Zadaniem szczepień obowiązkowych jest jak najwyższa ochrona przed chorobami zakaźnymi - zarówno indywidualna, jak i dla całego społeczeństwa. Są one realizowane od pierwszej doby do 19. roku życia. Co warto wiedzieć o szczepieniach obowiązkowych? Jakie szczepionki warto wykonać w latach kolejnych?
Indywidualny kalendarz szczepień – co warto wiedzieć?
Indywidualny kalendarz szczepień to program szczepień ochronnych, który jest ustalany przez lekarza prowadzącego dziecko w sytuacji, kiedy z różnych przyczyn pojawiły się zaburzenia w realizowaniu kalendarza szczepień aktualnie obowiązującego w Polsce. Przyczynami takimi może być np. brak szczepień ze względu na dotychczasowy brak zgody rodziców na ich wykonanie, zagubienie dokumentacji medycznej informującej o szczepieniach, różne opóźnienia w szczepieniach wynikłe np. ze stanu zdrowia małego pacjenta. Zdarza się również, że dziecko musi mieć przygotowany indywidualny kalendarz szczepień, ponieważ do tej pory mieszkało w kraju, w którym obowiązuje inny kalendarz.
Indywidualny kalendarz szczepień dziecka opracowywany jest na podstawie dokumentów dotyczących dotychczas wykonanych szczepień, to znaczy zaświadczeń o wykonaniu szczepienia, książeczki zdrowia czy karty szczepień. Lekarz przygotowując taki indywidualny kalendarz powinien dokładnie przestudiować, jakie szczepienia zostały wykonane oraz jakie odstępy czasowe zostały zachowane między poszczególnymi dawkami szczepionki. Lekarz powinien również określić, jakie są potrzeby pacjenta w zakresie szczepień, wziąć pod uwagę te już wykonane, ale również wiek, wyniki poziomu przeciwciał czy dodatkowe wskazania do zastosowania szczepienia (np. ekspozycja na konkretny czynnik, jak podróże do konkretnych krajów).
Indywidualny kalendarz szczepień dziecka obejmować może zarówno obowiązkowe szczepienia, jak i dodatkowe, których wykonanie odbywa się na prośbę i zlecenie opiekunów dziecka. Jeśli dziecko nie ukończyło 3 lat, częstym wyborem okazują się szczepionki wysokoskojarzone (niektóre z nich mogą być aplikowane jednak tylko do 24 miesiąca życia). Jako najważniejsze do uzupełnienia uznawane są szczepienia przeciw wzwB, krztuścowi i gruźlicy. Dodatkowo istotne jest wykonanie szczepienia na tężec, szczególnie, jeśli dziecko już samodzielnie się przemieszcza i istnieje ryzyko wypadku z przerwaniem ciągłości tkanek.
Istotną informacją jest również fakt, że wbrew obawom wielu rodziców, nie ma konieczności odkładania szczepienia w czasie kataru. Jeśli nie występują dodatkowe objawy, takie jak podwyższona temperatura ciała, czy powiększone węzły chłonne - dziecko może zostać zaszczepione zgodnie z kalendarzem. Kwalifikacji do wykonania szczepienia zawsze dokonuje lekarz na chwilę przed wykonaniem szczepienia, nigdy z większym wyprzedzeniem.
Na co musisz zaszczepić dziecko?
Obowiązkowe szczepienia w Polsce to szczepienia przeciwko:
- gruźlicy
- zakażeniom pneumokokowym
- błonicy
- krztuścowi
- polio (poliomyelitis)
- odrze
- śwince
- różyczce
- tężcowi
- wzwB (wirusowemu zapaleniu wątroby typu B)
- zakażeniom przeciwko Haemophilus influenzae typu B.
Obowiązek szczepień realizowany jest u wszystkich dzieci od urodzenia do 19 roku życia. Obejmuje również osoby dorosłe, pracujące w zawodach z grup podwyższonego ryzyka (służby medyczne, weterynaria). W ich przypadku zachodzi konieczność ponowienia poszczególnych szczepień oraz dodatkowo szczepienia przeciwko wściekliźnie.
Należy pamiętać, że to opiekunowie prawni i lekarz rodzinny odpowiedzialni są za prawidłowe szczepienia. Kalendarz szczepień powinien być realizowany zgodnie z aktualnymi wytycznymi, jeśli dziecko jest zdrowe. W razie choroby, zachodzi konieczność wprowadzenia zmian w kalendarzu szczepień (indywidualny kalendarz szczepień), jednak pominięte dawki powinny zostać podane najszybciej, jak to możliwe. Nieszczepienie zdrowego dziecka jest zaniedbaniem oraz związane jest z ryzykiem silnych komplikacji w razie zachorowania.
Szczepienia w pierwszym roku życia
W pierwszej dobie życia noworodek otrzymuje pierwszą dawkę szczepionki przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. Następne szczepienie odbywa się już w okresie niemowlęcym, czyli w 2. miesiącu życia. Wtedy ponawia się dawkę szczepionki przeciwko wzwB oraz wykonuje się szczepienie przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi, jak również Haemophilus influenzae typu b. Między 3. a 4. miesiącem życia przychodzi czas na kolejną dawkę tej samej szczepionki. W tym okresie dziecko otrzymuje również pierwsze szczepienie przeciw polio.
Trzecia dawka szczepienia przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi i Haemophilus influenzae typu b przypada między 5. a 6. miesiącem życia. To również czas podania drugiej dawki szczepionki przeciwko polio. Szczepienia obowiązkowe w pierwszym roku kończy trzecia dawka szczepionki przeciwko wzwB po 7. miesiącu życia.
Dodatkowo aktualny Program Szczepień Ochronnych zaleca szczepienie przeciwko wirusowi grypy wszystkim zdrowym dzieciom powyżej 6. miesiąca życia. Szczepieniem nieobowiązkowym, ale zalecanym, jest szczepienie na meningokoki, szczepienie przeciwko ospie wietrznej (po 9. miesiącu życia) i szczepienie przeciwko rotawirusom. Jeśli rodzice są zainteresowani rozszerzeniem podstawowego programu szczepień, powinni tę kwestię skonsultować z lekarzem prowadzącym i wraz z nim ustalić indywidualny kalendarz szczepień - najlepiej już na pierwszej wizycie patronażowej po porodzie.
Szczepienia w drugim roku życia
Po intensywnym pod względem szczepień pierwszym roku życia, drugi rok zdecydowanie wydaje się być "spokojniejszy". W tym roku obowiązkowe są bowiem jedynie dwa szczepienia: pierwsze z nich, między 13. a 14. miesiącem życia, to szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce. Kolejne szczepienie odbywa się między 16. a 18. miesiącem i jest to czwarta dawka szczepionki przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi i Haemophilus influenzae typu B, a także trzecia dawka szczepionki przeciw polio.
Szczepienia w okresie przedszkolnym
Jeśli rodzice nie zdecydowali się na rozszerzanie kalendarza szczepień, czas na kolejne z nich przychodzi dopiero w 6. roku życia dziecka. Wykonuje się wtedy szczepienie przypominające szczepionki przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi oraz przeciw polio.
Szczepienia w szkole podstawowej i gimnazjum
W wieku 10 lat dziecko otrzymuje dawkę przypominającą szczepionki przeciw odrze, śwince i różyczce. Przedostatnie szczepienie z obowiązkowego kalendarza szczepień ma miejsce w 14. roku życia. Podaje się wtedy drugą dawkę przypominającą szczepionki przeciw błonicy i tężcowi. Ostatnie szczepienie obowiązkowe przypada na 19. rok życia i jest to trzecia przypominająca dawka szczepionki przeciw błonicy i tężcowi.
Szczepienia w późniejszym okresie
Zaleca się, aby w dorosłości ponawiać niektóre szczepienia, szczególnie w czasie ekspozycji na konkretne czynniki. Przykładowo, przed planowanym pobytem w szpitalu warto wykonać szczepienie wzwB. Obecnie zaleca się, aby w ostatnim trymestrze ciąży przyszłe mamy wykonały szczepienie przeciwko krztuścowi i błonicy. Przyszli ojcowie również powinni to zrobić, ale na dowolnym etapie oczekiwania na potomka. Ma to umożliwić stworzenie "kokonu" ochronnego nad noworodkiem, który szczepiony na krztusiec będzie dopiero w drugim miesiącu życia. Oprócz tego zaleca się rokroczne wykonywanie szczepień przeciwko grypie, najlepiej na samym początku sezonu grypowego i po pojawieniu się tegorocznej szczepionki (ok. września).
Dlaczego szczepienie dziecka jest tak ważne?
Szczepienia ochronne służą ochronie nie tylko osoby szczepionej, ale również są działaniem prospołecznym. Jeśli szczepi się odpowiednio duża grupa osób w danej populacji, zahamowuje to rozprzestrzenianie patogenów wywołujących różnego rodzaju choroby zakaźne. Poziom wyszczepienia społeczeństwa powinien wynosić około 90%. W takiej sytuacji osoby, które nie mogą się szczepić (np. ze względu na choroby nowotworowe) są chronione przez tzw. odporność zbiorową. W kwestii indywidualnej, szczepienia (w zależności od choroby): chronią z bardzo dużą skutecznością przed powikłaniami wynikającymi z poszczególnych chorób, łagodzą ich przebieg (jeśli dojdzie do zachorowania) lub całkowicie uodparniają na zachorowanie.
Lubisz wiedzieć więcej i czytać rzetelne źródła? Sprawdź nasze specjalistyczne artykuły na temat powszechnych chorób i dolegliwości.
