preparaty posiadające zdolność do tłumienia lub zmniejszania wydajności pracy układu odpornościowego w organizmie. Wśród nich znajdują się preparaty, które pozwalają zmniejszyć prawdopodobieństwo odrzucenia przez organizm transplantacji. Są to wówczas leki zapobiegające odrzuceniu. Leki immunosupresyjne znalazły również zastosowanie w trakcie leczenia zaburzeń autoimmunologicznych. W tej grupie chorób znajduje się między innymi: toczeń, łuszczyca czy reumatoidalne zapalenie stawów. Są to leki wydawane na receptę.

Kiedy stosuje się leki immunosupresyjne?

Stosowanie leków immunosupresyjnych wynika z różnych przypadków medycznych. W większości umożliwiają wyciszenie odpowiedzi immunologicznej. Pozwalają na ukierunkowanie układu odpornościowego w pożądanym kierunku. Występuje możliwość zastosowania tego samego leku i monosupresyjnego na kilka różnych typów choroby.

Walka z nadpobudliwością układu odpornościowego, czyli jak działają immunosupresanty?

Działanie leków immunosupresyjnych opiera się przede wszystkim na wyciszeniu reakcji odpornościowej organizmu. Dobierane są w zależności od etapu choroby. Główne mechanizmy działania leków immunosupresyjnych to:

• inhibicja proliferacji limfocytów T - aktywność limfocytów T jest hamowana i wstrzymywana jest ich proliferacja.
• zmniejszenie produkcji cytokin - cytokiny to rodzaj białek odpowiedzialny za regulowanie układu odpornościowego. Ograniczenie ich produkcji pozwala zmniejszyć aktywność limfocytów T i powstrzymać postęp procesów zapalnych.
• zaburzenie funkcji komórek B - osłabienie aktywności komórek B, odpowiedzialnych za produkcję przeciwciał.
• hamowanie aktywności komórek dendrytycznych - komórki dendrytyczne są pomocne w trakcie aktywacji limfocytów T, a przy ich wyhamowaniu dochodzi do słabszej odpowiedzi immunologicznej.
• inhibicja produkcji przeciwciał - zakłócają syntezę DNA w komórkach odpowiedzialnych za produkcję przeciwciał,
• zaburzenie funkcji komórek cytotoksycznych - wyhamowanie pracy komórek, które zajmują się niszczeniem komórek interpretowanych jako zmienione nowotworowo.
• inhibicja sygnałów zapalnych - umożliwiają blokowanie i zwalczanie sygnałów zapalnych.
• redukcja liczby limfocytów T - zmniejszenie ilości limfocytów T w organizmie pacjenta i jednoczesne umniejszenie odpowiedzi immunologicznej.

Rodzaje leków immunosupresyjnych: czym podyktowany jest wybór odpowiedniego rozwiązania?

Wśród leków immunosupresyjnych wyodrębniono 6 grup:

• Inhibitory kalcyneuryny - badaczom nie udało się jeszcze dokładnie określić mechanizmu ich działania. Z dużym prawdopodobieństwem wyhamowują aktywność limfocytów T ze względu na zablokowanie działania kalcyneuryny. Kalcyneuryna jest białkiem, które stanowi element szlaku sygnalizacyjnego w układzie odpornościowym.
• Leki cytostatyczne - umożliwiają wyhamowanie podziału komórek. Podczas immunoterapii wykorzystywane są w mniejszych dawkach niż przy leczeniu nowotworów. Umożliwiają proliferację limfocytów T i limfocytów B.
• Inhibitory kinazy serynowo-treoninowej - odpowiedzialne są za wyciszenie zachodzącej kinazy serynowo-treoninowej. Kinaza serenowo-troninowa umożliwia regulowanie wzrostu, proliferację, ruch komórek, a także procesy pozwalające na syntezę materiału genetycznego.
• Przeciwciała monoklonalne - stosowane są jako błyskawiczna terapia immunosupresyjna, aby móc zapobiec odrzucenia.
• Glikokortykosteroidy - najczęściej wykorzystywane są podczas alergii, stanów zapalnych i chorób autoimmunologicznych. Znajdują zastosowanie u pacjentów po przeszczepie, aby zmniejszyć ryzyko odrzucenia i rozwoju choroby przeciwko gospodarzowi. Skutkiem ich przyjmowania jest brak zapobiegania infekcji i trudności w przeprowadzeniu procesów naprawczych w organizmie.
• Inne leki immunosupresyjne - preparaty posiadające działanie cytostatyczne na limfocyty T i limfocyty B. Charakteryzują się zdolnością do całkowitego wchłaniania po podaniu doustnym. Stosowane są jako środek zapobiegawczy odrzucenia przeszczepu. Nierzadko skutkiem ubocznym ich przyjęcia jest posocznica, kandydoza przewodu pokarmowego lub zakażenie dróg moczowych.

O rodzaju stosowanego leku decyduje lekarz prowadzący. Na podstawie wywiadu, wyników pacjenta i posiadanej wiedzy medycznej dostosowuje dany lek indywidualnie do potrzeb osoby chorej.

Skutki uboczne immunosupresantów: co pacjent powinien wiedzieć?

W grupie leków immunosupresyjnych znajduje się bardzo dużo preparatów, a ich stosowanie powiązane jest z występowaniem skutków ubocznych. Posiadają różne stopień uciążliwości, począwszy od łagodnych dolegliwości aż po rozwój innych groźnych chorób. Posiadane przez leki immunosupresyjne skutki uboczne podyktowane są rodzajem zastosowanego leku immunosupresyjnego. Najczęściej są to: trądzik, cukrzyca, zmęczenie, bóle głowy, spadek koncentracji, wzrost ciśnienia krwi, przybieranie na wadze, rozstrój żołądka. W walce o zdrowie odczuwalne są dolegliwości z innej strony.

W przypadku osób przyjmujących leki immunosupresyjne po przeszczepieniu narządów zwiększa się ryzyko zachorowania na nowotwór.

Leki immunosupresyjne a nowotwory: co mówi nauka?

W procesie leczenia nowotworów stosowane są farmaceutyki, wpływające bezpośrednio na pracę układu odpornościowego. W odróżnieniu od chorób autoimmunologicznych i przeszczepienia narządów, leczenie nowotworów nie ma wyciszać układu odpornościowego. Nierzadko jednak wśród dostępnych metod leczenia nowotworów dochodzi do wywołania immunosupresji jako skutku ubocznego. Szczególnie jest dostrzegalne podczas chemioterapii, kiedy podejmowane działania mają wyeliminować komórki rakowe, a równolegle dochodzi do uszkodzenia komórek odpornościowych. W rezultacie układ immunologiczny nie może poprawnie funkcjonować i zwiększa się ryzyko zachorowania na infekcje.

Zagadnienie leki immunospresyjne a nowotwory należy rozpatrzeć także z innej strony. Jednym z najpoważniejszych skutków ubocznych przyjmowania leków immunosupresyjnych jest zwiększone ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe. Wyciszenie układu odpornościowego blokuje samoistne naprawianie się organizmu. U osób przyjmujących leki immunosupresyjne dostrzegalne jest zwiększone prawdopodobieństwo zachorowania na nowotwory, których przyczyna powstania jest częstym wynikiem zakażeń wirusowych. W tej grupie znajdują się nowotwory takie jak: nowotwór skóry, rak szyjki macicy, rak pęcherza moczowego, nowotwory nerek a także rak wątroby.

Poszukiwanie naturalnej immunosupresji, czyli zioła w chorobach autoimmunologicznych

Zioła posiadają bardzo silną moc oddziaływania na organizm. Niektóre z nich wykazują także właściwości umożliwiające wyciszenie układu immunologicznego. Traktowane są jako naturalne leki immunosupresyjne. W tej grupie znajdują się:

• Rdestowiec- w celach terapeutycznych stosowana jest przede wszystkim kłącza. Substancje aktywne umożliwiają wywołanie działania immunostymulującego przy jednoczesnym wyhamowaniu autoagresji immunologicznej - Resveratrol wyciąg z korzenia rdestowca japońskiego.
• Glistnik (jaskółcze ziele) - stosowany jest najczęściej w zwalczaniu wysokich temperatur, jednak jest pomocny także w przypadku rozwoju kurzajek, brodawek i łuszczycy.
• Czarnuszka - zawarty w niej tymochinon odpowiada za zapewnienie organizmowi ochrony przed szkodliwymi reakcjami autoimmunologicznymi. Rekomendowana jest dla osób zmagających się z łuszczycą, reumatoidalnym zapaleniem stawów, chorobą Hashimoto.
• Szczaw kędzierzawy - posiada szerokie działanie, począwszy od wzmocnienia organizmu aż po ograniczenie intensywności reakcji autoagresywnych,
• Catalpa - obecność kwasu fumarowego pozwala wykorzystać catalpę w procesie leczenia autoimmunologicznych chorób skóry.